Erfrecht in België Overzicht in vogelvlucht Donderdag 20 september 2018 Prof. mr. dr. Renate Barbaix Hoogleraar Universiteit Antwerpen Partner HCGB Advocaten Familiaal Vermogensrecht, Prof. dr. R. Barbaix

Plan Inleiding – achtergrond Beschermd erfrecht Inbreng Erfovereenkomsten Overgangsrecht

Inleiding Welke wijzigingen? Erfwet 2017 - Wet van 31 juli 2017, BS 1 september 2017 In werking sedert 1 september 2018 Reparatie Wet van 22 juli 2018 Wet Huwelijksvermogensrecht 2018 - Wet van 22 juli 2018 tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek wat het huwelijksvermogensrecht betreft en tot wijziging van diverse andere bepalingen ter zake, BS 27 juli 2018

Inleiding Doelstellingen nieuw erfrecht Moderniseren Minder complex maken Aanpassen aan nieuwe maatschappelijke realiteit, onder andere Wedersamengestelde gezinnen Toenemende vergrijzing

Beschermd erfrecht Wat?: “reserve” – reservatair erfrecht Wie is reservatair? Oud recht: descendenten – langstlevende echtgenote – ascendenten Nieuw recht: descendenten – langstlevende echtgenote Niet langer reservatair: ascendenten – wel vordering tot levensonderhoud in geval van behoefte

Beschermd erfrecht Wat is de omvang van de reserve? Oud recht Descendenten: afhankelijk van het aantal descendenten (1/2e, 2/3e of 3/4e van de FM) Langstlevende echtgenote: vruchtgebruik op 1/2e van de FM of vruchtgebruik op gezinswoning Ascendenten: elke lijn 1/4e van de FM Nieuw recht Descendenten: steeds 1/2e van de FM Langstlevende echtgenote: idem, maar: GEEN reservataire aanspraken meer ten opzichte van voorhuwelijkse giften – bescherming van wedersamengestelde gezinnen

Beschermd erfrecht Hoe wordt de reserve berekend? Afgeleid van een fictieve massa (FM) FM: bestaande goederen – schulden + schenkingen Toevoeging schenkingen: ALLE schenkingen, alleen schenkingen Oud recht Aan te rekenen aan hun waarde op het ogenblik van het overlijden, volgens hun staat ten tijde van de schenking Nieuw recht: nieuwe waarderingsregel: Principe: waarde ten tijde van de schenking, geïndexeerd tot het overlijden Uitzondering: geen beschikkingsbevoegdheid: waardering bij overlijden

Beschermd erfrecht Hoe wordt de reserve beschermd? Oud recht In natura Geschonken goederen zelf komen terug naar de nalatenschap – zakenrechtelijke aanspraak Problematisch voor verhandelbaarheid ervan! Nieuw recht In waarde, in plaats van in natura Tenzij de begiftigde voor een terugkeer in natura opteert

Inbreng Wat is inbreng? Verdelingsverrichting, bedoeld om de gelijkheid tussen erfgenamen te herstellen Ongelijkheid kan ontstaan zijn door schenkingen tijdens het leven

Inbreng Voor wie geldt de inbreng? Oud recht: voor bloedverwanten én voor de langstlevende echtgenote Nieuw recht: enkel voor bloedverwanten Langstlevende echtgenote kan geen inbreng meer vragen/moet geen inbreng meer doen! Idem langstlevende wettelijk samenwonende partner

Inbreng Hoe gebeurt de inbreng? Inbreng van onroerende goederen Oud recht Inbreng van onroerende goederen In natura Aan de waarde ten tijde van de verdeling Inbreng van roerende goederen Door mindere ontvangst Aan de waarde ten tijde van de schenking

Inbreng Hoe gebeurt de inbreng? Uniforme inbrengregels Nieuw recht Uniforme inbrengregels Inbreng in waarde Waarderingsregel: Principe: waarde ten tijde van de schenking, geïndexeerd tot het overlijden Uitzondering: geen beschikkingsbevoegdheid: waardering bij overlijden

Erfovereenkomsten Wat? “contractueel erfrecht” Houding van de wetgever: Oud recht: principieel verbod met tal van uiteenlopende uitzonderingen (geen rode draad) Nieuw recht: behoud principieel verbod, maar betere wettelijke omkadering (art. 1100/1 tem 1100/7 BW (nieuw))

Erfovereenkomsten – nieuw recht Typologie Principieel verboden, tenzij wettelijk toegelaten: Over een attribuut van het erfgenaamschap Nalatenschap van een derde Eigen nalatenschap, onder kosteloze titel Eigen nalatenschap, onder bezwarende titel, algemeen of onder algemene titel Toegelaten: Eigen nalatenschap, onder bezwarende titel, onder bijzondere titel (OBT-OBT)

Erfovereenkomsten – nieuw recht Juridisch regime, onder andere Zware vormvereisten Notariële akte Proces van voorbereiding: Verzenden ontwerp Vervolgens minimaal 15 dagen ‘wachttijd’ Vergadering met betrokken partijen Tot slot minimaal 1 maand ‘wachttijd’ alvorens de akte wordt verleden Uitgebreide notariële informatieverplichting, onder andere over mogelijkheid eigen raadsman te kiezen

Erfovereenkomst – nieuw recht

Erfovereenkomsten – nieuw recht Uitbreiding wettelijke uitzonderingen Onderscheid “PEOK” en “GEOK” Punctuele erfovereenkomsten (PEOK), onder andere Over de in aanmerking te nemen waarde (art. 858 § 5 BW) Vastklikken waarde (mét index) Van uitzondering naar regel, dus vastklikken bij schenking Afstand van de vordering tot inkorting (art. 918 BW) Ten laste nemen van de inbrengplicht (art. 845 § 2 BW) …

Erfovereenkomsten – nieuw recht Globale erfovereenkomst (GEOK) Principe: ouder(s) met al hun afstammelingen Essentie: streep onder het verleden als dat verleden een evenwichtige situatie vormt, rekening houdend met de situatie van de betrokkenen Evenwicht: subjectief! “Verleden”: schenkingen (“kapitaalgiften”) én voordelen (“dienstengiften”)

Overgangsrecht Nalatenschappen opengevallen vanaf 1 september 2018: Principe: nieuw recht, ook voor de erfrechtelijke verrekening van oude schenkingen Dus bijvoorbeeld: Nieuw beschikbaar deel Nieuwe waarderingsregels Nieuwe wijze van reservebescherming of inbreng Uitzondering: “verklaring van behoud” – oude regels over waardering en wijze van inbreng/inkorting blijven behouden

Meer informatie? R. BARBAIX, Handboek Familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2e herwerkte editie, 2018, 1033 pag, ter perse

vruc Vragen? www.gb-advocaten.be r.barbaix@gb-advocaten.be