Stemmisbruik en verkeerd stemgebruik Lies Van Loo

De stembanden

De stembanden

De stem Stem: Professioneel Sociaal, dagelijks leven Onze stem geeft ons dag in dag uit de kans om op een vlotte manier met elkaar te communiceren en speelt dus een belangrijke rol in ons sociaal leven. Onze stem wordt vaak als vanzelfsprekend gezien. De structuren die echter instaan voor de stemproductie zijn nochtans zeer fragiel en kwetsbaar. Hoge stembelasting, stemmisbruik en verkeerd stemgebruik kunnen leiden tot stemproblemen of stemstoornissen.

Enkele cijfers 10 - 15% van de beroepssprekers heeft frequent last van de stem 1 op 3 leerkrachten is ooit thuisgebleven door stemproblemen 1% van de leerkrachten wordt arbeidsongeschikt verklaard o.w.v stemproblemen

Stemhygiëne Een aantal maatregelen die we kunnen nemen om de stem in optimale conditie te houden stemklachten en stemstoornissen voorkomen Checklist

Stemhygiënisch advies Vermijd stemmisbruik Vermijd verkeerd stemgebruik Vijanden van de stem

Stemhygiënisch advies: stemmisbruik Roepen, gillen, krijsen Langdurig praten Keelschrapen Hoesten Fluisteren Langdurig telefoneren Stemmen imiteren Roepen, gillen: fluitje of bel gebruiken, lln inlichting dat je dat niet meer mag doen, mimiek meer gebruiken, Keelschrapen: beter wegslikken, slokje water nemen

Stemhygiënisch advies: verkeerd stemgebruik Te luid praten Te hoog praten Hoger zingen dan men eigenlijk kan: forceren

Stemhygiënisch advies: vijanden van de stem Stress Reflux Vermoeidheid Roken en alcohol Lawaai Uitgaan Cafeïne Stof: krijt en huisstof Droge lucht Stress hoort bij het leven. Bij stress wordt de ademhaling sneller en hoger, de hartslag versnelt en het strottenhoofd is geneigd om een hogere positie in te nemen. De stemplooien worden dan meestel te gespannen gesloten. Het gevolg van deze reactie is dat de stem meer geknepen en hoger gaan klinken en kunnen er minder woorden per ademhaling worden gesproken. Wanneer men blijvend gestresseerd is, zal de stemgeving blijvend verstoord worden. In dit geval is aangepaste therapie noodzakelijk. Sommige sprekers hebben last van een ontsteking van de stemplooien en van een bittere, zure smaak in de mond. Dit komt door afscheiding van maagzuur in de slokdarm en de keel. Beroepsstress en ongezonde eet- en leefgewoonten dragen bij tot het ontstaan van reflux. Voeding met veel vet en prikkelende stoffen, alcohol en roken dienen vermeden te worden. Bij vermoeidheid is de stem minder krachtig, iets hoger en onstabieler. Voldoende (stem)rust is hier het meest aangewezen. Roken veroorzaakt zowel ontsteking als zwelling van het slijmvlies van het strottenhoofd en de luchtwegen. Roken leidt vaak tot stemplooiafwijkingen en stemstoornissen. Roken is dan ook absoluut af te raden voor professionele stemgebruikers. Alcohol zorgt niet alleen voor uitdroging van de slijmvliezen van de stem: matig gebruik is aangewezen. Lawaai/uitgaan: als we in rumoerige omgevingen praten, zijn we er ons niet altijd van bewust hoe luid we wel praten. Meestal gaan we luider en hoger spreken dan normaal. Lang praten in een lawaaierige omgeving is sterk belastend voor de stem. Caffeïne: overmatig gebruik heeft een vochtafdrijvend effect en vermindert de hydratatie van het slijmvlies van de stembanden: best dranken met caffeine vermijden vooral voorafgaand aan intensief stemgebruik. Beter overschakelen op water. Stof prikkelt de slijmvliezen van de neus , keel en stembanden. Hierdoor gaan de stembanden opzwellen, waardoor de toonhoogte en de kwaliteit van de stem kunnen veranderen.

Stemhygiënisch advies voor leerkrachten

Stemhygiënisch advies voor leerkrachten Goed articuleren Mimiek gebruiken Non-verbale taal gebruiken Wacht tot het stil is Klap in de handen

Stemhygiënisch advies voor leerkrachten Beperk het stemgebruik tijdens de speeltijd Niet fluisteren, niet forceren, stemrust! Geen eenrichtingsverkeer: Laat leerlingen voorlezen Groepswerk Video Oefeningen

Stemhygiënisch advies voor leerkrachten Stof vermijden Stofvrij krijt gebruiken Stiften Wassen i.p.v. vegen Vermijd tapijten Bevochtigen Water drinken: 1,5 liter/dag Luchtbevochtiger gebruiken Water op de verwarming zetten

Suggesties voor spreek- en stemtrainig Lichaamshouding en -spanning Ademhaling Resonantie Steminzet Articulatie Luidheid en toonhoogte Goed resultaat: alle elementen oefenen

Lichaamshouding en –spanning Dynamische lichaamshouding: rechtop Belangrijk voor een goede ademhaling Lichaamsspanning: Goede stembeheersing Alle spieren moeten harmonieus samenwerken Groter bewustzijn van ons lichaamspierspanningen Onder invloed van heel wat inwendige en uitwendige factoren (gedachten, emoties, stress, pijn, sociale omgeving…) die we niet onder controle hebben Dynamische lichaamshouding tijdens het spreken (rechtop) is aangewezen als basis voor een optimale en comfortabele stemgeving.

Lichaamshouding en –spanning: oefening: eifeltoren Basishouding: voeten op heupbreedte, gewicht verdelen over beide voeten, tenen wijzen naar voor, opgerichte houding van de lenden en borstwervelkolom, hoofd in verlengde van romp, nekwervels naar voor: waardoor hoofd licht naar beneden Ogen sluiten 1 minuut observeren Oefening met boek Oefening 4: Eiffeltoren Benodigdheden: geen Beschrijving: - Neem de basishouding aan en zet de voeten tegen elkaar, sluit vervolgens je ogen. - Adem rustig in en uit zodanig dat het ademhalingsritme onveranderd blijft. - Probeer zo stil mogelijk te blijven staan en hou dit een minuut lang vol. - Opdracht afronden door de ogen kalm te openen. - Reflectie op de ‘zelf-observatie’. Toelichting: Na een reflectie op de ‘zelf-observatie’ ontdekt men dat het onmogelijk is om in deze uitgangssituatie bewegingsloos te blijven staan, omdat men met de adem heen en weer zal bewegen.

Ademhaling Costo-abdominale ademhaling: Beste ademhalingswijze: Ribben zetten gering uit Buik zet uit Beste ademhalingswijze: Maximale luchtverplaatsing Vraagt weinig energie van ademhalingsspieren Het ademvolume en de adembeheersing zijn van belang om een goede ademspanning tijdens het spreken op te bouwen. Deze ademspanning regelt de nodige luchtdruk onder de stemplooien tijdens de fonatie. Een goede subglottale druk zorgt voor een optimale stemplooitrilling.

Ademhaling: oefening 1 hand op buik leggen 1 hand op borst Wat voel je? Buikademhaling: in liggende positie

Resonantie Meetrillen van lucht in een bepaalde ruimte of het versterkt worden van trillingen in die ruimte cfr. klankkast gitaar De luchtstroom die door de stemplooien in trilling werd gebracht krijgt zijn klankkleur in mond- en neusholten Resonantieruimten bepalen mede de stemkwaliteit Resonantieoefeningen: meer ontspannen stemgeving, verbeteren de stem De luchtstroom die door de stemplooien in trilling werd gebracht krijgt zijn klankkleur in de mond- en neusholten. Zo bepalen deze resonantieruimten mede de stemkwaliteit. Resonantieoefeningen kunnen bijdragen tot een meer ontspannen stemgeving.

Resonantie: oefeningen Zoemoefeningen: Mmm Mmmommm Mmmoemmm Mmmuuummm Mmmeummm Mmmummm Ook goed voor opwarming van de stem

Resonantie: oefeningen minnen – manen –menen – mannen – mennen bomen – bommen – boemen – bimmen wenen – wanen – wennen – winnen – wonnen lonen - leunen – linnen- lanen – loenen zenden – zienden – zanden – zonden

Steminzet Bij stemgeven: stembanden gaan open en dicht Stemhebbend – stemloos Vaste steminzet

Steminzet Harde steminzet Zacht steminzet Plofje: glottisslag Ademlucht ondervindt een grote weerstand de druk tegen de stembanden wordt steeds groter stembanden openen met een plofje Zacht steminzet ‘h’ is hoorbaar Ademlucht ondervindt geen weerstand stembanden komen zachtjes open

Steminzet Vaste stemzet: De ademlucht ondervindt net voldoende weerstand Stembanden beginnen onmiddellijk te trillen

Steminzet: oefeningen ro-hook ro-(h)ook ro-ook ook haas, aas heer, eer hop, op hik, ik heinde, einde hout, oud huilen, uilen

Articulatie Nauwkeurig en duidelijk uitspreken Open en pittig articulatie Betere verstaanbaarheid Articulatie in de betekenis van ‘nauwkeurig en duidelijk uitspreken’ vraagt training. Een goede en natuurlijke articulatie van klinkers en medeklinkers is het resultaat van veel oefening. Een open en pittige articulatie draagt bij tot een betere verstaanbaarheid.

Articulatie: oefeningen Kurkoefeningen Traint de kaakspieren Maakt je bewust van de openingsgraad van je kaak Groot mechanisme: Traag en groot articuleren! Doel: meer verticaliteit Klein mechanisme: Doel: vlotheid bevorderen bij het overgaan van de ene klank naar de andere

Articulatie: kurkoefeningen Tekst: Vader maait het gazon en zaait het bloemzaad. Mama bakt een rabarbervlaai. Oma naait een fraai tafellaken. Opa leert de papegaai praten, wat maken ze een kabaal.

Articulatie: grootmechanisme: oefeningen Universiteitsbibliotheek Temperatuursverschillen Voorzorgsmaatregelen Individualiteit Doofstommeninstituut Kalenderdagen Kerstboomverbranding Appelblauw-zeegroen Aardappelteelt Luchtvaartmaatschappij

Articulatie: klein mechanisme Oefeningen: Tippetappe tippetappe tip tap top Tippetip tippetip tippetiptiptip Tippetiptiptip tappetdptaptap toppetóptoptop Pamperdepimperdepomerdepamp Kakelende kippen, kakelende kippen, kakelende kippen Potten en pannen, potten en pannen, potten en pannen Tintelende tenen, tindelende tenen, tintelende tenen Pannenkoeken bakken, pannenkoeken bakken, pannenkoeken bakken De koetsier poetst de postkoets met postkoetspoets

Luidheid en toonhoogte Iedereen heeft een natuurlijke toonhoogte: hierop moeten we spreken Leerkracht die luider wil praten, praat vaak ook hoger: beter: trager en duidelijker

Luidheid en toonhoogte: oefening Zeg je naam: Luid en laag Stil en hoog Luid en hoog Stil en laag Tellen tot 10 Luider tellen tot 10: let op de toonhoogte

Conclusies Stemproblemen kunnen het best voorkomen worden door een preventieve aanpak Houd best rekening met de vijanden de stem Stemhygiëne moet een permanente bekommernis zijn!

Aanbevelingen Probeer niet tegen omgevingslawaai in te gaan: aandacht trekken: stiller spreken Ga dichter bij de luisteraars staan in een luidruchtige omgeving Blijf niet achter je bureau zitten: rechtstaand spreken is beter: je stem draagt verder tot achter in de ruimte Laat je stem rusten door de luisteraars actief te betrekken in je betoog Probeer niet tegen omgevingslawaai in te gaan: je kunt beter de aandacht opnieuw trekken door juist stiller te gaan spreken

Bedankt voor uw aandacht!!!