Algemene Muziekleer Hoofdstuk 14 Symfonische Structuren

Luistervaardigheid Vaststellen van contrastwerking door middel van: -  majeur - mineur; -  tonica - dominant; -  sterk - zacht; -  unisono - meerstemmigheid; -  tutti - solo; -  blazers - strijkers; -  snel - langzaam; -  homofoon - polyfoon.

Jean-Baptiste Lully, Ouverture Een ouverture is een instrumentaal muziekstuk dat gespeeld wordt voor het begin van een opera, oratorium, ballet of toneelstuk of, als concertouverture, als zelfstandig orkestwerk aan het begin van een concert. Het oorspronkelijk Franse woord betekent dan ook opening. De ouverture moet het publiek alvast warm maken voor wat gaat volgen: muzikaal wordt dan ook sinds de tijd van Mozart meestal vooruitgewezen naar de rest van het werk. Ouvertures worden overigens vaak ook uitgevoerd of opgenomen zonder de bijbehorende opera (oratorium, ballet) en sommige opera's hebben hun bekendheid uitsluitend aan hun ouverture te danken. De Franse ouverture, naar het model van Lully. Het vormschema is A-B-A. Het A gedeelte is een langzame, statige muziek (in tweedelige maat, gepuncteerd ritme). Het B-gedeelte is snel, vaak in driedelige maat en met een fuga-achtige opzet. Jean-Baptiste Lully, Ouverture https://www.youtube.com/watch?v=yKrMv1HnMTM Bekende ouvertures: Een midzomernachtsdroom Felix Mendelssohn-Bartholdy (1826) https://www.youtube.com/watch?v=W-jl-H6Cdu0 Tannhäuser Richard Wagner (1845) Tragische Ouverture Johannes Brahms (1880) https://www.youtube.com/watch?v=KTM7E4-DN0o Festival Ouverture Dmitri Sjostakovitsj (1954) https://www.youtube.com/watch?v=1gDZTah8J2A http://www.bauerstune.net/opera/overture.pdf

Klassieke vierdeling van een symfonie Groot werk voor symfonieorkest in meestal vier delen: 1. Snel Het eerste deel heeft meestal als structuur de hoofdvorm 2. langzaam, het tweede deel staat meestal in de liedvorm; 3. (matig)snel, het derde deel is meestal een menuet, later een scherzo; 4. snel Het vierde deel is vaak een rondo.

Symfonie Sammartini: Sinfonia in F https://www.youtube.com/watch?v=yZFdtrqxqvw Haydn: Symphony No. 22 "The Philosopher" https://www.youtube.com/watch?v=kH5EjIRym6M Mozart - Symphony No. 40 in G minor https://www.youtube.com/watch?v=JTc1mDieQI8 Symfonie De symfonie is de meest in het oog springende muziekvorm van de klassieke periode. Natuurlijk werden er ook andere stukken gecomponeerd, maar de symfonie maakte een enorme ontwikkeling door in vorm, lengte en aantal. Het woord symfonie betekent samenklank (van stemmen of instrumenten). Aanvankelijk was een symfonie een ouverture voor een opera of een lang orkestwerk, die tot een zelfstandig genre is uitgegroeid. Het was Sammartini (1775) die voor het eerst bewust werkte met contrasterende thema's: het wezen van de symfonie. De contrasten zorgden voor de afwisseling die nodig was om de spanning vast te houden in de langere werken. Een ander middel om dit doel te bereiken was het moduleren: het veranderen van toonsoort. Mozart en vooral Haydn zijn voor de ontwikkeling van de symfonie van groot belang geweest: Haydn componeerde er 104. Hij herstelde het contrapunt in ere. Herken de instrumentgroepen en instrumenten uit het symfonieorkest: The Young Persons Guide to the Orchestra, Britten (1946) https://www.youtube.com/watch?v=Ku3TRcjLpyY

Sonate Mozart KV 545, Piano Sonata No 16 in C Major Een sonate is een muziekstuk met meestal een vaste opbouw uit meerdere delen (meestal 3 of 4). Een kleine of korte sonate wordt een sonatine genoemd Een symfonie (zie vorige sheet) is in feite een sonate voor een orkest en bestaat meestal uit vier delen Mozart KV 545, Piano Sonata No 16 in C Major https://www.youtube.com/watch?v=meop0rG3tLc 1.  de hoofdvorm of sonatevorm (zie volgende sheet) (0:00) 2.  een langzaam tweede deel (3:00) 3.  een menuet: Een sierlijke dans, bedoeld om te de luisteraar te ontspannen. Beethoven vervangt het menuet door het scherzo. (5:24) 4.  een rondo: Het is een liedvorm, waarbij met het refrein wordt begonnen en geëindigd. Het is vaak snel (presto). (8:23)

Sonate of Hoofdvorm Indeling van de Sonate of Hoofdvorm: Eerste deel van de symfonie/sonate Expositie: thema I overgang (modulatie naar V) thema II slotgroep Doorwerking Reprise: verbinding Coda Eine kleine Nachtmusik, Mozart, sonatevorm: https://www.youtube.com/watch?v=CEdwkm1fqnc Bestudeer nu onderstaande sonate van Clementi en ontdek de sonatevorm. https://www.youtube.com/watch?v=DVclZvxING4

Menuet Het menuet is een Franse dans in een driedelige maatsoort (3/4, 3/8). Het fungeerde als een van de middendelen van een symfonie of ander werk in sonatevorm, totdat rond 1800 daarvoor het scherzo in zwang kwam. Vaak wordt het menuet gevolgd door een 'trio’ waarna het eerste menuet herhaald wordt. Dus een ABAvorm: menuet-trio-menuet Analysis of Minuet and Trio Joseph Haydn's No. 94 'Surprise' Symphony. Movement III https://www.youtube.com/watch?v=F8yp-DBGNV0