De Nederlandse Investeringsmonitor Najaar 2017 © GfK | Oktober 2017

Inhoudsopgave Investeringen Financieringen PR-vragen Bijlagen Toekomst Verleden Investeringsbaromaters Financieringen PR-vragen Bijlagen Onderzoeksverantwoording Contact

Leeswijzer De Nederlandse Investeringsmonitor Dit onderzoek wordt sinds het najaar van 2015 elk halfjaar in opdracht van NVL uitgevoerd. Het doel van het onderzoek is inzicht verkrijgen in de ontwikkeling van de investerings- en financieringsbehoefte van bedrijven in Nederland en het in kaart brengen van de marktomvang van leasing van bedrijfsmiddelen en bedrijfsauto’s. Toekomst versus verleden Bedrijven hebben aangegeven in welke soorten bedrijfsmiddelen men de komende 3 jaar verwacht te gaan investeren. Daarnaast is gevraagd in welke soorten bedrijfsmiddelen men de afgelopen 3 jaar heeft geïnvesteerd. Totale markt Daar waar in deze rapportage wordt gesproken over de “totale markt” worden alle bedrijven in Nederland bedoeld. In veel gevallen wordt een verdieping gegeven voor grotere bedrijven (10-49 en 50+ werkzame personen).

Investeringen

Toekomst (tot 3 jaar vooruit)

(bedrijvenpopulatie per 1-1-2017: 1.587.000) De investeringsbereidheid neemt toe, voornamelijk omdat men vaker verwacht een investering te gaan doen in auto Totale markt (bedrijvenpopulatie per 1-1-2017: 1.587.000) 10 – 49 werkzame personen 50+ werkzame personen Circa vier op de vijf bedrijven (81%) verwacht de komende 3 jaar een investering te gaan doen. Eén op de drie bedrijven (33%) verwacht een investering te gaan doen in een personenauto of bestelwagen en zes op de tien bedrijven (59%) verwacht een investering te gaan doen in equipment. Bedrijven verwachten de komende 3 jaar gemiddeld in 1,6 type bedrijfsmiddelen te gaan investeren (1,4 in voorjaar 2017). Penetratie investeringen in bedrijfsmiddelen in de toekomst Basis: alle bedrijven (n = 870)

Penetratie investeringen in de toekomst (najaar 2017) Naarmate de bedrijfsgrootte toeneemt, stijgt de investeringsbereidheid. Deze is het hoogst bij bedrijven met 10-49 werkzame personen Penetratie investeringen in de toekomst (najaar 2017)

De investeringsbereidheid is het sterkst gestegen in auto, ICT en audio- en video-apparatuur Penetratie investeringen in de toekomst per bedrijfsmiddel (najaar 2017) Voorjaar 2017 27% 59% 38% 17% 14% 6% 2% 1% 3%

Grote bedrijven verwachten vaker te gaan investeren dan kleine bedrijven, vooral in software, kantoorinventaris, kopieermachines en transport Penetratie investeringen in de toekomst per bedrijfsmiddel (najaar 2017) 10 – 49 werkzame personen 50+ werkzame personen

Verleden (tot 3 jaar geleden)

(bedrijvenpopulatie per 1-1-2017: 1.587.000) Bedrijven hebben vaker in auto en equipment geïnvesteerd dan een half jaar geleden Totale markt (bedrijvenpopulatie per 1-1-2017: 1.587.000) 10 – 49 werkzame personen 50+ werkzame personen Zeven op de tien bedrijven (70%) heeft de afgelopen 3 jaar een investering gedaan. Drie op de tien bedrijven (29%) heeft een investering gedaan in een personenauto of bestelwagen en twee op de drie bedrijven (64%) heeft een investering gedaan in equipment. Bedrijven hebben de afgelopen 3 jaar gemiddeld in 1,7 type bedrijfsmiddelen geïnvesteerd (1,5 in voorjaar 2017). Penetratie investeringen in bedrijfsmiddelen in het verleden Basis: alle bedrijven (n = 870)

Penetratie investeringen in het verleden (najaar 2017) Bedrijven met 10-49 werkzame personen hebben het vaakst geïnvesteerd, zzp’ers het minst vaak Penetratie investeringen in het verleden (najaar 2017)

Bedrijven hebben de afgelopen 3 jaar vooral geïnvesteerd in ICT, kantoorinventaris en kopieermachines Penetratie investeringen in het verleden per bedrijfsmiddel (najaar 2017) Voorjaar 2017 26% 61% 38% 23% 20% 16% 8% 3% 2% 1%

Grote bedrijven hebben vaker geïnvesteerd dan kleine bedrijven, vooral in ICT, kantoorinventaris, kopieermachines en transport Penetratie investeringen in het verleden per bedrijfsmiddel (najaar 2017) 10 – 49 werkzame personen 50+ werkzame personen

Investeringsbarometers

Investeringsbarometer Alle bedrijven Totale markt Auto Equipment 180 100 60 20 >200 160 120 80 40 najaar 2015 107 100 98 voorjaar 2016 najaar 2016 voorjaar 2017 116 najaar 2017 106 114 102 117 93 94 92 140 112 104 96 Een index van 100 betekent dat de investeringsbereidheid in de komende 3 jaar even hoog is als in de afgelopen 3 jaar. Voor de totale markt is de investeringsindex 116. Dit betekent dat de investeringsbereidheid in de komende 3 jaar hoger is dan in de afgelopen 3 jaar. De indices zijn als volgt berekend: penetratie investeringen in de toekomst / penetratie investeringen in het verleden.

Investeringsbarometer Totale markt 1 – 9 werkzame personen 10 – 49 werkzame personen 50+ werkzame personen 180 100 60 20 >200 160 120 80 40 najaar 2015 107 100 97 voorjaar 2016 najaar 2016 voorjaar 2017 116 najaar 2017 101 104 103 102 108 140 113 102 105 Een index van 100 betekent dat de investeringsbereidheid in de komende 3 jaar even hoog is als in de afgelopen 3 jaar. De indices zijn als volgt berekend: penetratie investeringen in de toekomst / penetratie investeringen in het verleden.

Investeringsbarometer Auto 1 – 9 werkzame personen 10 – 49 werkzame personen 50+ werkzame personen 180 100 60 20 >200 160 120 80 40 najaar 2015 107 115 102 voorjaar 2016 najaar 2016 voorjaar 2017 118 najaar 2017 103 100 104 90 105 93 99 140 104 104 92 Een index van 100 betekent dat de investeringsbereidheid in de komende 3 jaar even hoog is als in de afgelopen 3 jaar. De indices zijn als volgt berekend: penetratie investeringen in de toekomst / penetratie investeringen in het verleden.

Investeringsbarometer Equipment 1 – 9 werkzame personen 10 – 49 werkzame personen 50+ werkzame personen 180 100 60 20 >200 160 120 80 40 najaar 2015 93 94 92 voorjaar 2016 najaar 2016 voorjaar 2017 najaar 2017 91 98 90 97 102 95 140 96 90 97 Een index van 100 betekent dat de investeringsbereidheid in de komende 3 jaar even hoog is als in de afgelopen 3 jaar. De indices zijn als volgt berekend: penetratie investeringen in de toekomst / penetratie investeringen in het verleden.

Financieringen

Toekomst (tot 3 jaar vooruit)

Van alle bedrijven die verwachten te gaan investeren, kiest 13% (ook) voor lease. Eigen middelen heeft nog steeds de voorkeur Totale markt Auto Equipment 13% van de bedrijven verwacht de komende 3 jaar één of meer bedrijfsmiddelen te gaan financieren met lease. De meeste bedrijven verwachten bedrijfsmiddelen te gaan betalen met eigen middelen (81%). Van alle bedrijven die verwachten de komende 3 jaar te gaan investeren in een personenauto of bestelwagen, verwacht een kwart (27%) deze te gaan financieren met lease en van alle bedrijven die verwachten de komende 3 jaar te gaan investeren in equipment, verwacht 3% deze te gaan financieren met lease. Ten opzichte van voorjaar 2017 verwacht men auto’s minder vaak te gaan financieren met lease en vaker met eigen middelen. Ook equipment verwacht men minder vaak te gaan financieren met lease. Penetratie financiering bedrijfsmiddelen in de toekomst Basis totale markt: alle bedrijven die verwachten te gaan investeren (n = 760) Basis Auto: alle bedrijven die in auto’s verwachten te investeren (n = 342) Basis Equipment: alle bedrijven die in equipment verwachten te investeren (n = 608)

De financieringsbereidheid stijgt naarmate de bedrijfsgrootte toeneemt Vier op de tien 50+ bedrijven verwacht de komende 3 jaar één of meer bedrijfsmiddelen te gaan financieren (40%). De financieringsbereidheid van zzp’ers is zeer beperkt. Vandaar dat deze groep in het vervolg van dit hoofdstuk buiten beschouwing wordt gelaten. Penetratie financiering bedrijfsmiddelen in de toekomst (excl. eigen middelen) Basis: alle bedrijven (n = 870)

De leasebereidheid stijgt naarmate de bedrijfsgrootte toeneemt 2 – 9 werkzame personen 10 – 49 werkzame personen 50+ werkzame personen Van alle bedrijven met 50 of meer werkzame personen die verwachten de komende 3 jaar te gaan investeren, verwacht 37% één of meer bedrijfsmiddelen te gaan financieren met lease. Penetratie financiering bedrijfsmiddelen in de toekomst Basis: alle bedrijven (excl. zzp’ers) die verwachten te gaan investeren (n = 608)

Bedrijven die verwachten bedrijfsmiddelen te gaan financieren, verwachten dit met name met lease of een lening te gaan doen 2 – 9 werkzame personen 10+ werkzame personen Van alle bedrijven met 10 of meer werkzame personen die verwachten de komende 3 jaar bedrijfsmiddelen te gaan financieren, verwacht 79% dit met lease te gaan doen. Financiering via crowdfunding lijkt in polulariteit af te nemen. Penetratie financiering bedrijfsmiddelen in de toekomst Basis: alle bedrijven (excl. zzp’ers) die verwachten bedrijfsmiddelen te gaan financieren (dus niet met eigen middelen) (n = 229)

De meeste bedrijven verwachten lease rechtstreeks bij leasemaatschappij te gaan afsluiten 2 – 9 werkzame personen 10+ werkzame personen Van alle bedrijven met 10 of meer werkzame personen, verwacht bijna de helft (46%) lease rechtstreeks bij de leasemaatschappij te gaan afsluiten. Penetratie distributiekanalen lease in de toekomst Basis: alle bedrijven (excl. zzp’ers) die verwachten bedrijfsmiddelen te gaan leasen (n = 176)

Verleden (tot 3 jaar geleden)

Van alle bedrijven die hebben geïnvesteerd de afgelopen 3 jaar, heeft 12% één of meer bedrijfsmiddelen gefinancierd met lease Totale markt Auto Equipment 12% van alle bedrijven heeft de afgelopen 3 jaar één of meer bedrijfsmiddelen gefinancierd met lease. De meeste bedrijven (94%) hebben bedrijfsmiddelen betaald met eigen middelen. Van alle bedrijven die de afgelopen 3 jaar hebben geïnvesteerd in een personenauto of bestelwagen, heeft een kwart (24%) deze gefinancierd met lease. Van alle bedrijven die de afgelopen 3 jaar hebben geïnvesteerd in equipment, heeft 3% deze gefinancierd met lease. Ten opzichte van voorjaar 2017 heeft men auto’s minder vaak met een lening en vaker met eigen middelen gefinancierd. Ook equipment heeft men minder vaak met een lening en vaker met eigen middelen gefinancierd. Penetratie financiering bedrijfsmiddelen in het verleden Basis totale markt: alle bedrijven die hebben geïnvesteerd (n = 711) Basis Auto: alle bedrijven die in auto’s hebben geïnvesteerd (n = 313) Basis Equipment: alle bedrijven die in equipment hebben geïnvesteerd (n = 654)

Naarmate de bedrijfsgrootte toeneemt, heeft men vaker bedrijfsmiddelen gefinancierd Ruim een op de drie 50+ bedrijven (36%) heeft de afgelopen 3 jaar één of meer bedrijfsmiddelen gefinancierd. De financieringsbereidheid van zzp’ers is zeer beperkt. Vandaar dat deze groep in het vervolg van dit hoofdstuk buiten beschouwing wordt gelaten. Penetratie financiering bedrijfsmiddelen in het verleden (excl. eigen middelen) Basis: alle bedrijven (n = 870)

Naarmate de bedrijfsgrootte toeneemt, heeft men vaker bedrijfsmiddelen geleased 2 – 9 werkzame personen 10 – 49 werkzame personen 50+ werkzame personen Van alle bedrijven met 50 of meer werkzame personen die hebben geïnvesteerd, heeft 31% één of meer bedrijfsmiddelen gefinancierd met lease. Penetratie financiering bedrijfsmiddelen in het verleden Basis: alle bedrijven (excl. zzp’ers) die hebben geïnvesteerd (n = 580)

Bedrijven die bedrijfsmiddelen hebben gefinancierd, hebben dit met name met lease of een lening gedaan 2 – 9 werkzame personen 10+ werkzame personen Van alle bedrijven met 10 of meer werkzame personen die de afgelopen 3 jaar bedrijfsmiddelen hebben gefinancierd, heeft 70% dit met lease gedaan. Andere financieringsvormen dan lease en lening zijn nog steeds zeer beperkt in omvang. Penetratie financiering bedrijfsmiddelen in het verleden Basis: alle bedrijven (excl. zzp’ers) die bedrijfsmiddelen hebben gefinancierd (dus niet met eigen middelen) (n = 191)

De meeste bedrijven hebben lease rechtstreeks bij de leasemaatschappij afgesloten 2 – 9 werkzame personen 10+ werkzame personen Van alle bedrijven met 10 of meer werkzame personen, heeft bijna de helft (45%) lease rechtstreeks bij de leasemaatschappij afgesloten. Penetratie distributiekanalen lease in het verleden Basis: alle bedrijven (excl. zzp’ers) die bedrijfsmiddelen hebben geleased (n = 131)

PR-vragen

Bekendheid circulaire economie is nog steeds laag Naar bedrijfsgrootte Slechts een op de drie bedrijven (33%) weet wat met een circulaire economie wordt bedoeld. Ten opzichte van een jaar geleden is de bekendheid iets gedaald (van 38% naar 33%). Naarmate de bedrijfsgrootte toeneemt, is men meer bekend met de circulaire economie. Van de 50+ bedrijven weet bijna de helft (46%) wat het inhoudt. Bent u bekend met de term `circulaire economie`? Basis: alle bedrijven (n = 870)

Geen sterke voorkeur voor het gebruiken in plaats van het bezitten van bedrijfsmiddelen Ik zoek bij voorkeur naar oplossingen om bedrijfsmiddelen te gebruiken, dan ze te bezitten Naar bedrijfsgrootte Een op de vier bedrijven (27%) geeft aan bij voorkeur te zoeken naar oplossingen om bedrijfsmiddelen te gebruiken in plaats van te bezitten. De meeste bedrijven hebben een neutrale houding (58%), 15% staat negatief tegenover gebruik in plaats van bezit. Bedrijven met 50 of meer werkzame personen staan het meest positief tegenover het gebruik in plaats van bezit. In welke mate bent u het eens of oneens met de volgende stelling: Ik zoek bij voorkeur naar oplossingen om bedrijfsmiddelen te gebruiken, dan ze te bezitten Basis: alle bedrijven (n = 870)

Stelling: Ik zoek bij voorkeur naar oplossingen om bedrijfsmiddelen te gebruiken, dan ze te bezitten (Zeer) mee eens (Zeer) mee oneens “Bezit legt beslag op werkkapitaal en werkkapitaal heb je nodig om te groeien” “Bezit levert niks op. Gebruik genereert opbrengst” “Bezit maakt minder flexibel” “Bij leasen is het makkelijker na verloop van tijd middelen te vernieuwen” “Duurzaam ondernemen” “Flexibel kunnen groeien en (tijdelijk) bijschalen” “Goedkoopste manier voor de kleine ondernemer” “Je kunt niet alles aanschaffen wat je nodig bent” “Kosten verdelen over meerdere jaren” “Kostenbesparing” “Liever voor een vaste prijs per maand zonder onverwachte kosten” “Minder risico kapitaal derving” “Omdat bezit een last is, zowel fysiek als financieel” “Eigen bezit geen maandelijkse kosten. Huur/lease is uiteindelijk veel duurder” “Sterke liquiditeitspositie. Leasen is voor ons altijd duurder door de doorberekende rentelasten” “Het komt altijd naar je toe als eigendom en door goed onderhoud krijg je er een goed bedrag voor terug bij een nieuwe aankoop” “Ik ben liever eigenaar van waar ik gebruik van maak” “Ik doe niet aan lenen en heb zelf liever alles in eigen hand” “Ik zie geen opties om bedrijfsmiddelen tijdelijk te gebruiken” “In eigendom heb je er meer over te zeggen. Bij lease zitten soms beperkende voorwaarden” “Om de hoge klasse van kwaliteit te kunnen blijven garanderen wil ik de materialen in eigen beheer en gebruik hebben” “Omdat dit een negatieve invloed kan hebben op de balans” “Wil zo min mogelijk financiele verplichtingen hebben. Dit maakt een onderneming kwetsbaar in slechte tijden” Kunt u toelichten waarom u het hier mee eens of oneens bent? Basis: alle bedrijven die een mening hebben over de stelling (n=394)

Geen sterke voorkeur voor financiering via de leverancier in plaats van bij bank of leasemaatschappij Voor financiering van bedrijfsmiddelen zoek ik bij voorkeur naar een oplossing via de leverancier, dan dat ik aanklop bij een bank of leasemaatschappij Naar bedrijfsgrootte Drie op de tien bedrijven (29%) geeft aan voor financiering bij voorkeur te zoeken naar een oplossing via de leverancier in plaats van bij een bank of leasemaatschappij aan te kloppen. De helft van de bedrijven (50%) heeft een neutrale houding, 21% staat negatief tegenover het inschakelen van een leverancier. Er zijn weinig verschillen naar bedrijfsgrootte. In welke mate bent u het eens of oneens met de volgende stelling: Voor financiering van bedrijfsmiddelen zoek ik bij voorkeur naar een oplossing via de leverancier, dan dat ik aanklop bij een bank of leasemaatschappij Basis: alle bedrijven (n = 870)

Stelling: Voor financiering van bedrijfsmiddelen zoek ik bij voorkeur naar een oplossing via de leverancier, dan dat ik aanklop bij een bank of leasemaatschappij (Zeer) mee eens (Zeer) mee oneens “Aanbiedingen van leveranciers hebben vaak gunstiger voorwaarden” “Bank betaal je alleen maar extra rente” “Banken en leasemaatschappijen stellen veel te hoge eisen wat betreft zekerheden” “Banken voegen tegenwoordig niet veel meer toe, anders dan extra rompslomp, te weinig begrip voor onze business en te hoge tarieven” “De bank is veel minder schappelijk op het moment dat het even tegenzit” “De bank wil alles van je weten als je een krediet aanvraagt” “Geld lenen of leasen is duur” “Hoe minder leningen hoe beter...” “Hoe minder partijen er tussen zit hoe beter. Wordt het altijd te duur” “Naar mijn mening denken die toch vaak mee” “Wij kopen alleen als we daar geld voor hebben” “Aankoop en financiering gescheiden houden” “Bank biedt meestal zekerheid voor de langere termijn” “Betalen uit eigen middelen is ten allen tijden voordeliger” “Bij een bank heb je meer zekerheid, omdat zij een onafhankelijke organisatie is” “Een leasemaatschappij heeft het van de volumes en lijkt mij hierom goedkoper” “Het is vaak onvoordeliger, handiger om alles op 1 plek onder te brengen” “Ik leen alles bij de bank want als ik even plat zak ben dan kan ik met een bank onderhandelen. Met een lease maatschappij lukt dat niet en dan ben je gelijk het haasje.” “Ik zoek naar de goedkoopste oplossing, of dat nu bij de leverancier is of bij de bank” “Omdat ik onafhankelijk van leveranciers wil blijven en dus ook wil kunnen wisselen van leverancier” “Via leverancier altijd hogere kosten” Kunt u toelichten waarom u het hier mee eens of oneens bent? Basis: alle bedrijven die een mening hebben over de stelling (n=448)

Bijlagen

Onderzoeksverantwoording

Onderzoeksverantwoording Veldwerkperiode : 19 september – 28 september 2017 Doelgroep : alle bedrijven in Nederland Weging : de steekproef is herwogen naar branche, bedrijfsgrootte en belangrijkste bankrelatie Methode : online onderzoek op bedrijvenpanel Respons : 61% Steekproefomvang : de netto steekproef bestaat uit 870 respondenten

Contact

Contactpersonen Koen van Nijnatten Patrick van den Bos Maarten Smulders Industry Consultant Industry Consultant Research Manager 06 – 53 13 44 96 06 – 14 56 53 82 088 – 435 15 07 koen.van.nijnatten@gfk.com patrick.vandenbos@gfk.com maarten.smulders@gfk.com