zelfstandige ondernemers Vermogensplanning voor zelfstandige ondernemers (UNIZO)

De analyse: Is successieplanning voor u nuttig? Samenlevingsvormen / Huwelijksvermogensrecht Wettelijk erfrecht Vlaamse erfbelasting Comfort langstlevende Over tot actie?: een aantal technieken op een rij (focus op bedrijfsvermogen) Technieken zonder onmiddellijke impact op uw vermogen Technieken met onmiddellijke impact op uw vermogen Achterliggend verhaal is dat we de klant meenemen in het denkproces van een successie – analyse waarbij men in een eerste fase stilstaat met de vraag of successieplanning effectief nuttig is en dit aan de hand van de vragen Wie erft wat? Hoeveel moet hierop betaald worden? Wat is het comfort van de langstlevende? In het volgende deel staan we stil bij mogelijke technieken waarbij we een onderscheid maken inzake impact voor de klant Met impact bedoelen we : moet er al worden weggegeven? VERTEL DIT DUIDELIJK want impact kan vele betekenissen hebben

Wat valt in uw nalatenschap? Hoeveel erfbelasting is er verschuldigd? Deel 1 : de analyse 1 2 3 SLV/HVR Wat valt in uw nalatenschap? ERFRECHT Wie erft wat? ERFBELASTING Hoeveel erfbelasting is er verschuldigd? Op 1/9 is heel wat nieuwe wetgeving in werking getreden! Hierna staan we stil bij de belangrijkste nieuwigheden, maar het is niet de bedoeling volledige analyse te maken. Vooraleer we in een concrete situatie kunnen gaan bekijken wat de mogelijke planningstechnieken zijn, is het belangrijk om eerst de huidige situatie te ontleden. Die analyse doen we altijd in eenzelfde volgorde: Wat valt er in uw nalatenschap? Dat is afhankelijk van uw samenlevingsvorm en, indien u gehuwd bent, van uw huwelijksstelsel Wie erft wat op basis van de wet? Als we weten wat er in de nalatenschap valt en wie dat erft, kunnen we bepalen hoeveel erfbelasting er verschuldigd is. 3

Wat valt in uw nalatenschap? 1 SLV/HVR Wat valt in uw nalatenschap? 4

AFHANKELIJK VAN UW SAMENLEVINGSVORM 1. Wat valt in uw nalatenschap? AFHANKELIJK VAN UW SAMENLEVINGSVORM Alleenstaand Feitelijk samenwonend Wettelijk samenwonend Gehuwd Verschillende huwelijksstelsels! Huwelijkscontract? Wat in uw NL valt, is afhankelijk van uw samenlevingsvorm. Toelichten dat we in onze presentatie altijd uitgaan van relatie man-vrouw maar dat het uiteraard ook van toepassing is op relatie man-man en vrouw-vrouw,

1. Wat valt in uw nalatenschap? De huwelijksstelsels Wettelijk Stelsel - Scheiding van goederen met gemeenschap van aanwinsten Algehele Gemeenschap Scheiding van goederen Kort de stelsels schetsen (niet de bedoeling om veel details te geven, leidt te ver). Met de wijziging van het huwelijksvermogensrecht in 2018 zijn deze stelsel behouden maar wel het één en ander verfijnd geworden Wettelijk stelsel (ook wel ‘SVG met gemeenschap van aanwinsten’ genoemd): 3 vermogens SVG: elke echtgenoot heeft zijn eigen vermogen, evt vermogen in onverdeeldheid. Een veelvoorkomend huwelijksstelsel bij zelfstandigen / ondernemers om het ondernemingsrisico/aansprakelijkheidsrisico te beperken Algehele gemeenschap: alle vermogen is gemeenschappelijk

1. Impact nieuw HVR Verfijning regels wettelijk stelsel In werking sinds 1.09.2018 Verfijning regels wettelijk stelsel Geen globale hervorming, eerder verduidelijking rond bepaalde punten Beter wettelijk kader voor stelsel scheiding van goederen Bedingen om de zuivere scheiding te milderen worden wettelijk omkaderd, bv. het beding van verrekening van aanwinsten Wijziging erfrecht langstlevende echtgenoot Nood om positie LLE te heroriënteren, om dit beter laten aansluiten op de hedendaagse samenleving Algemeen houden TIP: inleiding doornemen bij ‘artikelsgewijze bespreking van HVR’ van Nathalie en Patricia om wat extra context te hebben Verfijning regels wettelijk stelsel GEEN globale hervorming, wettelijk stelsel functioneert goed maar er zijn bepaalde leemtes en knelpunten. Nieuwe regels moeten voor welbepaalde goederen duidelijkheid brengen of ze eigen, dan wel gemeenschappelijk zijn (beroepsgoederen, vennootschapsaandelen, levensverzekeringen, schadevergoedingen..). De wijzigingen steunen op 3 krachtlijnen: Opsplitsing titre en finance: recht is eigen, waarde is gemeenschappelijk (bv beroepsgoederen) Correcte beroepsinkomstenallocatie: beroepsinkomsten moeten in correct vermogen terechtkomen Huwelijksvermogensrechtelijke neutraliteit van de beroepsuitoefening via een vennootschap Beter wettelijk kader voor stelsel SVG Men wil tegemoet komen aan de wens die veel mensen, gehuwd onder een zuivere SVG, hebben om toch een bepaalde huwelijkse solidariteit te kunnen inbouwen. Echtgenoten kunnen in een huwelijkscontract bepaalde correcties inbouwen op de zuivere SVG, maar het BW voorziet geen wettelijk kader. De nieuwe regels zorgen voor een betere wettelijke omkadering, in het bijzonder voor de specifieke bedingen die echtgenoten willen toevoegen ter ‘mildering’ van hun zuivere SVG zoals een beding van verrekening van aanwinsten (OPGELET: is louter suppletief, echtgenoten kunnen ook geheel eigen afspraken maken hieromtrent) 3e categorie van wijzigingen situeert zich op vlak van het erfrecht van de langstlevende echtgenoot  is meegenomen in wat volgt: ‘wie erft wat’. Erfrecht LLE werd meegenomen in nieuw HVR (en niet in nieuwe wet erfrecht) omdat dit erfrecht onmogelijk los kan worden gezien van diens positie in het HVR. Een LLE kan aanspraken laten gelden zowel krachtens het HVR als krachtens het erfrecht. Waarom nieuw erfrecht voor LLE? Nood om dit beter te laten aansluiten bij de hedendaagse samenleving, die sterk is geëvolueerd sinds de invoering van het BW. Niet langer focus op grote familie, maar wel op het kerngezin: ouders en kinderen. Ook samenstelling van dit kerngezin is veranderd: meer en meer NSG

2 ERFRECHT Wie erft wat? OPGELET: er worden ANIMATIES gebruikt in dit onderdeel ‘wie erft wat’. Aangewezen om op voorhand eens goed door te nemen om verrassingen te vermijden  We lichten kort het erfrecht van samenwonenden toe en focussen erna op het erfrecht van gehuwden 8

2. Wie erft wat? Samenwonenden Wettelijk samenwonen Verklaring ambtenaar burgerlijke stand Beperkt erfrecht : vruchtgebruik op gezinswoning en huisraad (niet reservatair) Feitelijk samenwonen Geen erfrecht voor partner Kort duiden: erfrecht WSP en FSP

Een feitelijke scheiding wijzigt dit erfrecht niet 2. Wie erft wat? ongeacht stelsel Met kinderen Gemeenschappelijk vermogen of onverdeeldheid Eigen vermogen mijnheer Eigen vermogen mevrouw Let op! Een feitelijke scheiding wijzigt dit erfrecht niet Nalatenschap mijnheer Nalatenschap mevrouw MEVROUW vruchtgebruik volle eigendom Sinds 1/9: Erfrecht LLE ziet er hetzelfde uit, zowel bij wettelijk stelsel als bij SVG blote eigendom KINDEREN

Een feitelijke scheiding wijzigt dit erfrecht niet 2. Wie erft wat? ongeacht stelsel Zonder kinderen Met andere bloedverwanten tem de 3e orde Nalatenschap mijnheer Gemeenschappelijk vermogen of exclusieve onverdeeldheid Eigen vermogen mijnheer Let op! Een feitelijke scheiding wijzigt dit erfrecht niet Eigen vermogen mevrouw Nalatenschap mevrouw volle eigendom vruchtgebruik volle eigendom MEVROUW blote eigendom ! Sinds 1.09.2018: als LLE opkomt zonder kinderen, maar met bloedverwanten, dient opsplitsing gemaakt te worden: Komt op met erfgenamen van 2e en/of 3e orde: LLE ontvangt VE van GEM of ONVERDEELD V en VG van EV  erfrecht LLE ziet er dus hetzelfde uit, ONGEACHT het gekozen huwelijksvermogensstelsel Komt op met erfgenamen van 4e orde: LLE ontvangt VE van de volledige nalatenschap BLOEDVERWANTEN MEVR BLOEDVERWANTEN MR

Een feitelijke scheiding wijzigt dit erfrecht niet 2. Wie erft wat? ongeacht stelsel Zonder kinderen Zijverwanten, andere dan broers en zussen en hun afstammelingen, of geen bloedverwanten Gemeenschappelijk vermogen of exclusieve onverdeeldheid Eigen vermogen mijnheer Let op! Een feitelijke scheiding wijzigt dit erfrecht niet Eigen vermogen mevrouw Nalatenschap mijnheer Nalatenschap mevrouw volle eigendom volle eigendom ! Sinds 1.09.2018: als LLE opkomt zonder kinderen, maar met bloedverwanten, dient opsplitsing gemaakt te worden: Komt op met erfgenamen van 2e en/of 3e orde: LLE ontvangt VE van GEM V en VG van EV Komt op met erfgenamen van 4e orde: LLE ontvangt VE van de volledige nalatenschap MEVROUW BLOEDVERWANTEN MEVR/ BELGISCHE STAAT

2. Impact nieuw erfrecht Wettelijk erfrecht wijzigt niet Overlijdens vanaf 1.9.2018 Wettelijk erfrecht wijzigt niet wel GROTERE VRIJHEID voor erflater om af te wijken Reserve Inbreng en inkorting Erfovereenkomst IS DEFINITIEF, nieuwe regels zijn van toepassing op alle overlijdens vanaf 1.09.2018 Nieuwe regels zijn onder te brengen in 3 categorieën

2. Impact nieuw erfrecht Wijziging regels inzake de reserve Wijziging globale reserve van de kinderen Afschaffing reserve (groot)ouders Beperkte aanpassingen aan reserve van de LLE Reserve van de ascendenten wordt vervangen door een onderhoudsvordering ten laste van de NL in geval van behoeftigheid Reserve voor de afstammelingen blijft behouden maar wordt aangepast: globale reserve bedraagt voortaan steeds 50%, ongeacht het aantal afstammelingen. Ook de LLE blijft een reservataire erfgenaam, dit betreft slechts een reserve in vruchtgebruik en bestaat nog steeds uit een abstracte en een concrete reserve. Nieuw is dat het recht op huur van de gezinswoning en huisraad daarin wordt opgenomen. Wordt bij voorrang toegepast op het beschikbaar deel (om de reserve van de kinderen zoveel mogelijk te vrijwaren).

2. Impact nieuw erfrecht Wijziging reserve – voorbeeld Francis heeft drie kinderen (Geert, Anna en Louise) en hertrouwt met Leontien, die zelf ook 2 kinderen heeft. Francis wil bij zijn overlijden graag gelijkheid voor alle kinderen en maakt daarom een testament op waarin hij elk kind 1/5 nalaat. Oud erfrecht De reserve van Geert, Anna en Louise bedraagt samen 3/4, zij kunnen elk 1/4 opeisen. De kinderen van Leontien krijgen elk 1/8 Nieuw erfrecht De reserve van Geert, Anna en Louise bedraagt samen 1/2 en is niet geschonden. Elk kind kan 1/5 behouden

2. Impact nieuw erfrecht Wijziging regels inzake inbreng en inkorting Inbreng : niet automatisch, te vorderen Inbreng in waarde Zowel voor RG als ORG Intrinsieke waarde op datum van schenking Uitz : moment vanaf wanneer begiftigde de volledige beschikking verkrijgt (schenking met voorbehoud van vruchtgebruik) Te indexeren tot datum overlijden OPGELET: niet vastrijden in details, speelt enkel indien dit GEVORDERD wordt, dus bij onenigheid tussen erfgenamen. De wijzigingen op dit vlak zijn vrij uitgebreid, maar technisch van aard. Het is niet de bedoeling deze hier in detail te bekijken (zou ons te ver leiden), we belichten kort enkele krachtlijnen. Principe in NIEUW erfrecht: inbreng in waarde maar begiftigde kan er wel zelf voor kiezen om inbreng in natura te doen. Inbreng heeft te maken met de manier waarop met schenkingen dient rekening gehouden te worden bij de effectieve verdeling van de nalatenschap. Vroeger was het bv. zo dat wanneer u geld aan 1 kind geschonken heeft en vastgoed voor een zelfde waarde aan uw ander kind, deze schenkingen bij overlijden op een andere manier gewaardeerd werden. Voor de schenking van het roerend werd gekeken naar de waarde op het moment van de schenking. Voor het vastgoed de waarde op datum van overlijden. Zo kon men een scheeftrekking krijgen tussen beide – op datum van de schenking gelijkwaardige – schenkingen. Bovendien was het niet zeker dat het kind dat vastgoed heeft gekregen zijn onroerend goed kon behouden. In het nieuwe erfrecht zal voor de waardering van vastgoed en roerende schenkingen rekening gehouden met dezelfde waarderingsregels, m.n. waarde op datum van de schenking + indexatie. Bovendien zal inbreng voor beide types van schenkingen gebeuren door mindere ontvangst. Zo heeft het kind dat vastgoed kreeg meer zekerheid dat hij het vastgoed kan behouden, indien nodig kan hij zijn broer/zus compenseren door een bedrag te betalen. Kan toegepast worden aan de hand van volgend eenvoudig voorbeeld: Stel: een vader schenkt in 2010 zijn enige woning aan 1 van zijn 3 kinderen in volle eigendom. Hij doet dat ‘als voorschot op erfenis’ omdat hij de wens heeft dat uiteindelijk zijn 3 kinderen gelijk behandeld worden. Bij overlijden van vader in 2020 wordt vastgesteld dat de nalatenschap leeg is, geen ORG en nauwelijks roerende goederen. Onder de nieuwe regels zal het zo zijn dat de zoon die de woning had gekregen de zekerheid heeft dat hij de woning kan behouden, hij zal zijn broers en zussen kunnen compenseren door hen een geldsom te betalen. Welke waarde moet betaald worden? Daarvoor kijkt men naar de waarde die de woning had op de datum van de schenking Stel: vader had woning geschonken met voorbehoud van VG? Waarde op datum van overlijden vader

2. Impact nieuw erfrecht Wijziging inbreng – voorbeeld Leontien heeft een familiebedrijf (waarde 500.000 EUR). Haar zoon Frederik is actief in de firma, dochter Amelie niet. Zij wil aan Frederik de aandelen in haar familiebedrijf als voorschot op erfenis schenken onder het fiscaal gunstregime voor familiale vennootschappen. De inspanningen die Frederik na de schenking voor het bedrijf levert, moeten integraal aan hem toekomen. Oud erfrecht Bovenstaande is mogelijk in het oude erfrecht. De waarde van de aandelen wordt vastgeklikt op moment van de schenking. Bij de verdeling van de erfenis wordt er geen rekening gehouden met de waardestijging waarvoor Frederik gezorgd heeft. Nieuw erfrecht Bovenstaande is niet altijd mogelijk in het nieuw erfrecht. De waarde van de aandelen op datum van de schenking, geïndexeerd tot overlijden, wordt in rekening genomen. Opgelet: igv schenking met voorbehoud van vruchtgebruik, kijkt men naar de waarde op datum van overlijden. Oplossing? Verklaring van behoud of punctuele erfovereenkomst Onder huidig erfrecht: Als vennootschap kwalificeert als een familiale vennootschap, dan wordt burgerrechtelijk de waarde van de aandelen vastgeklikt op moment van schenking. Dat geeft een grote mate van zekerheid voor de schenker én begiftigde: ze weten namelijk dat de andere Kinderen in principe hun graantje niet kunnen meepikken van de inspanningen die door het begiftigde kind zijn gebeurd. Anderzijds is het ook een bepaalde zekerheid voor de andere Kinderen want als de vennootschap door toedoen van het begiftigde kind de dieperik ingaat, heeft dat ook geen impact op de uiteindelijke verdeling van de nalatenschap. Deze regel geldt ongeacht of er wordt geschonken in volle eigendom, dan wel met voorbehoud van vruchtgebruik In het nieuwe erfrecht: De waardering van schenkingen (alle schenkingen, dus ook de schenkingen van familiale vennootschappen) gebeurt op moment van de schenking maar mits indexatie tot op het ogenblik van overlijden. Hierop bestaat één belangrijke uitzondering; als de begiftigde de beschikkingsvrijheid over het geschonken vermogen pas op een later ogenblik verkrijgt, kijkt men naar de waardering van het geschonken vermogen op die datum. Maw: schenkt pater familias zijn aandelen met voorbehoud v vruchtgebruik en dooft dat vruchtgebruik pas uit bij overlijden, dan moet men de waarde van de vennootschap op datum van overlijden in aanmerking nemen voor inbreng. Dat kan tot ongewenste effecten leiden. Oplossing: Voor schenkingen die in het verleden zijn gebeurd: verklaring van behoud van de principes rond schenkingen op ALLE schenkingen die voor 1/9/2018 gebeuren. Schenker moet hiervoor actie ondernemen, notaris moet authentieke akte opmaken! Op die manier is men zeker dat de waarde van de reeds geschonken familiale vennootschap vastgeklikt blijft op datum van de schenking Voor schenkingen die nadien gebeuren: erfovereenkomst tussen schenker en ALLE vermoedelijke erfgenamen waarbij men overeenkomt om bij overlijden toch rekening te houden met de waarde vd vennootschap op datum van schenking => op te maken via notaris! Een welbepaalde procedure moet gevolgd worden opdat de overeenkomst als geldig of bestaande wordt beschouwd Verkoop vennootschap aan zoon / schenking in volle eigendom Stel: schenking gebeurt in aug 2000, overlijden in aug 2017. op moment overlijden is door succes zoon bedrijf 700.000 waard. Leontien heeft op moment overlijden portefeuille van 1.000.000. Huidig erfrecht: zoon krijgt nog 250.000, dochter 750.000. Nieuw erfrecht: (geindex waarde aandelen = 500.000 (waarde schenking) x (105,22 index augustus 2017/75,84 index augustus 2000 = +/694.000) zoon krijgt nog 153.000, dochter 847.000

2. Impact nieuw erfrecht Wijziging regels inzake erfovereenkomsten Principieel verbod blijft maar uitzonderingen worden uitgebreid Strikte vormvoorwaarden! Punctuele erfovereenkomst Globale erfovereenkomst (“familiaal pact”) Door 1 of beide ouders Met ALLE vermoedelijke erfgenamen in rechte nederdalende lijn Moet het bestaan van een EVENWICHT vaststellen Een van de grootste wijzigingen in het nieuwe erfrecht is de versoepeling van het verbod om een erfovereenkomst af te sluiten. Vandaag is het verboden om afspraken te maken over een toekomstige nalatenschap. Dit betekent dat je in principe geen overeenkomst kan afsluiten met jouw toekomstige erfgenamen over jouw vermogen na jouw overlijden. Het nieuwe erfrecht sleutelt aan dit principe. Erfovereenkomsten zullen onder bepaalde voorwaarden wel mogelijk zijn. Erfovereenkomst = ok of beding over een niet–opengevallen nalatenschap Een erfovereenkomst mag alleen worden afgesloten als de wet het uitdrukkelijk toestaat en dan nog onder strikte voorwaarden. De voorwaarden en procedure zijn heel strikt. De sanctie is absolute nietigheid als de voorwaarden niet gerespecteerd worden. Dit betekent dat de erfovereenkomst geacht wordt niet te bestaan. De erfovereenkomst zal bindend zijn voor de partijen maar ook voor hun erfgenamen. Vanaf 1/9/2018 kennen we twee types van erfovereenkomsten: De punctuele erfovereenkomst en de globale erfovereenkomst. Punctuele erfovereenkomst = erfOK over een specifiek onderwerp opgesomd in de wet, paar voorbeelden : waardering schenking, verzaking aan inkorting m.b.t. bepaalde schenkingen, … vb. vanaf 1/9/2018 zal bij een schenking met voorbehoud van VG gewaardeerd worden op datum van overlijden bij de verdeling van de nalatenschap. In een punctuele erfOK kan je bepalen dat ondanks het feit dat de begiftigde niet vrij heeft kunnen beschikken, toch rekening zal gehouden worden met de waarde op datum van de schenking. Een globale erfovereenkomst = OK van de ouder of ouders samen met al hun kinderen (ev. ook kleinkinderen en stiefkinderen). Het doel is het bepalen van een subjectief evenwicht tussen de schenkingen gedaan aan erfgenamen in Re lijn, rekening houdend met in het verleden gedane schenkingen, andere voordelen die een kind zou genoten hebben, schenkingen in de overeenkomst zelf en de persoonlijke situatie van elk van de erfgenamen. Voorbeeld; ouderpaar met 2 kinderen – zoon briljant student die lang gestudeerd heeft en een dochter met een fysieke handicapt die niet zo lang heeft kunnen gestudeerd. Ze schenken aan zoon 100 en dochter 250, maar de ouders en kinderen komen in de globale OK overeen dat de kinderen toch gelijk behandeld zijn ook al is er een verschil in waarde van de geschonken goederen, maar het subjectieve evenwicht dat ze vastleggen is dat de dochter iets meer in geld krijgt als compensatie omdat ze niet zo lang heeft kunnen studeren.

2. Impact nieuw erfrecht Voorbeeld punctuele erfovereenkomst Voorbeeld globale erfovereenkomst Vader doet schenking (roerend/onroerend/bedrijf) met voorbehoud vruchtgebruik Principe : inbreng/inkorting aan waarde overlijden  Punctuele Overeenkomst : waardering datum schenking Ouders schenken 100.000 EUR aan zoon/cardioloog en 200.000 EUR aan dochter met fysieke handicap.  Globale erfovereenkomst : iedereen is gelijk behandeld : zoon kon langer studeren, dochter heeft duurdere zorg nodig. Punctuele erfovereenkomst Kan gekoppeld worden aan zelfde voorbeeld als eerder: Stel dat in het voorbeeld van daarnet de vader zijn woning had geschonken aan de zoon, met voorbehoud van vruchtgebruik. Indien vader overlijdt en er moet ingebracht worden, dan zal de zoon de waarde van de woning op datum van overlijden moeten inbrengen. Wenst vader dit te vermijden (omdat hij bv niet wil dat zijn zoon nadeel zou ondervinden van een waardestijging), dan kan hij met zijn kinderen een punctuele erfovereenkomst afsluiten waarin ze afspreken dat de waarde op datum van schenking zal gehanteerd worden. Dit kan ook opgelost worden aan de hand van een verklaring van behoud In een punctuele erfovereenkomst kan NIET worden afgeweken van het principe van indexatie! Globale erfovereenkomst

Hoeveel erfbelasting is er verschuldigd? 3 ERFBELASTING Hoeveel erfbelasting is er verschuldigd? 20

3. Erfbelasting Erflater Fiscale woonplaats in Vlaams Gewest Op datum van overlijden EN Fiscale woonplaats niet langer in het Brussels/Waals Gewest dan in het Vlaams Gewest in periode van 5 jaar vóór het overlijden In België Op het wereldwijd vermogen Vermindering voor buitenlands onroerend goed

3. Erfbelasting privé vermogen TARIEFGROEP 1 : rechte lijn en tussen partners (uitgebreid toepassingsgebied) Berekening per erfgenaam Splitsing roerend en onroerend Schijven in euro Tarieven 0,01 – 50.000 3% 50.000,01 – 250.000 9% Vanaf 250.000,01 27%

3 Erfbelasting privé vermogen Vrijstellingen in hoofde van langstlevende partner GEZINSWONING Gehuwden Wettelijk samenwonenden Feitelijk samenwonenden vanaf min. 3j ononderbroken feitelijke samenwoning NIEUW 50.000 EUR ROERENDE NALATENSCHAP Feitelijk samenwonenden vanaf min. 1j ononderbroken feitelijke samenwoning

3. Erfbelasting privé vermogen VERMINDERINGEN Voorbeeld: KLEINE NALATENSCHAPPEN (erfdelen kleiner dan 50.000 EUR) Formule: KORTING = 500x(1-erfdeel/50.000 €) Erfdeel max. 12.500 EUR => erfbelasting 0 EUR

3. Erfbelasting privé vermogen TARIEFGROEP 2 : broers en zussen Berekening per erfgenaam GEEN splitsing roerend en onroerend Schijven in euro Tarieven 0,01 – 35.000 25% 35.000,01 – 75.000 30% Vanaf 75.000,01 55% Ook binnen tariefgroep 2 wordt een vermindering toegepast voor kleine NL.

3. Erfbelasting privé vermogen TARIEFGROEP 3 : andere erfgenamen Voor alle erfgenamen SAMEN GEEN splitsing roerend en onroerend Schijven in euro Tarieven 0,01 – 35.000 25% 35.000,01 – 75.000 45% Vanaf 75.000,01 55% Ook binnen tariefgroep 3 wordt een vermindering toegepast voor kleine NL.

3. Erfbelasting Berekening erfbelasting – voorbeeld 1 huwgemeenschap Jos en Anita zijn gehuwd onder wettelijk stelsel. In het huwelijkscontract hebben zij een verblijvingsbeding opgenomen. Zij hebben twee meerderjarige kinderen: Ann en Koen. Beide kinderen hebben op hun beurt twee kinderen. huwgemeenschap EV mijnheer Gezinswoning 300.000 € Chalet: 200.000 € BVBA: 300.000 € Portefeuille: 600.000 € EV mevrouw We gaan er hierbij van uit dat de BVBA niet kwalificeert voor vererving aan gunstregime voor familiale vennootschappen.

3. Erfbelasting Berekening erfbelasting – voorbeeld 1 (vervolg)   ERFENISOVERZICHT VG = vruchtgebruik BE = blote eigendom VE = volle eigendom Erfdeel in Begunstigden VG BE VE erfbelasting % Overlijden Jos Anita 700.000 78.000 11 % Overlijden Linda Ann 93.000 13 % Koen 1.400.000 186.000 Totaal 2.100.000 264.000

3. Erfbelasting Berekening erfbelasting – voorbeeld 2 Linda is weduwe. Haar vermogen bestaat uit: Haar erfgenamen zijn haar twee kinderen => te betalen erfbelasting is 186.000 € Haar erfgenamen zijn haar twee broers => te betalen erfbelasting is 729.000 € Haar erfgenamen zijn haar twee neefjes => te betalen erfbelasting is 755.500 € Gezinswoning 300.000 € Chalet 200.000 € BVBA: 300.000 € Portefeuille: 600.000 € We gaan er hierbij van uit dat de BVBA niet kwalificeert voor vererving aan gunstregime voor familiale vennootschappen.

3. Erfbelasting Specifieke tarieven 8,5% Bedrijfsvermogen van éénmanszaken en vennootschappen verlaagde erfbelasting van 3% of 7% onder bepaalde voorwaarden Legaten aan VZW’s, stichtingen, Vlaams Gewest, … 8,5%

3. Erfbelasting Bedrijfsvermogen ERVEN 3 % Tariefgroep 1 Voorwaarden op moment van overlijden Exploitatie Participatie 7 % Tariefgroep 2 & 3 Voorwaarden gedurende 3 jaar na overlijden Continuiteit 0% Alle tariefgroepen Vormvoorwaarden OPGELET: feitelijk samenwonenden dienen minstens 3 jaar feitelijk samen te wonen alvorens te kunnen genieten van het verlaagd tarief van 3% Vormvoorwaarden (er volgt geen slide meer met extra uitleg, hier al vermelden) Specifieke vermeldingen in de aangifte van de nalatenschap Uitdrukkelijk vragen naar toepassing van gunstregime Specifieke bijlagen bij de aangifte van de nalatenschap

3. Erfbelasting - Bedrijfsvermogen Welke goederen? Eenmanszaak Beroepsmatig geïnvesteerde activa in familiale onderneming die door overledene of diens partner persoonlijk wordt uitgeoefend => Dus NIET de gezinswoning, noch andere ORG die hoofdzakelijk voor bewoning bestemd zijn Vennootschap Aandelen in een familiale vennootschap => Vorderingen (bv. R/C) uitgesloten Met zetel van werkelijke leiding in EER Holding Specifieke regeling Eenmanszaak Volgens de Memorie van Toelichting bij het decreet dat de verlaagde tarieven heeft ingevoerd, moet de erflater de volle eigendom van de activa bezitten. Vennootschap Ter info: Onder ‘aandelen in een familiale vennootschap’ wordt begrepen: - de deelbewijzen met stemrecht die een deel van het maatschappelijk kapitaal vertegenwoordigen; - de certificaten van aandelen, uitgereikt door rechtspersonen met zetel in een van de staten van de EER, ter vertegenwoordiging van aandelen van familiale vennootschappen die aan de voorwaarden voor de verlaagde tarieven voldoen en waarvan de rechtspersoon de verplichting heeft om de dividenden en andere vermogensvoordelen onmiddellijk en uiterlijk binnen de maand door te storten aan de certificaathouder Volgens de Memorie van Toelichting bij het decreet dat de verlaagde tarieven heeft ingevoerd, moet de erflater de volle eigendom van de aandelen bezitten. Holding Actieve holding: oefent vennootschap zelf een economische activiteit uit? Zoja: is deze reëel? Passieve holding: doorkijken naar dochters

3. Erfbelasting - Bedrijfsvermogen Voorwaarden verlaagd tarief Voorwaarden op moment van overlijden 1. EXPLOITATIE Een reële economische activiteit = een nijverheids-, handels-, ambachts- of landbouwactiviteit of vrij beroep Dus NIET: Vennootschappen zonder reële economische activiteit d.i. als bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen (post 62 jaarrekening) ≤ 1,50 % van totale activa én terreinen en gebouwen (post 22 jaarrekening) > 50 % van totale activa op basis van balansposten van minstens één van de 3 boekjaren voorafgaand aan overlijden (tegenbewijs mogelijk) Voorbeeld: patrimoniumvennootschappen, zuivere managementvennootschappen Managementvennootschap uitgesloten omwille van gebrek aan economische activiteit maar zal meestal niet aan parameters voldoen (doorgaans geen/weinig ORG).

3. Erfbelasting - Bedrijfsvermogen Voorwaarden verlaagd tarief Voorwaarden op moment van overlijden 2. PARTICIPATIE (enkel voor vennootschappen) Managementvennootschap uitgesloten omwille van gebrek aan economische activiteit maar zal meestal niet aan parameters voldoen (doorgaans geen/weinig ORG).

3. Erfbelasting - Bedrijfsvermogen Voorwaarden verlaagd tarief Voorwaarden gedurende 3 jaar na overlijden 3. CONTINUÏTEIT Blijven voldoen aan de definitie “familiale onderneming”/’familiale vennootschap” Verderzetten van de activiteit zonder onderbreking Niet noodzakelijk door erfgenamen Jaarrekening opmaken en publiceren volgens de wettelijke voorschriften Eenmanszaken: Onroerende goederen die met toepassing van verlaagd tarief werden verkregen mogen gedurende 3 jaar na overlijden van de erflater niet hoofdzakelijk voor bewoning worden aangewend of bestemd. Vennootschap: - Behoud kapitaal (geen daling van het kapitaal door uitkering of terugbetaling) - Behoud zetel van werkelijke leiding binnen EER - Geen verplichting tot behoud aandelen Managementvennootschap uitgesloten omwille van gebrek aan economische activiteit maar zal meestal niet aan parameters voldoen (doorgaans geen/weinig ORG).

3. Erfbelasting Vennootschap Voorwaarden op moment van overlijden Voorbeeld A B C D 1 50 25 49 2 29 30 15 3 7 10 14 4 5 8 100

3. Erfbelasting - Bedrijfsvermogen Voorwaarden verlaagd tarief Vormvoorwaarden Specifieke vermeldingen in de aangifte van de nalatenschap Uitdrukkelijk vragen naar toepassing van gunstregime Specifieke bijlagen bij de aangifte van de nalatenschap Managementvennootschap uitgesloten omwille van gebrek aan economische activiteit maar zal meestal niet aan parameters voldoen (doorgaans geen/weinig ORG).

3. Erfbelasting Eenmanszaak en Vennootschap VLABEL: Controle na 3 jaar Zijn de voorwaarden niet vervuld gebleven gedurende de 3 jaar na overlijden: Verkrijgers verliezen gunsttarief en progressieve tarieven erfbelasting van toepassing Bij uitkering kapitaal: verval gunsttarief t.b.v. uitgekeerd kapitaal Indien voorwaarden niet langer vervuld zijn binnen termijn van 3 jaar kunnen verkrijgers dit spontaan melden bij VLABEL

3. Erfbelasting Berekening erfbelasting – voorbeeld 1 huwgemeenschap Jos en Anita zijn gehuwd onder wettelijk stelsel. In het huwelijkscontract hebben zij een verblijvingsbeding opgenomen. Zij hebben twee meerderjarige kinderen: Ann en Koen. Beide kinderen hebben op hun beurt twee kinderen. huwgemeenschap EV mijnheer Gezinswoning 300.000 € Chalet: 200.000 € BVBA: 300.000 € (familiale vennootschap) Portefeuille: 600.000 € EV mevrouw In tegenstelling tot eerder voorbeeld gaan we er nu wel vanuit dat de BVBA kwalificeert voor vererving aan gunstregime voor familiale vennootschappen.

3. Erfbelasting Berekening erfbelasting – voorbeeld 2 (vervolg)   ERFENISOVERZICHT VG = vruchtgebruik BE = blote eigendom VE = volle eigendom Erfdeel in Begunstigden VG BE VE erfbelasting % Overlijden Jos Anita 700.000 42.000 6 % Overlijden Anita Ann 57.000 8 % Koen 1.400.000 114.000 Totaal 2.100.000 156.000 7 %

4 COMFORT 41

WAT ERFT DE LANGSTLEVENDE? 4. Comfort Even stilstaan bij volgende vragen WAT ERFT DE LANGSTLEVENDE? BLOKKERING NALATENSCHAP ONBEKWAAM? WAT NU? Wat erft de langstlevende? Zodra we weten wat de LLE erft obv huwelijksvermogensrecht en erfrecht, moeten we ons de vraag stellen: is dit voldoende comfortabel voor hem/haar? Om zekerheid te hebben dat de LLE comfortabel kan achterblijven, kan een keuzebeding in het huwelijkscontract een oplossing bieden. Op basis daarvan kiest de LLE (na overlijden van de ESE) wat van de gemeenschapsgoederen hij/zij bijhoudt en wat naar de kinderen mag. Geeft veel gemoedsrust aan echtgenoten want na het overlijden knn zij, rekening houdend met hun leeftijd, relatie met kids,… kiezen wat ze al dan niet willen behouden. Ook via een testament, beleggingsverzekering, contractuele erfstelling,… is het mogelijk om de LLE beschermder achter te laten dan een ‘gewone’ wettelijke verdeling. 2) Blokkering nalatenschap Bij overlijden van een persoon worden alle rekeningen van de echtgenoot (op eigen naam of met andere echtgenoot als titularis) geblokkeerd totdat er een AVE wordt bezorgd. De blokkering kan dus wel een tijdje duren, wat tot een oncomfortabele situatie voor de LLE kan zorgen. Om dit te remediëren zou u een beleggingsverzekering kunnen afsluiten met uw echtgenoot als begunstigde. Bij uw overlijden keert het kapitaal uit op rekening van de LLE en is vrij van blokkering. Daarnaast heeft de LLE uiteraard ook nog een leefgeldrekening (max 5,000 EUR) 3) Onbekwaam We staan vaak stil met ‘wat na mijn overlijden? Blijft mijn echtgenoot oké achter’? Wat we vaak vergeten, is dat we ook tijdens leven aan het comfort van de partners moeten denken. Wat als één van hen feitelijk onbekwaam (coma, dementie,…) wordt? Dan kan een beschermingsvolmacht/zorgvolmacht een oplossing zijn. Met zo’n volmacht kan de volmachthebber (bvb uw echtgenoot of kinderen) uw vermogen (roerend, bedrijf, onroerend,…) beheren als u het zelf niet meer kan. Idealiter te regelen via notaris zodat de vomacht betrekking heeft op uw volledig vermogen,

DEEL 2: Over tot actie? 1 2 Technieken ZONDER onmiddellijke impact op uw vermogen Technieken MET onmiddellijke impact op uw vermogen Opgelet Leg goed het verschil uit en wat we bedoelen met impact De opbouw van de slides is ingegeven door de gewoonte om in een successiegesprek in eerste instantie stil te staan bij technieken die oplossingen bieden zonder te schenken en vervolgens te focussen op schenkingen 43

Antimisbruikbepaling (vanaf 01/06/2012) Niet – limitatieve opsomming van technieken die GEEN of WEL fiscaal misbruik zijn. Tegenbewijs mogelijk Het is perfect mogelijk om aan successieplanning te doen om op die manier de successiefactuur te beperken. Wat niet mag, is fiscaal misbruik plegen. De fiscus heeft een lijst opgemaakt van technieken ikv successieplanning die wel of niet als fiscaal misbruik worden bestempeld. Wat bvb als fiscaal misbruik wordt beschouwd = inbreng in huwgemeenschap en onmiddellijk of op korte termijn gevolgd door schenking aan kinderen. Fiscus vermoedt dan dat de enige reden waarom de inbreng is gebeurd, is om de schenkbelasting te spreiden over twee echtgenoten en op die manier minder schenkbelasting in totaliteit te betalen. Als belastingplichtige mag je dan wel een tegenbewijs leveren dat de handelingen (inbreng, gevolgd dr schenking) niet enkel om fiscale redenen zijn gebeurd maar eventueel ook om andere reden (bvb gelijkberechtiging van alle kinderen vanuit het gemeenschappelijk vermogen) Wat wordt niet als fiscaal misbruik beschouwd? Schenking via bankgift zonder betaling van schenkbelasting Maatschappij

Technieken ZONDER onmiddellijke impact op uw vermogen 1 Technieken ZONDER onmiddellijke impact op uw vermogen Zonder impact = zonder verarming / geen schenkingen 45

1. Planning via huwelijkscontract Verschillende clausules mogelijk m.b.t.: Samenstelling van het vermogen Bv beding van inbreng in gemeenschappelijk vermogen Ontbinding van het gemeenschappelijk vermogen Bv verblijvingsbeding Bv keuzebeding … => Steeds via notaris!

1. Planning via huwelijkscontract Inbreng van eigen vermogen in gemeenschappelijk vermogen EIGEN VERMOGEN MIJNHEER GEMEENSCHAPPELIJK VERMOGEN EIGEN VERMOGEN MEVROUW Bent u gehuwd, laat dan uw huwelijkscontract eens nakijken. Mogelijks is het vermogen onevenwichtig verdeeld tussen beide echtgenoten en kan een vermogensverschuiving tussen echtgenoten al een besparing inhouden = BEHOUD van vermogen als koppel. Mogelijks staan er clausules in die fiscaal nadelig kunnen zijn wanneer de vermogens bij overlijden verdeeld worden of doordat een deel van de nalatenschap in volle eigendom aan de lle wordt toebedeeld. Voor wijzigingen aan uw huwelijksvermogensstelsel of huwelijkscontract, moet u bij de notaris zijn. We bespreken hier twee frequent voorkomende wijzigingen. Na het verschijnen van “de inbreng” : Inzoomen op het wettelijke stelsel : twee eigen vermogens mogelijk en een gemeenschappelijk vermogen. VOORBEELD Meneer ontving schenking van ouders, nl. bouwgrond. Hij brengt de grond in zodat de woning die hij er samen met mevrouw op bouwt tot het gemeenschappelijke vermogen behoort. Gevolg : Andere planningsmogelijkheden mbt woning Andere vererving mbt woning Andere erfbelasting mbt woning : kan helft om helft in twee nalatenschappen vallen Maatschappij

1. Planning via huwelijkscontract Vervanging “langst leeft-al heeft” door keuzebeding EIGEN VERMOGEN MIJNHEER GEMEENSCHAPPELIJK VERMOGEN EIGEN VERMOGEN MEVROUW Keuzebeding Langstlevende maakt binnen een welbepaalde periode een keuze uit Volle eigendom en/of vruchtgebruik Van alle of bepaalde roerende en/of onroerende goederen uit het gemeenschappelijk vermogen Ruime mate van comfort want beslissing i.f.v. leeftijd, gezondheid, relatie met kinderen,… Langst leeft-al heeft Bij overlijden komt gemeenschappelijk vermogen in volle eigendom toe aan langstlevende Fiscaal duur Maatschappij

2. Planning via testament of beleggingsverzekering Eenzijdig Eigenhandig / Notarieel/ Internationaal Uitwerking na de dood Herroepbaar Eigenhandig testament kan authentiek testament herroepen Beleggingsverzekering Belegging in een ‘verzekeringsjasje’ T21 en T23 Mogelijkheid om begunstigde aan te duiden TESTAMENT (T) : u geeft een bestemming aan het vermogen dat u nalaat bij overlijden : u bepaalt wie er erft en/of wie er wat erft BELEGGINGSVERZEKERING (BV) : u maakt een “mini-testament” (wanneer enkel begunstigde bij overlijden: verzekering zonder einddatum) Vaak gebruikt in volgende situaties : Bescherming van de langstlevende partner (vaak spiegelT bij kinderloze echtparen of bij koppel met kinderen deel extra via BV) Bepaalde erfgenamen meer of minder nalaten via T (bv. gehandicapt kind met restlegaat) of BV Fiscale optimalisatie : vermogen spreiden over meerdere erfgenamen via T of BV, duolegaat in T (kinderlozen) Opgelet met reserve! Maatschappij

2. Planning via testament of beleggingsverzekering Generation skipping U kan een bepaald bedrag rechtstreeks laten erven door uw kleinkinderen via testament of via begunstiging in een TAK 21/TAK 23. Dit leidt tot besparing van erfbelasting door : Spreiding over meerdere erfgenamen Overslaan generatie In Vlaamse gewest : belastingvermindering voor beperkte erfdelen : Wanneer het erfdeel per kleinkind < 50.000 euro  Korting : 500 - (totaal erfdeel / 100)  Erfdeel kleinkind < 12.500 euro : kleinkind geen erfbelasting Met of zonder leeftijdsvoorwaarde Opgelet: geldt niet voor stiefkleinkinderen

2. Planning via testament of beleggingsverzekering Duolegaat Totaal vermogen: 600.000 EUR VZW of private stichting Testament met duolegaat: Algemeen legaat aan ‘goed doel’ met last uitkering bijzonder legaat én betaling erfbelasting Bijzonder legaat aan neven/nichten ad 360.000 EUR netto (60%) Goed doel betaalt volledige erfbelasting (goed doel ad 20.400 EUR, neven/nichten ad 183.500 EUR) én houdt 36.100 EUR over Rechtstreekse toewijzing aan neven/nichten via gewoon testament: erfbelasting: 315.500 EUR netto erfenis: 284.500 EUR Voordeel neven/nichten 75.500 EUR [SLIDE MET ANIMATIE] www.giften-legaten.be

Gerechtelijke bescherming 3. Planning via volmacht Gerechtelijke bescherming Handelingsonbekwaam - BEWIND Personen die omwille van hun gezondheidstoestand (mentaal of fysiek) niet in staat zijn hun (vermogensrechtelijke en/of persoonlijke) belangen te behartigen. Bv. verkwisters Door Vrederechter : Vonnis Onder bewind Bijstand bewindvoerder Vertegenwoordiging bewindvoerder Machtiging vrederechter

BUITENgerechtelijke bescherming 3. Planning via volmacht BUITENgerechtelijke bescherming Beschermingsvolmacht/Zorgvolmacht Volmacht geven aan iemand die je voldoende vertrouwt om je financiële en persoonlijke belangen te behartigen wanneer je het zelf niet meer kan VOLMACHT GEVEN = VERTROUWEN GEVEN de volmacht gaat onmiddellijk in en blijft doorlopen bij feitelijke onbekwaamheid OF de volmacht mag pas van start gaan bij feitelijke onbekwaamheid De volmacht is geregistreerd bij de Koninklijke Federatie voor Notarissen KBC-volmacht / notariële volmacht

Technieken MET onmiddellijke impact op uw vermogen 2. Technieken MET onmiddellijke impact op uw vermogen 54

1. Planning via schenking Een vergelijking Schenking Testament Overeenkomst (2- of meerzijdig) Onherroepelijk (uitz. tussen echtgenoten) Uitwerking bij leven Schenkbelasting (woonpl. schenker) Eénzijdig Herroepbaar Uitwerking bij overlijden Erfbelasting (woonpl. erflater) Laat ons een vergelijking maken met één van de planningstechnieken met behoud van vermogen, het testament. De verschillen die in eerste instantie in het oog springen zijn het feit dat de schenking onherroepelijk is en onmiddellijke uitwerking heeft : verarming vd schenker(s), verrijking vd begiftigde(n). U dient als schenker/planner/toekomstige erflater dus goed na te gaan of dit uw INTENTIE is. Desgewenst checkt u de VISIE van de BEGIFTIGDE, bv. interesse voor een bepaald goed. Opgelet : reserve

1. Planning via schenking Procedure Bankgift of notaris (Be/NL) Altijd via Belgische notaris Via notaris (Be/NL) Fiscaliteit 0% + 3 jarige overlevingstermijn Registratie aan 3 of 7% Vast Bevrijdend => onmiddellijk vrij van erfbelasting Progressieve schenkbelasting Én Steeds 3 jarige overlevingstermijn (‘progressievoorbehoud’ behalve uitzonderingen) Standaardtarieven voor schenking roerend of onroerend Vrijstelling van schenkbelasting indien familiale onderneming of familiale vennootschap (mits voorwaarden)=> bevrijdend Modaliteiten Beding van terugkeer, voorbehoud vruchtgebruik, last, verbod van inbreng in huwgemeenschap… En indien u voor een schenking opteert : WAT wilt u dan schenken? ROEREND en/of ONROEREND en/of bedrijfsvermogen? En AAN WIE? Want wat u schenkt heeft impact op de VORM : AKTE (notarieel), ONDERHANDS document en zo ook op de KOSTEN. Aan wie u schenkt én wat u schenkt heeft impact op het TARIEF SCHENKBELASTING : vlak tarief, progressief tarief, 0%. We bekijken een aantal van deze elementen voor schenking roerend en onroerend. [Echt vergelijken volgt straks.] Niet vergeten : R : bankgift en Ndl. schenking kunnen geregistreerd worden (ev. last minute) => schenkbelasting (ook als nog niet betaald) R : igv niet overleven 3 jaar => erfbelasting / wel overleven 3 jaar => geen belasting OR : progressievoorbehoud bij overlijden schenken binnen 3 jaar, maar ook bij schenking onroerend binnen 3 jaar tussen zelfde pers.

2. Schenking van onroerend vermogen Tarieven onroerende schenking (° 1.7.2015) Gedeelte van de schenking van euro tot inbegrepen euro In rechte lijn en tussen partners Andere personen 0,01 - 150.000 3% 10% (of 9%**) 150.000 – 250.000 9% (of 6%**) 20% (of 17%**) 250.000 – 450.000 18% (of 12%**) 30% (of 24%**) > 450.000,01 27% (of 18%**) 40% (of 31%**) ** Verlaagde tarieven bij verhuur of energetische renovatiewerken Afwijkende tarieven mogelijk voor schenking van bouwgrond (mits voorwaarden) ! Berekenen i.f.v. aantal schenkers en begiftigden ! Laat ons kort de progressieve tarieven van erfbelasting op onroerend goed overlopen. Daarna zetten we de verschillen tussen schenken van roerend en onroerend vermogen nog eens op een rijtje en gaan we verder in op enkele vaak gewenste modaliteiten van een schenking. [Ook berekeningswijze uitleggen : aantal schenkers/begiftigden, op de volle verkoopwaarde (ook als enkel BE), begiftigde is verschuldigd (al kan schenkbelasting mee geschonken worden (cfr. standpunt Vlabel : d.i. geen bijkomende schenking).]

3. Schenking van roerend vermogen 3% rechte lijn, partners… 7% anderen 0% mits 3 jaar overleven Bankgift Nederlandse notaris

4. Schenking van bedrijfsvermogen Voorwaarden op moment van schenken Exploitatie Participatie Voorwaarden gedurende 3 jaar na schenken Continuiteit 0 % Vormvoorwaarden Vormvoorwaarden = Authentieke akte van schenking Specifieke vermeldingen in de authentieke akte van schenking (= Uitdrukkelijk vragen naar toepassing van gunstregime) Specifieke bijlagen bij de authentieke akte van schenking Voorafgaand attest nodig? = Geen verplichting, maar kan rechtszekerheid bieden

4. Schenking van bedrijfsvermogen Aandachtspunten Zijn alle kinderen geïnteresseerd? Waardering van bedrijfsactiva? Aandeel in totale vermogen? Voorafgaande waardeverminderingen mogelijk? Mogelijke waardeschommelingen? Controle? Wijzigingen erfrecht vanaf 1.9.2018 (automatische indexering schenkingen) Afweging OF Maatschappij

Successieplanning is MAATWERK Nog vele andere technieken mogelijk …. Maatschappij