Inleiding Observatie -> totaalbeeld Op basis van totaalbeeld: ethisch oordeel Handeling die aansluit bij oordeel = gecontroleerde processie van Echternach

ZIEN Observatie = verzamelen van feiten (wetenschappelijke werkwijze) Wetenschappen = descriptief, dus niet ethisch Totaalethiek voor ogen houden

OORDELEN Wijsheid – prudentia OT: wijsheid = gave van God Gehoor geven aan Gods wil // levenservaring NT: Jezus = “onze wijsheid van Godswege” Onderscheiden wat God behaagt

OORDELEN Wat is prudentia? Het (christelijk) oordeel Kardinale deugd Voorzichtig handelen ≠ scrupuleus handelen Het (christelijk) oordeel Geworteld in de Schrift Gebruik maken van prudentia Uiteindelijk handelen Realiteit = zeer complex

HANDELEN Rechtvaardigheid vs gerechtigheid Overtreding – straf => rechtvaardigheid Gerechtigheid: God oordeelt met barmhartigheid en zachtmoedigheid Werkers van het elfde uur (groene bijlage) Vader met twee zonen (groene bijlage) God geeft de mens wat hij nodig heeft Liefde die alles overstijgt en overvloedig is

HANDELEN Handelen in gerechtigheid => bevrijding // Wil van de Vader = doorbreken van het Rijk Gods In handelen RG de kans geven om hier en nu door te breken

Goed en kwaad Fysiek kwaad Metafysisch kwaad Moreel kwaad

Gemeengoed vs persoonlijk goed Evenwicht vinden Vb: drinkbaar water Cf definitie duurzame ontwikkeling: “ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in gevaar te brengen.”

Zondebesef Schuldbesef in de psychologie: Mens erkent dat hij fout beging in alle vrijheid; Toekomstgericht denken over fout, met oog op herstel of compensatie; Mens voelt zich verplicht tegenover een werkelijkheid die hem te boven gaat

Zondebesef Sociale factoren: Kwaad = onderwerp van mythes Tijd – ruimte – groepen – maatschappelijke structuren Persoonlijk schuldbesef – collectief schuldbesef Kwaad = onderwerp van mythes Scheppingsdualisme: goed vs kwaad Babylonisch scheppingsverhaal: chaos bedwongen door gewapende orde Joods-christelijk: één scheppingsprincipe – goede God

Zondebesef Goede God Fundamenteel vertrouwen Fundamentele hoop Geen naïef optimisme

Zondebesef Erfzonde Vrije wil Los van God Via eigen verdiensten Af-zonde-ren van God Weigering om God als scheppingsprincipe te (h)erkennen Menselijke hoogmoed

Zondebesef Persoonlijke zonde Elke daad van af-zonde-ring “vrijwillige overtreding van de wet van God” Blgr: grondoriëntatie aangetast door zonde? Wroeging: psychologisch besef van gebrokenheid en spijt van de daad

Zondebesef Schuldvraag = zeer complexe materie Soms onbeantwoord

Bekering & verzoening Schuld erkennen => inkeer => bekentenis Slechts na inkeer & bekering is verzoening mogelijk Altijd twee partijen Slachtoffer moet er ook voor open staan

Verzoening

Verzoening “Is ver-zoenen ver te zoeken of ligt het binnen handbereik? Is kwaad hiërarchisch en laten sommige feiten gemakkelijker pardon toe dan andere? Is vergeving het monopolie van religieuze mensen? Hangt vergiffenis misschien af van ieders persoonlijkheid of geschiedenis?”

Verzoening “in een wereld waar de roep om gerechtigheid vaak wordt beantwoord met meer repressie, boete en leed, doe ik er goed aan weerwerk te geven. Daarom heb ik mensen opgezocht die de feiten noch de wrok het laatste woord hebben gelaten. Bij sommigen heeft de grootste pijn in hun leven hen zelfs geboetseerd tot een model van verdraagzaamheid en sociale inzet.”