Eva-Anne le Coultre & Marieke van der Wal Burgerschap in het VO Eva-Anne le Coultre & Marieke van der Wal 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Welkom bij de sectie burgerschap Agenda Voorstellen In- & Aanleiding Wat is burgerschap Van burgerschap naar burgerschapsonderwijs Ontwerpen 27-12-2018 Burgerschap in het VO

docenten voelen zich vaak onvoldoende bekwaam Aanleiding docenten voelen zich vaak onvoldoende bekwaam Scholen hebben een weinig planmatige en doelgerichte aanpak van. Mede daardoor heeft het burgerschapsonderwijs in scholen geringe samenhang Curriculum.nu Onderwijsraad Onderwijsinspectie 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Wat is burgerschap? 8 november 2017 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Wat is burgerschap? POLITIEK SOCIAAL DIALOOG WAARDEN PERSPECTIEVEN 1. Politiek en sociaal 2. individu en groep /samenleving 3. Vanuit verschillende perspectieven denken 4. Waarden (rechtsvaardigheid, gelijkheid, democratie, verantwoordelijkheid Social practices constitute the everyday lives of young people in which they interact with others (family, leisure time, work, and school) In a democratic and multiform society, citizens must be prepared to make their own critical contributions (Wardekker, 2001). ‘‘Good citizenship’’ thus implies that citizens are willing and able to critically evaluate different perspectives, explore strategies for change, and reflect upon issues of justice, equality/inequality, and democratic engagement (Westheimer, 2008). A capacity to function in a socially accepted and responsible manner within a community is nevertheless, according to Westheimer, also part of ‘‘good citizenship’’. Beyond the conceptualization of citizenship largely in terms of a democratic 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Wat is burgerschap? Burgerschap Democratisch handelen Omgaan met conflicten Omgaan met verschillen Maatschappelijk verantwoord handelen 1. Politiek en sociaal 2. individu en groep /samenleving 3. Vanuit verschillende perspectieven denken 4. Waarden (rechtsvaardigheid, gelijkheid, democratie, verantwoordelijkheid Social practices constitute the everyday lives of young people in which they interact with others (family, leisure time, work, and school) In a democratic and multiform society, citizens must be prepared to make their own critical contributions (Wardekker, 2001). ‘‘Good citizenship’’ thus implies that citizens are willing and able to critically evaluate different perspectives, explore strategies for change, and reflect upon issues of justice, equality/inequality, and democratic engagement (Westheimer, 2008). A capacity to function in a socially accepted and responsible manner within a community is nevertheless, according to Westheimer, also part of ‘‘good citizenship’’. Beyond the conceptualization of citizenship largely in terms of a democratic G. Ten Dam, F. Geijsel, R. Reumerman & G. Ledoux (2010) 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Leerlijn burgerschap Burgerschap Democratie Conflict Verschillen Maatschappelijk verantwoordelijk Opdracht Waar zie jij raakvlakken met inhoudelijke thema’s binnen jouw vak? Taxonomie van waarden (Krahtwohl e.a., 1973) 1. Receptiviteit 2. Respons 3. Waardevol oordelen 4. Organisatie van waarden 5. Waardesysteem opbouwen / identiteitsvorming Olgers Leerlijn Waarden Waarden kunnen definiëren 1.Waarden bij zichzelf identificeren 2. Verscheidenheid van waarden van groepen herkennen en systematiseren 3. Waardering en beoordeling van waarden in samenleving 4. Bouwen aan persoonlijk waardensysteem 5. Verbanden herkennen tussen eigen waardensysteem en waardensystemen van maatschappelijke en politieke actoren 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Burgerschapsonderwijs Hoe weet je of doelen bereikt zijn? Hoe leer je leerlingen burgerschap aan? 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Burgerschapsonderwijs Burgerschap niet iets dat je kan opleggen of afdwingen. Gaat juist om open dialoog in de klas. Daarvoor nodig: veilige sfeer waarin leerlingen zich durven uit te spreken en daartoe worden uitgedaagd. En: een docent die leerlingen kent, en weet wat er speelt (bv verschillende waarden/ achtergrond) En: een docent die zelf het goede voorbeeld geeft En: veel doen en oefenen: internaliseren Voorwaarden scheppen: Orde Vertrouwen Kennis van verschillende perspectieven (waarden en waardendilemma’s) Sensitiviteit voor reacties en emoties van leerlingen Rekenschap dominantie verschillen in de klas (Radstake & Leeman, 2008) NB! KEN JE LEERLINGEN Valkuilen: - Te veel aandacht voor orde bij het ontwerpen van les/materiaal - Politiek correct en gerichtheid op consensus 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Wat burgerschapsonderwijs moeilijk maakt Stellingname docent: neutraal, normatief, politiek correct? Gerichtheid op consensus, conflict, verheldering? Burgerschapsvorming nooit helemaal neutraal (onderwijs kan niet helemaal neutraal zijn). Doel is niet volgzame burger, maar een KRITISCHE burger. Paradox: opvoeden tot meelopers of dwarsliggers? Voorwaarden scheppen: Orde Vertrouwen Kennis van verschillende perspectieven (waarden en waardendilemma’s) Sensitiviteit voor reacties en emoties van leerlingen Rekenschap dominantie verschillen in de klas (Radstake & Leeman, 2008) NB! KEN JE LEERLINGEN Valkuilen: - Te veel aandacht voor orde bij het ontwerpen van les/materiaal - Politiek correct en gerichtheid op consensus 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Burgerschap in het VO Geen apart vak, maar cross-curriculair Geen ‘vakdocent’ burgerschap Afzonderlijke projecten Docenten voelen zich niet competent Geen samenhangend programma Voorwaarden scheppen: Orde Vertrouwen Kennis van verschillende perspectieven (waarden en waardendilemma’s) Sensitiviteit voor reacties en emoties van leerlingen Rekenschap dominantie verschillen in de klas (Radstake & Leeman, 2008) NB! KEN JE LEERLINGEN Valkuilen: - Te veel aandacht voor orde bij het ontwerpen van les/materiaal - Politiek correct en gerichtheid op consensus 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Leerlijn burgerschap Door de vakken heen (cross-curriculair) concreet (dicht bij leerling)-> abstract simpel (een actor, een waarde)-> complex kennis van andere standpunten en waarden -> beargumenteerd eigen standpunt kunnen innemen over waarden en vraagstukken (of misschien juist wel: oordeel kunnen uitstellen of: eigen oordeel kunnen bevragen) Taxonomie van waarden (Krahtwohl e.a., 1973) 1. Receptiviteit 2. Respons 3. Waardevol oordelen 4. Organisatie van waarden 5. Waardesysteem opbouwen / identiteitsvorming Olgers Leerlijn Waarden Waarden kunnen definiëren 1.Waarden bij zichzelf identificeren 2. Verscheidenheid van waarden van groepen herkennen en systematiseren 3. Waardering en beoordeling van waarden in samenleving 4. Bouwen aan persoonlijk waardensysteem 5. Verbanden herkennen tussen eigen waardensysteem en waardensystemen van maatschappelijke en politieke actoren 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Leerlijn - synthese Burgerschap Kennis (weten, begrijpen, inzicht hebben) Attitude (willen, bereid zijn) Vaardigheid (kunnen) Reflectie (nadenken over) Democratisch handelen Maatschappelijke verantwoord handelen Omgaan met conflicten Omgaan met verschillen Taxonomie van waarden (Krahtwohl e.a., 1973) 1. Receptiviteit 2. Respons 3. Waardevol oordelen 4. Organisatie van waarden 5. Waardesysteem opbouwen / identiteitsvorming Olgers Leerlijn Waarden Waarden kunnen definiëren 1.Waarden bij zichzelf identificeren 2. Verscheidenheid van waarden van groepen herkennen en systematiseren 3. Waardering en beoordeling van waarden in samenleving 4. Bouwen aan persoonlijk waardensysteem 5. Verbanden herkennen tussen eigen waardensysteem en waardensystemen van maatschappelijke en politieke actoren 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Leerlijn - synthese Burgerschap Kennis (weten, begrijpen, inzicht hebben) Attitude (willen, bereid zijn) Vaardigheid (kunnen) Reflectie (nadenken over) Democratisch handelen Maatschappelijke verantwoord handelen Omgaan met conflicten Omgaan met verschillen Onze verwachting is dat het eigen vak vooral raakvlakken heeft met kennis, maar dat houding, vaardigheid en reflectie van burgerschap niet vaak onderdeel is van de vakles en van de vakdidactiek. Hier kun je als vakdocent misschien wel goed de hulp gebruiken van de sectie burgerschap 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Simulatie Ontwerp een vakles inclusief burgerschapsvorming samen met een docent uit de sectie burgerschap Taxonomie van waarden (Krahtwohl e.a., 1973) 1. Receptiviteit 2. Respons 3. Waardevol oordelen 4. Organisatie van waarden 5. Waardesysteem opbouwen / identiteitsvorming Olgers Leerlijn Waarden Waarden kunnen definiëren 1.Waarden bij zichzelf identificeren 2. Verscheidenheid van waarden van groepen herkennen en systematiseren 3. Waardering en beoordeling van waarden in samenleving 4. Bouwen aan persoonlijk waardensysteem 5. Verbanden herkennen tussen eigen waardensysteem en waardensystemen van maatschappelijke en politieke actoren 27-12-2018 Burgerschap in het VO

Afsluiting Burgerschap is ….. Wat neem je uit deze workshop mee aan kennis, houding, vaardigheid en inspiratie Burgerschapsonderwijs is teamwork met maatschappijleer, filosofie en godsdienst Een vakles incl. burgerschapsvorming Taxonomie van waarden (Krahtwohl e.a., 1973) 1. Receptiviteit 2. Respons 3. Waardevol oordelen 4. Organisatie van waarden 5. Waardesysteem opbouwen / identiteitsvorming Olgers Leerlijn Waarden Waarden kunnen definiëren 1.Waarden bij zichzelf identificeren 2. Verscheidenheid van waarden van groepen herkennen en systematiseren 3. Waardering en beoordeling van waarden in samenleving 4. Bouwen aan persoonlijk waardensysteem 5. Verbanden herkennen tussen eigen waardensysteem en waardensystemen van maatschappelijke en politieke actoren 27-12-2018 Burgerschap in het VO