GIS in het lokale bestuur in 2010 Enkele cijfers uit de VVSG GIS enquête 2010

VVSG GIS enquête 2010 Vervolg op VVSG-GIS-enquête voorjaar 2008 GIS-coördinatoren van 308 gemeenten Meeste vragen werden behouden + enkele nieuwe Uitbreiding/verbetering van de keuzemogelijkheden 5 groepen vragen: Interne GIS-werking Kennis naar geodata gerelateerde initiatieven Interne GIS-processen en GIS-toepassingen Knelpunten Ondersteuning De eerste groep van vragen had betrekking op de wijze waarop het gemeentebestuur de interne GIS-werking organiseert en coördineert. Zo werd gepeild naar de aanwezigheid van verschillende instrumenten die ingezet kunnen worden om de GIS-activiteiten binnen de gemeenten te coördineren. Meer concreet werd gepeild naar de aanwezigheid van een GIS- coördinator of GIS-cel, en planning en overleg op vlak van GIS. Vanuit een meer technologische invalshoek werd daarnaast ook gepeild naar de gebruikte GIS-software, de aanwezigheid van een intranet-GIS en van geoloketten, en de kennis en het gebruik van geoloketten. Een tweede groep van vragen had betrekking op verschillende processen of toepassingen waarvoor GIS binnen het gemeentebestuur werd ingezet. Voor negentien verschillende toepassingen waarvoor GIS mogelijk kan worden gebruikt, werd nagegaan of GIS daarvoor ook daadwerkelijk werd ingezet. Voorbeelden van toepassingen zijn de aanmaak van themakaarten, het beheer van begraafplaatsen, de opmaak van mobiliteitsplannen en het afhandelen van (milieu- of stedenbouwkundige) vergunningen. In de vragenlijst werd daarnaast ook gepeild naar de belangrijkste knelpunten bij de uitbouw van een gemeentelijke GIS-werking. Voor een lijst van knelpunten konden de respondenten aangeven met welke van deze knelpunten zij ervaren - of hebben ervaren – bij de uitbouw van GIS-activiteiten binnen hun gemeente. De respondenten konden hierbij drie mogelijke knelpunten selecteren, en deze drie knelpunten ook rangschikken naar mate van belangrijkheid. Het vierde luik van de vragenlijst gind dieper in op de nood aan en de vraag naar ondersteuning. Hier werd gepeild naar de (GIS-gerelateerde) taken waarvoor gemeentebesturen nood hebben aan ondersteuning én naar de partij waarvan zij deze ondersteuning verwachten. Wat de mogelijke activiteiten betreft waarvoor men ondersteuning wenst, werd een lijst weergegeven van 10 mogelijke activiteiten. Voor elk van deze taken diende de respondenten vervolgens aan te geven van wie zij mogelijk ondersteuning verwachtten: het AGIV, de provincie, VVSG of een andere organisatie of partner. De respondent kon voor elke taak ook aangeven geen nood te hebben aan ondersteuning. Doorheen de vragenlijst werd tot slot ook gepeild naar de kennis van bepaalde geodata-gerelateerde initiatieven, zoals INSPIRE, het samenwerkingsverband GDI-Vlaanderen en de VVSG GIS-werkgroep. Ook voor het Centraal Adresbestand (CRAB) en het Grootschalig Referentiebestand werd gepeild naar de kennis van de respondent van deze bestanden. Daarbij werd ook gevraagd in welke mate deze bestanden ook ingezet werden binnen de gemeente. GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

totaal aantal gemeenten 60 % heeft geantwoord Provincie respons totaal aantal gemeenten percentage Antwerpen 40 70 57% Limburg 22 44 50% Oost-Vlaanderen 39 65 63% Vlaams-Brabant 35 54% West-Vlaanderen 48 64 75% 184 308 Gemiddeld: 60% Tabel 2.1. Respons per aantal inwoners 3 extra antwoorden per mail, niet meegenomen   Respons Vlaanderen Minder dan 10.000 43 (23,4%) 89 (28,9%) 10.000 – 15.000 47 (25,5%) 83 (26,9%) 15.000 – 20.000 31 (16,8%) 51 (16.6%) 20.000 – 30.000 27 (14,7%) 43 (14,0%) Meer dan 30.000 36 (19,6%) 42 (13,6%) Totaal 184 (100%) 308 (100%) GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

Wie heeft geantwoord? Respons: 59,7 %........maar wat met de anderen? Ongeveer evenredige vertegenwoordiging, maar lichte vertekening mogelijk Oververtegenwoordiging Ondervertegenwoordiging > 20.000 inwoners < 10.000 inwoners > 100 personeelsleden < 100 personeelsleden West-Vlaanderen Antwerpen, Limburg, Vlaams-Brabant GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

Meer dan 1/3 van de gemeenten heeft nog altijd GEEN GIS-coördinator (of bijna 2/3?) 117 gemeenten van de 184 geven aan dat zij een GIS-coördinator hebben 36% van de gemeenten die geantwoord hebben, heeft nog altijd geen GIS-coördinator. Oost- en West-Vlaanderen scoren het best. Veronderstel: wie niet heeft geantwoord, heeft geen GIS-coördinator → 62 % van de gemeenten heeft nog altijd geen GIS-coordinator Provincie Ja Nee Totaal Antwerpen 23 57,5% 17 42,5% 40 Limburg 12 54,5% 10 45,5% 22 Oost-Vlaanderen 27 69,2% 30,8% 39 Vlaams-Brabant 19 54,3% 16 45,7% 35 West-Vlaanderen 36 75% 25% 48 TOTAAL 117 64% 67 36% 184 Oost- en west-Vlaanderen beduidend meer ja-antwoorden dan nee-antwoorden: Oost+west-Vlaanderen = 36+27 = 63 = meer dan de helft van de Limburg en Vlaams-Brabant ja en nee-antwoorden bijna gelijk ……. Ook in Antwerpen is het aantal GIS-coördinatoren GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

Is er een GIS-coördinator of -cel? GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

Gemeenten met GIS-coördinatoren volgens VRIND-classificatie Grote verschillen Gemeenten in de grootstedelijke rand, op het platteland en in overgangsgebieden zitten ver onder het gemiddelde Centrumsteden (Aalst - Brugge - Genk - Hasselt - Kortrijk - Leuven - Mechelen - Oostende - Roeselare - Sint-Niklaas – Turnhout) Grootstedelijke rand (Aartselaar Boechout De Pinte Destelbergen Evergem Hemiksem Merelbeke Wijnegem Wommelgem Zwijndrecht ) Grootsteden (Antwerpen – Gent) kleinstedelijk provinciaal (Beringen Beveren Blankenberge Diksmuide Geraardsbergen Hoogstraten Leopoldsburg Lommel Maaseik Menen Neerpelt Ninove Poperinge Temse Torhout Veurne Wetteren Zottegem ) overgangsgebied (Arendonk Begijnendijk Berlare Bierbeek Bonheiden Boortmeerbeek Bornem Brasschaat Buggenhout Dessel Duffel Erpe-Mere Grobbendonk Haaltert Hamme Hamont-Achel Herenthout Heusden-Zolder Houthalen-Helchteren Kalmthout Kampenhout Kapelle-op-den-Bos Koksijde Kortenberg Lebbeke Liedekerke Londerzeel Malle Meeuwen-Gruitrode Nijlen Opglabbeek Oud-Heverlee Overijse Putte Puurs Retie Rumst Scherpenheuvel-Zichem Schoten Stabroek Steenokkerzeel Tessenderlo Tielt-Winge Tremelo Wellen Westerlo Wichelen Wielsbeke Zele Zemst Zoersel Zutendaal ) platteland (Aalter Alveringem Anzegem Ardooie Baarle-Hertog Bekkevoort Bertem Boutersem De Haan Edegem Essen Galmaarden Gavere Geetbets Gingelom Glabbeek Heuvelland Hooglede Houthulst Huldenberg Kinrooi Koekelare Kortenaken Kortessem Kruishoutem Lendelede Lochristi Lo-Reninge Maldegem Mesen Meulebeke Moorslede Nazareth Nevele Nieuwerkerken Nieuwpoort Oostrozebeke Oudenburg Peer Pepingen Pittem Ravels Rijkevorsel Sint-Gillis-Waas Sint-Laureins Sint-Lievens-Houtem Staden Vleteren Voeren Waarschoot Wervik Wingene Wuustwezel Zonnebeke Zuienkerke Zulte ) Regionaal stedelijke rand (Damme Deerlijk Denderleeuw Diepenbeek Ingelmunster Izegem Jabbeke Kuurne Middelkerke Oostkamp Oud-Turnhout Vosselaar Wevelgem ) Stedelijke rand rond Brussel (Beersel Dilbeek Grimbergen Machelen Sint-Genesius-Rode Sint-Pieters-Leeuw Tervuren ) Structuurondersteunende steden (Deinze Diest Eeklo Geel Halle Herentals Ieper Knokke-Heist Lier Lokeren Oudenaarde Ronse Tielt Vilvoorde Waregem ) GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

GIS-cellen blijven vaak klein Alle gemeenten samen: 143 VTE in GIS-diensten in 184 besturen (in 2008: 156 VTE in 249 besturen) Gemiddeld: 0,80 VTE voor alle gemeenten (0,63 in 2008), gemeente mét GIS-coördinator Gemiddeld 1,31 VTE (1,01 in 2008) 21 gemeenten met minder dan 1 VTE GIS-coördinator Opgelet, respons in 2008 was 81% of 249 gemeenten !!! Soms heel weinig tijdsbesteding (0,04/ 0,05 / 0,25, 0,30 VTE) VTEAantal Aantal Geen GIS-coördinator Of geen antwoord 199 41% <= 0,5 VTE 19 10% <=1 VTE 67 36% <= 2 VTE 13 7% <= 3 VTE 3 2% <= 4 VTE 4 5 en meer VTE TOTAAL 308 100% Kleintjes zijn heel klein (0,04/ 0,05/0,25/0,30 VTE) GIS-cel is niet altijd vertegenwoordigd door GIS-coördinator Groten: Genk, Maldegem (3) Antwerpen (2,8), Hasselt, Neerpelt, Gent, Beveren (4) Bornem (5) Oostende (6) Leuven (10) GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

GIS nog vaak technisch 115 antwoorden Meer dan de helft in een technische dienst (Ruimtelijke ordening, leefmilieu, planning, …) ¼ zit samen met de ICT-dienst 1/8 is een onafhankelijke stafdienst Plaats in de organisatie Aantal Technische dienst 54% Samen met ICT 26% Onafhankelijke stafdienst 14% Andere 6% Andere: Burgerzaken Communicatiedienst Secretaris Facility management Financiën en ICT Financien - strategische planning GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

1 gemeente op 7 heeft een GIS-beleidsplan 40 % van de gemeenten GIS-overleg 38 % van de gemeenten is uitbouw en onderhoud van de GIS-omgeving voorzien in het gemeentelijk beleidsplan 14 % van de gemeenten heeft een specifiek GIS-beleidsplan Onderzoek SPATIALIST (KUL): Gemeenten met een beleidsmatige aanpak scoren opmerkelijk beter Andere: Burgerzaken Communicatiedienst Secretaris Facility management Financiën en ICT Financien - strategische planning GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

1/3 maakt effectief gebruik van CRAB De meeste besturen hebben wel al van CRAB maar minder van het CRAB-decreet gehoord 61 gemeenten van 171 maken effectief gebruik van CRAB helemaal niet weinig niet goed/niet slecht goed zeer goed CRAB 1,6% 2,7% 27,7% 56,5% 10,3% CRAB-decreet 11,4% 16,3% 37,5% 27,2% 4,9% gebruik van CRAB 15,8% 14,1% 29,9% 5,4% GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

Hoe groter de gemeente, hoe meer CRAB gebruikt wordt CRAB is meer ingeburgerd in de grotere gemeenten Hoe veel wordt CRAB gebruikt? Aantal inwoners helemaal niet/weinig niet veel/niet weinig (zeer) veel Minder dan 10000 17 13 8 10000-15000 15 12 15000-20000 9 20000-25000 4 5 11 25000-30000 2 3 > 30000 18 GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

GRB meestal voor intern gebruik Slechts 70 besturen van de 184 besturen geeft aan dat zij GRB hebben ontvangen Volgens de cijfers wordt er intern wel gebruik gemaakt van GRB, maar wordt GRB nog weinig uitgewisseld met externe partners Gebruik van GRB Intern Uitwisseling Helemaal niet 12% 22% Weinig 16% 26% Niet veel/niet weinig 29% Veel 24% Zeer veel 6% GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

Toepassingen Top-10 GIS wordt nog altijd het vaakst gebruikt in toepassingen voor ruimtelijke ordening of milieu Toepassingen Opmaak plannen- en vergunningenregister 84% Afhandelen stedenbouwkundige vergunningen 80% Opmaak register onbebouwde percelen 70% Opmaak bestemmingsplannen (RUP, BPA, APA, rooilijnplan, …) 59% Afhandelen milieuvergunningen 54% Aanmaken van themakaarten voor diverse beleidsplannen 47% Vrije tijd (vb. fiets- en wandelkaarten voor cultuur, sport, jeugd, toerisme,…) 38% Begraafplaatsenbeheer 35% Beheer van adres- en/of bevolkingsgegevens 32% Beheer rioleringen 28% Opmaak plannen- en vergunningenregister 155 Afhandelen stedenbouwkundige vergunningen 148 Opmaak register onbebouwde percelen 128 Opmaak bestemmingsplannen (RUP, BPA, APA, rooilijnplan, …) 109 Afhandelen milieuvergunningen 100 Aanmaken van themakaarten voor diverse beleidsplannen 87 Vrije tijd (vb. fiets- en wandelkaarten voor cultuur, sport, jeugd, toerisme,…) 70 Begraafplaatsenbeheer 65 Beheer van adres- en/of bevolkingsgegevens 59 Beheer rioleringen 51 Beheer gemeentelijk patrimonium 47 Groenbeheer 41 Voorbereiding en coördinatie van werken openbaar domein 41 Veiligheid (ongevallenschetsen, criminaliteitsanalyses, verkeerssignalisaties,…) 37 Veiligheid brandweer (hydranten, interventieplannen, snelste route naar…) 34 Opmaak mobiliteitsplan 29 Geoloketten voor de burger 23 Inventarisatie Risicoinrichtingen 25 Leidingenregistraties 23 Opmaak overstromingsgebieden 23 Andere: notarisattesten, risicoanalyses, inventarissen (straatmeubilair, verkeersbordendatabank,…) GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

GIS vaker gebruikt in grotere gemeenten GIS wordt vaak voor meerdere toepassingen gebruikt Kleine gemeenten maken minder gebruik van GIS Vergelijking met 2008: Grotere besturen gebruiken vaker GIS Vaker gebruik buiten traditionele ROL-toepassingen Gebruik van GIS in kleine besturen is stabiel of zelfs afgenomen !!! Voor hoe veel toepassingen wordt GIS gebruikt? Inwoners 1-2 3-5 6-10 Meer dan 10 minder dan 10000 8 19 10 2 10000-20000 7 20 31 13 20000-30000 1 9 Meer dan 30000 18 17 Totaal 16 48 68 39 GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

Te weinig personeel (of te weinig tijd?) Top 3 van de knelpunten 1. Te weinig personeel 2. Onvoldoende interesse bij beleid/bestuur + Gebrek aan budgetten 3. Gebrek aan kennis/Opleiding Gemeenten die al verder staan met GIS geven vaker het gebrek aan goede data en standaarden aan als 1e knelpunt Naam 1e plaats 2e plaats 3e plaats totaal aantal Onvoldoende budgetten 17 (9%) 24 (13%) 25 (14%) 66 (36%) Te weinig personeel 84 (46%) 27 (15%) 17 (9%) 128 (70%) Onvoldoende kennis/opleiding 19 (10%) 37 (20%) 21 (11%) 77 (42%) Onvoldoende ondersteuning 6 (3%) 16 (9%) 19 (10%) 41 (22%) Onvoldoende interesse bij beleid/bestuur 13 (7%) 18 (10%) 25 (14%) 56 (30%) Onvoldoende interesse bij andere medewerkers 5 (3%) 20 (11%) 42 (23%) Gebrek aan (goede) data 11 (6%) 8 (4%) Gebrek aan standaardisatie 12 (7%) 34 (18%) Andere 4 (2%) 2 (1%) 10 (5%) GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

En wie moet er dan helpen? Naam Provincie VVSG AGIV Andere Geen N Aanleveren van recente Datalagen 13,3% 0,0% 85,0% 1,7% 173 Aanleveren van Toepassingen voor rapportage 21,0% 11,5% 27,4% 19,1% 157 Ondersteuning van projecten 44,0% 11,3% 22,6% 13,7% 8,3% 168 Bijhouding van datalagen 16,1% 1,8% 59,5% 14,3% Uitbouw GIS-werking (organisatie) 31,3% 22,7% 17,2% 19,0% 9,8% 163 Informatie over beleid 20,5% 47,2% 19,9% 6,8% 5,6% 161 Technische ondersteuning 18,2% 3,0% 33,9% 41,8% 165 Netwerking 29,4% 22,2% 16,3% 153 Opmaken van een GIS-plan 29,3% 24,8% 14,0% 19,7% 12,1% Opleidingen 9,0% 26,5% 166 Kant-en-klare geo-toepassingen (vb geoloketten) 20,9% 2,5% 23,3% 6,1% GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

En wie moet er dan helpen? AGIV: technisch Aanleveren en bijhouden van datalagen Opleidingen (technisch) Kant- en klare geo-loketten Provincie: allerlei Ondersteuning van projecten Opleidingen (infosessies?) Opmaken van GIS-plannen Leveranciers en intercommunales Technische ondersteuning (integratie?) Opleidingen VVSG Informatie rond beleid GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

Enkele suggesties uit de enquête (1/2) Informatie Oplijsting van de GIS-’verplichtingen’ en GIS-’aanraders’ voor lokale besturen / Infosessie Informatiepunt GIS Oprichting van een GIS-platform / Forum Samenwerking (vooral nood aan samenwerking/ondersteuning voor Limburg) Duidelijkheid rond kadastrale percelen (adp/cadmap) / Samenwerking federaal/regionaal Eenmalige invoering, meermalig gebruik VVSG-GIS extranet GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

Enkele suggesties/vragen uit de enquête (2/2) Ondersteuning Subsidies voor GIS-werking / Tekort aan budgetten Voor zeer kleine gemeenten (< 5000 inwoners) betekent GIS een grote budgettaire stap Kleine besturen: GIS = gecombineerde job  weinig tijd Gewestelijke of provinciale GIS-toepassingen? Alle GIS-systemen moeten mogelijk zijn (ook provincie moet alle GIS-systemen dit ondersteunen) Andere Constant wijzigende percelenkaart Versnelde uitbreiding GRB GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

Conclusies Nood aan sensibilisering van het beleid  GIS = voordeel voor het lokale bestuur Kleine besturen hebben het nog steeds heel moeilijk Grotere besturen doen het niet noodzakelijk beter, maar hebben vaak wel meer mogelijkheden Nood aan centrale toegang van alle nuttige geo-data Nood aan overleg en afspraken tussen alle betrokken partijen, zowel federaal als regionaal (AAPD, AGIV, RWO, LNE, NGI, …) Rol van de Vlaamse overheid Bijhouding en actuele data blijven cruciaal Cijfers 2008-2010: Evolutie is beperkt. Vooral de grotere gemeenten hebben hun GIS-werking uitgebreid de GIS-werking in kleinere gemeenten gaat er nauwelijks op vooruit, of werd zelfs afgebouwd GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019

Aanbevelingen voor lokale besturen Investeer in deskundige GIS-coördinatoren Geen enkele wetgeving legt het gebruik van GIS op !!! Maar zonder GIS wordt het steeds moeilijker om aan regels en wetgeving te kunnen voldoen en de vragen van burgers , bedrijven, en andere partijen te beantwoorden, o.a Plannen- en vergunningenregister Register van leegstand ROP Plan/Baten-Register Stedenbouwkundige vergunningen, uittreksels en attesten Informatieformulier vastgoedinformatie (notarisbrief) Nieuwe projecten CRAB, GRB, GIPOD, KLIP, Digitale bouwaanvraag, MRB Wegen,… Pas aan bij: Invoegen / Koptekst en Voettekst 2-1-2019

Heidi Kestens Stafmedewerker Nog vragen? Heidi Kestens Stafmedewerker Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten Heidi.kestens@vvsg.be / gis@vvsg.be 02 211 56 41 GIS in het lokale bestuur in 2010 2-1-2019