psychosociale ondersteuning geüniformeerden Hans te Brake 7 juni 2016, IFV congres Mentale Veerkracht Brandweer 1

Waarom deze richtlijn? Wettelijke, economische en morele argumenten. Geüniformeerde hulpverleners worden frequent geconfronteerd met schokkende gebeurtenissen

Noodzaak van een multidisciplinaire aanpak Er bestaan verschillen tussen de organisaties Er bestaan verschillen binnen organisaties, tussen verschillende regio’s/korpsen

Hoe komt een richtlijn tot stand? Vaststaande methodiek Systematisch literatuuronderzoek Wetenschappelijk onderzoek Best-practices: focusgroepen Bruikbaarheidstest Methodiek: multidisciplinaire richtlijnontwikkeling in de Geestelijke Gezondheidszorg. Vgl. richtlijnen over het behandelen van depressies bijv. Er is een landelijke stuurgroep die dit soort richtlijnontwikkeling begeleid. 5 BIG beroepsverenigingen, en 13 andere organsiaties en verenigingen die zich bezighouden met vroegtijdige psychosociale interventies vormeden een werkgroep. Die kwam 8 keer bijeen. De bevindingen zijn voorgelegd aan getroffenen en hulpverleners (consultatie rondes) De richtlijn is besproken in de achterbannen van de werkgroepleden. Naast bewijskracht zijn er soms ook andere aspecten van belang, zoals voorkeuren van getroffenen, kosten, beschikbaarheid of organisatorische aspecten evidence based

Ontwikkeling richtlijn 6

Veerkracht als uitgangspunt Centraal staat de geüniformeerde en zijn eigen herstelmogelijkheden Meeste mensen zijn in staat op eigen kracht de ‘draad weer op te pakken’ na een schokkende gebeurtenis  mensen zijn veerkrachtig Wel is een steunende context daarbij van groot belang: collega’s, lotgenoten, familie, vrienden Daarnaast is er de eigen verantwoordelijkheid van de geüniformeerde werknemer Signalering van verwerkingsproblemen Juiste en tijdige doorverwijzing 7

Visie ‘Kringenmodel’ Toepasbaar op alle organisaties (Gersons, 2005) Toepasbaar op alle organisaties Ruimte voor eigen invulling Geüniformeerde en de collega’s staan centraal

Collegiale ondersteuning Invulling van de steunende context binnen de geüniformeerde organisatie Ondersteuning door de directe collega’s: goed toegankelijk, laagdrempelig Geen oordeel, commentaar of kritiek, maar openheid, begrip en steun Sluit aan bij bestaande werkwijze: BOT, COG Collega’s (en leidinggevenden!) spelen een belangrijke rol in tijdige signalering van verwerkingsproblemen 9

Georganiseerde collegiale ondersteuning 10

Incident: potentieel schokkende gebeurtenis Incidentenlijst (politie) Geweldsincidenten door of tegen een politieambtenaar Een collega die gewond raakt of overlijdt (ook zelfdoding) Lijkvinding, zelfdoding Reanimatie Ongeval/ incident met overleden of (ernstig) gewonden Lijkschouwing Prik- of bijtincidenten ‘Bizarre’ of ‘uitzonderlijke’ omstandigheden

Constateren Meestal via meldkamer (112-centrale) incidentenlijst  TCO piket TCO maakt overweging om in te zetten Signalering/monitoring leidinggevende bijvoorbeeld na een (operationele) debriefing Eigen initiatief medewerker eigen verantwoordelijkheid psycho-informatie

Inzet collegiale ondersteuning Inschatting situatie overleg tussen TCO en leidinggevende ter plekke: inzet nodig? debriefing met TCO? multidisciplinaire debriefing? Eerste contact met TCO hoe gaat het? praktische hulp nodig? aanbod gesprek, na enkele dagen contact liefst face-to-face, anders telefonisch

Uitvoeren van collegiale ondersteuning Eerste gesprek enkele dagen na het eerste contact, rustige omgeving indien nodig: advies tot doorverwijzing of tweede gesprek Tweede gesprek na vier tot 6 weken indien nodig: advies tot doorverwijzing of derde gesprek Derde gesprek drie maanden na het incident indien nodig: advies tot doorverwijzing geen vervolggesprek binnen TCO !

Aandachtspunten Vertrouwelijkheid geen verschoningsrecht (art. 218 Wetboek van Strafvordering) benoemen aan begin gesprek Psycho-informatie normaliseren, reacties benoemen

Psycho-informatie Erkenning en herkenning van het meegemaakte Het benadrukken van het belang van aspecten als watchful waiting (welke reacties zijn normaal, wanneer wordt het abnormaal) Slechts een minderheid van de getroffenen ontwikkelt langdurige en ernstige klachten De eigen natuurlijke herstelmogelijkheden (veerkracht) zijn doorgaans voldoende Wijs op het beschikbare aanbod van psychosociale ondersteuning en hoe dit te gebruiken Blijf denken en kijken!

(normale?) reacties Gevoelens: somberheid, boosheid, woede-uitbarstingen, angst, hulpeloosheid, alert en waakzaam zijn, wrok, schuld, schaamte, hopeloosheid Gedachten: piekeren, concentreren, vergeetachtig en negatieve gedachten. Je denkt steeds aan de gebeurtenis terug. Vragen blijven rondspoken Lichamelijk: (hoofd)pijn, buikpijn, rugpijn, je voelt je gespannen, je bent erg moe of onrustig Gedrag: slaapproblemen, toenemend gebruik van alcohol, medicijnen of nicotine, afzonderen en terugtrekken, achterdochtiger zijn, kort lontje

Advies tot doorverwijzen TCO kan niet verwijzen, wel adviseren Verwijzing kan wel via BMW, geestelijk verzorging, leidinggevende, of bedrijfsarts

Informeren operationeel leidinggevende en coördinator Tijdens gehele proces op de hoogte houden, in overleg met de medewerker Naam, incident, aanbod TCO en wel/niet accepteren daarvan door medewerker Geen informatie over inhoud van gesprek, zonder toestemming van medewerker

Registratie Inzicht verkrijgen in de collegiale ondersteuning binnen de politieorganisatie Gestapelde incidenten bij een collega te signaleren Kwaliteit bewaken van gevoerde gesprekken en verwijzingen (tijdig, niet te veel) Eenvoudiger kunnen rapporteren naar de leiding van een regionale eenheid Registratiesysteem bevindt zich in een afgeschermde omgeving en is conform de Wet persoonsgegevens

Een ‘zelfscreener’ Instrument om inzicht te krijgen in de eigen weerbaarheid, het helpt om de eigen verantwoordelijkheid te kunnen nemen. Vragen naar werk gerelateerde stressoren en energiebronnen. Pilot bij KP en zeden-recherche: literatuurstudie; groepsinterviews; vragenlijstafname, expertmeetings. Toegevoegde waarde: Directe feedback: vergelijking met je collega’s Directe feedback: vergelijking met je eigen eerdere score Database: in later stadium -> normgroep groter, meer kennis predictieve waarde afzonderlijke items.

Voorstel zelfscreener Algemen vragen als man vrouw etc. Belamgrijk voor database met normgegevens en achtergrondinfo. Vervolgens linkerkant model schaufeli. Terugkoppeling op elk van de ten minste 3 factoren: stressoren, energiebronnen en persoonlijke hulpbronnen.

Implementatie politie gaat door Observaties en gesprekken met TCO Eenheidscoördinatoren, TCO Operationeel Coördinatoren, TCO-medewerkers en ‘normale’ medewerkers; Kennissessies met Eenheidscoördinatoren; Landelijke Inventarisatie TCO (LIT)-sessies met TCO vertegenwoordiging van alle eenheden. Het resultaat ‘Verschilmatrix’ Obstakellijst – met oplossingen

Verschilmatrix (voorbeeld)

Wat doet de brandweer? ‘Handreiking Opvang en Nazorg Brandweer’ (in ontwikkeling) Steunpunt Brandweer (vgl Nationale Politie, defensie) Waar is nog meer behoefte aan? Zijn jullie klaar voor implementatie?

Dank voor uw aandacht De richtlijn psychosociale ondersteuning geüniformeerden en het eindrapport van de focusgroepen zijn als PDF te downloaden via: www.impact.arq.org Voor meer informatie over de pilot kunt u contact opnemen met de projectleider: Hans te Brake H.te.brake@impact.arq.org