Vrienden van GVAV 19 januari 2019 Echt iets voor jongens Vrienden van GVAV 19 januari 2019 WWW.VANDESANDEINLEZINGEN.NL

We zijn het al haast weer vergeten Oudjaar is het grootste evenement van Nederland Activiteiten: Samen cabaret op TV kijken, Samen constateren dat ‘het weer niks was’ Vuurwerk, Vreugdevuren, Vandalisme, Verzet tegen overheidsdiensten Misbruik van drank en oliebollen, Fijnstof inhaleren, ongelukken krijgen Schade aan huizen en auto’s alleen ligt tussen de 10 en 20 miljoen (afhankelijk van het weer) Daarnaast miljoenen schade aan gemeentelijke eigendommen en ziekenhuiskosten (bijv scholen: 25 miljoen in 2008/09) Nederland heeft de meeste vuurwerkgewonden van Europa (780 behandeld) Het lijkt op een korte, rituele opstand tegen het gezag (Gele hesjes?) Hoe minder het gezag doet, hoe minder het escaleert Meer dan de helft van de Nederlanders is tegen vuurwerk Toch gaan we maar door. Waar kan dat aan liggen?

Vermeende oorzaken Veel gehoord: Minder gehoord: Persoonlijkheid. MP: ik sla het tuig persoonlijk in elkaar Onvoldoende controle overheid Onvoldoende controle ouders Sensatiezucht Drank & Drugs Minder gehoord: Traditieversterking (Rotjes; Carbidblikjes; Kerstboomvuur) Morele vacantie (uitzonderingstoestand) Puberverzet (Hormonen) Competitie Nabootsen oorlog (Computergames)

Waar gaan we het over hebben? ©vandeSandeinlezingen,2011 Over oudjaar Over jongens Over sensatie Over status Over er bij horen Over zinloosheid Over sport Over gewoonten Over motivatie Over de remedie

Er is ijverig op gestudeerd Uit: Adang & vd Torre, Nederlands grootste evenement. Apeldoorn, Politieacademie, 2008 In diverse dorpen werden agenten bekogeld met vuurwerk en stenen. Er is met croftybommen en molotovcocktails naar politiewagens gegooid. Ook is met twee molotovcocktails naar een ME bus gegooid. Hierdoor ontstond brand die door de ME-ers direct werd geblust. In Deest werd een ruit van een politiewagen ingeslagen. Ook in Culemborg werden politieagenten bekogeld, hier met stukken straatsteen.

Over oudjaar Vieren van nieuw begin komt veel voor Bijv Chinees nieuwjaar Manier waarop verschilt per cultuur Ook wanneer (febr: Chinees; april: Boeddh.; september: Joden Vergelijking Frankrijk-Nederland Vuurwerk Chinese traditie Spanje: 12 druiven en rood ondergoed. Equador: verbranden poppen. VS: TV kijken. Duitsland: Loodgieten Manier waarop hangt ook af van welstand en techniek Voo r 1960 weinig vuurwerk (er was minder geld) Voor 1960 andere maatschappij (minder competitief en individualistisch) Voor 1960 ander verloop avond (geen grote TV attracties) Voor 1960 andere waardering van rumoer en gedoe (zie Kees v Kooten)

Over jongens Jongens hebben hoge sensatiebehoefte, waarschijnlijk samenhangend met testosteron Jongens spelen graag oorlogje (Gaming! Voetbal is oorlog) Jongens zijn competitief Jongens willen iets betekenen Daar hoort angst aanjagen ook bij

Over zinloosheid Zoals iedereen hebben ook jongens behoefte aan zin Voor hen ligt dat nogal sterk in avontuur In onze maatschappij is het echte avontuur er helemaal uitgeorganiseerd Maar je kunt wel avontuur kopen (Gaming, vuurwerk, popconcerten) Dus doen ze dat dan maar

Over sport Het wezen van sport is competitie Met oudjaar gaat het dus om de hardste klappen https://www.telegraaf.nl/video/2977565/gruwelijke-vuurwerkexplosie-in-monster Maar ook wel om de hoogste brandstapels Dit noemen wij in Grunn: Dik doun op straande Vroeger bijv Kerstbomenjacht Gaat er ook om: Wie het meeste durft Wie het meeste drinkt Wie het hardste schreeuwt Tussen voetbal en vuurwerk Ligt ook een soort band

Over gewoonten Mensen zijn gewoontedieren Dus verloopt oudejaarsviering in elk gezin en elke vriendengroep volgens vast stramien De verandering daarin is zeer geleidelijk en wordt vooral door financiën en techniek gestuurd Ook de overheidsdiensten hebben hun gewoonten Een daarvan is de hardnekkige weigering zich te verplaatsen in ‘het publiek’ Hierin ligt belangrijke grond voor het ‘aanvallen van hulpverleners’

Wat moeten we daarmee? Het is niet onverstandig de soms raadselachtige drijfveren van de mens eens te bekijken Die drijfveren zijn van tweeërlei aard Verankerd in onze dierlijke natuur en simpel: bouwstenen zijn de EMOTIES Ontwikkeld door de cultuur en complex: bouwstenen zijn de CONCEPTEN Die mix van drijfveren resulteert in alles wat de mens op aarde doet en teweegbrengt, en dat is heel erg veel Wij beperken ons tot de Oud en Nieuw viering

De mens reist langs twee sporen © 2011 JP van de Sande RuG NATUUR Voortplanting Kinderzorg Erbij horen Verkennen Status Agressie Communicatie Eten/Drinken Voorraad maken Territorium maken Jagen Bouwen Ruilen Lichaamsverzorging Uitrusten Migratie Spel CULTUUR RELATIES EN OPVOEDING MANIEREN VAN SAMENLEVEN (bv. Organisatietypen of Stad vs platteland) IDEALEN, WAARDEN, WAARDERINGEN HELDEN, VERHALEN, SPROOKJES REGERING, POLITIEK SYSTEEM, RECHTSPRAAK REGELS, NORMEN, GEWOONTES, FOLKLORE WETENSCHAP, GODSDIENST, FILOSOFIE OORLOGVOERING, VESTINGBOUW TAAL, POËZIE, ROMANS ETEN, DRINKEN, GENIETEN, FESTIVALS TECHNIEK, GENEESMIDDELEN, APPARATEN, WAPENS KUNST, GEBOUWEN, SIERADEN HANDEL, BANKWEZEN KLEDING, COSMETICA, BADEN VERHOUDINGEN MET ANDERE GROEPEN MENSEN, VACANTIE SPELLETJES,SCHAKEN, GAMING, SPORT emoties concepten Het is nooit of-of, maar altijd en-en. Nature én Nurture is dus wat vorm geeft aan ons leven

Wat wil de mens met oudjaar? Erbij horen ߇ Verkennen ߇ Status ߇ Agressie ߇ Communicatie ߇ Eten/Drinken ߇ Voorraad maken ߇ Territorium maken ߇ Jagen ߇ Bouwen ߇ Voortplanting Kinderzorg Ruilen Lichaamsverzorging Uitrusten Migratie En dit alles voornamelijk in spelvorm (al grenst het soms wel aan het serieuze)

De ‘Bible belt’ brengt veel kinderen voort Die gebieden hebben nog sterk een ‘Gemeinschaft’ karakter Wij in de stad Groningen ontsnappen daar wat aan Toch: in onze ‘volksbuurten’ vinden we de Gemeinschaft soms nog terug Dus in de Groningse ‘volksbuurten’ moet het verloop van de feestelijkheden heftiger zijn (Vinkhuizen, de Hoogte) Dat klopt wel zo ongeveer In zo’n Gemeinschaft is de neiging buitenstaanders te wantrouwen en overheid is de ultieme buitenstaander Vandaar dat in dorpen als Veen of Urk het er zo onchristelijk toegaat In zulke gemeenschappen kijken de kleintjes nog sterker de kunst af van de groten dan ze het in steden doen Goed Bezig

Hoe vindt escalatie plaats? Of geweld zal plaatsvinden hangt sterk af van omslagen in emoties Emoties worden bepaald door hoe men de situatie waarneemt Een belangrijke dimensie die men gebruikt is die van WIJ – Wij/Zij Bestaat de situatie alleen uit WIJ, dan is geweld niet aan de orde Is er echter een andere partij, die we als ‘Zij’ waarnemen, dan is geweld goed mogelijk, maar alleen na escalatie

de schuld oog om oog Vijandbeeld Koppigheid gesloten front Alarm WIJ – ZIJ conflict © 2006 JP van de Sande RuG de schuld EXT.ATTRIBUTIE C O N F L I T C O N F L I T MISPERCEPTIE COMPETITIE oog om oog RECIPROCITEIT INGr- OUTGr BIAS STEREOTYPEN MOREEL (DIABOLISERING) VIRIEL Vijandbeeld MACHTS TACTIEKEN Koppigheid COMMITMENT Model van conflicht gesloten front COHESIE CATEGORISATIE INGr-COOPERATIE Alarm AROUSAL Escalatie

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

Wat te doen? Een ordelijk verloop als norm: de toon is belangrijk Autoriteiten dienen vertrouwenwekkend en helder te zijn: Vooraf contact hebben (denk aan verkiezing), ietwat empathisch, prestaties geleverd hebben, bevorderen van realistische verwachtingen Tussen toon en realiteit: echte prioriteiten stellen Openbare orde? Geweld tegen hulpdiensten? Publieke en individuele Veiligheid? Behouden van controle? Verdediging ‘slachtoffers’? Tegengaan zaakschade? De hand in eigen boezem? Communicatie via media of direct contact? Beleid en aanpak zijn gediend met een meerjarenperspectief Omdat veel gewoontegedrag is, wordt de zaak door plotselinge koerswisselingen instabiel. Effect persoonswisselingen Gelegenheidsbeperkende maatregelen: grote variëteit en hoge prioriteit Morele vacantie. Bescherming en cameratoezicht Reguliere vooruitgang gaat vooraf aan een rustiger verloop van de jaarwisseling Opbouw netwerken kost tijd. Na 1 Januari zakt aandacht in Samenwerking: een ‘klik’ met bewoners Beleid moet door allen gedragen worden Samenwerking: multidisciplinair zonder te forceren Gaat langzaam maar zeker vooruit Strafrechtelijke handhaving – ook bij handhaving van de openbare orde Arrestaties kan escalerend werken, maar niet arresteren is erger Centraal of decentraal? Tenzij er erg grote problemen zijn: Centraal strategie. Decentraal de uitvoering.

Einde