Van Repressief naar Preventief toezicht De inhoud is gebaseerd op toezichtskaders van de PZH en ministerie van BZK. 15 januari 2015 Commissie EFB

Waarom preventief toezicht? Delft heeft geen sluitende meerjarenbegroting Geen herstel binnen meerjarenramingen Delft heeft de begroting niet op tijd opgeleverd (nà 15 november 2014) Gevolg? Preventief toezicht is uitzondering (repressief toezicht is standaard), op deze dia zijn de criteria geformuleerd voor PT: Geen structureel en reëel begrotingsevenwicht meer dan 3 jaar Realistisch en volledig Formeel evenwicht Meerjarenraming Herstel binnen meerjarenraming niet aannemelijk Overschrijding wettelijke termijnen / stukken niet volledig Oordeel provincie voor aanvang begrotingsjaar, na gelegenheid tot zienswijze gemeente (BO) Waar voorheen de financiële besluitvorming zelfstandig door de gemeente(raad) kon plaatsvinden moet deze nu ook door de Provincie geaccordeerd worden. De PB 2015-2018 is niet goedgekeurd door de provincie, waardoor we terugvallen op eerdere besluitvorming  PB 2014-2017 incl. goedgekeurde begrotingswijzigingen.

Wat is preventief toezicht? Het onder preventief toezicht staan betekent dat: a. de begroting 2015 vooraf goedkeuring behoeft van de Provincie; b. zolang deze goedkeuring niet is verkregen, de gemeente, behalve in gevallen van dringende spoed, geen uitgaven buiten het begrotingskader 2014 mag doen en/of verplichtingen aan mag gaan zonder voorafgaande toestemming van de toezichthouder NB: gaat de gemeente zonder goedkeuring toch een verplichting aan (of doet zij een uitgave buiten de begrotingskaders), dan is sprake van een onrechtmatige daad c. begrotingswijzigingen vooraf goedkeuring behoeven van de Provincie. Ad a) Goedkeuring begroting om rechtskracht te krijgen Als gevolg van het preventief toezicht zal de Provincie de door de gemeenteraad vastgestelde begroting 2015 nader onderzoeken om vast te stellen of de begroting na adviezen over bijstelling (alsnog) kan worden goedgekeurd. Daarbij kunnen specifieke begrotingsposten van goedkeuring worden uitgesloten. Onderdeel van het onderzoek is de begrotingsscan die in samenwerking met het ministerie van BZK wordt uitgevoerd. In de scan wordt een vergelijking gemaakt met de vastgestelde begrotingen van gemeenten met een vergelijkbaar profiel als de gemeente Delft. Wettelijk gezien neemt de Provincie na 13 weken een besluit naar aanleiding van het onderzoek. Deze periode kan eenmalig met 13 weken worden verlengd wanneer de gemeente aangeeft binnen deze 26 weken met een definitieve, onderbouwde oplossing voor de tekorten te komen.   Vooruitlopend op de formele start is aan de Provincie de ontwerp begroting 2015 (+ bijbehorende stukken) toegezonden. Ter nadere onderbouwing zijn ook de stresstest en het saneringsplan aan de Provincie ter beschikking gesteld. Medio januari 2015 vindt een vervolgoverleg plaats over de oordeelsvorming door de provincie.    Toetspunten: Strijd met recht / algemeen belang (bijv. op termijn beroep op collectiviteit door aanvraag artikel 12 (Financiële verhoudingswet) Geen evenwicht Zolang de begroting en meerjarenraming niet in evenwicht zijn, zal de provincie haar goedkeuring onthouden. Voorafgaand aan een besluit hierover, biedt de toezichthouder gelegenheid tot overleg met de gemeenteraad. Als hierna maatregelen worden afgesproken die (op korte termijn) leiden tot een structureel en reëel evenwicht, kan alsnog goedkeuring volgen van de begroting. Als de gemeente er niet in slaagt evenwichtsherstel aannemelijk te maken, volgt verdergaand bestuurlijk overleg. De raad moet uiteindelijk een nieuwe begroting vaststellen, vooruitlopend daarop wordt om een herstelplan gevraagd.  Ad b) Aangaan van verplichtingen Het doen van uitgaven en/of het aangaan van financiële verplichtingen die volgens de Raad dringende spoed hebben, zijn een uitzondering op wat hiervoor is vermeld. Het gaat om situaties waarbij voorafgaande toestemming van de Provincie niet mogelijk is. Of deze noodzaak aanwezig is, is ter beoordeling van de gemeenteraad. De gemeenteraadsleden die vóór stemmen, lopen daarbij een zeker risico. Als Gedeputeerde Staten later goedkeuring onthouden aan de begrotingswijziging, kunnen de betreffende raadsleden persoonlijk aansprakelijk worden gesteld. Zolang de begroting 2015 niet is goedgekeurd kan de gemeente geen verplichtingen aangaan zonder de voorafgaande toestemming van de Provincie. Formeel betekent dit dat de gemeente vanaf 1 januari 2015 zonder goedkeuring van de Provincie vooraf geen nieuwe opdrachten mag verstrekken. Omdat deze formele benadering de uitvoering van het beleid en de wettelijke taken van de gemeente in gevaar zou kunnen brengen is het gebruikelijk dat Provincie en gemeente afspraken maken over welke uitgaven nog wel gedaan kunnen worden en welke verplichtingen mogen worden aangegaan. Dit kan bijvoorbeeld door: gedeeltelijke goedkeuring van de begroting (bijvoorbeeld bestaand beleid wel, nieuw beleid niet) door de laatst goedgekeurde begroting, of nieuwe begroting als die een lager uitgavenniveau heeft, als kader vast te stellen tenzij. Maatwerkafspraken zijn daarnaast ook mogelijk. Zo kan de toezichthouder bijvoorbeeld aangeven welke soorten begrotingswijzigingen de goedkeuring niet nodig hebben. In hoeverre gebruik wordt gemaakt van deze bevoegdheid zal afhangen van de financiële positie van de gemeente, de mate waarin het begrotingsproces inmiddels op orde is c.q. de inspanningen die de gemeente levert om de financiële huishouding verder op orde te krijgen. Ad c) Goedkeuring begrotingswijzigingen Omdat de begroting 2015 (nog) niet is goedgekeurd, is de begroting 2014 als laatst goedgekeurde begroting het kader voor het doen van uitgaven. Uitzondering hierop vormen de budgetten waarvoor in de begroting 2015 een verlaging is voorgesteld. Deze uitzondering geldt op doelstellingsniveau. Het doen van uitgaven boven het niveau van de begroting 2014 (door investeringen, beleidsintensiveringen of voorstellen voor nieuw beleid) is alleen mogelijk door vooraf de begroting te verhogen op basis van een specifiek verzoek tot het doen van uitgaven, d.w.z. raadsbesluit en een begrotingswijziging (t.o.v. de goedgekeurde begroting). Dit besluit tot verhoging moet daarna door de Provincie worden goedgekeurd. De Provincie toetst daarbij op ‘nut en noodzaak’ van de betreffende uitgave. Dit is een stringente toets. Het doen van nieuwe uitgaven boven het niveau van de begroting 2014 is alleen mogelijk na goedkeuring door de Provincie. Bij preventief toezicht heeft de Provincie dus het laatste woord en ligt het budgetrecht niet meer alleen bij de Raad. Keurt de provincie een begrotingswijziging af en zet de Raad dit toch door, dan zijn de raadsleden die voor hebben gestemd hoofdelijk aansprakelijk voor terugbetaling van de betreffende uitgaven. De Gemeentewet bevat een aanvulling op de bepaling van de AWB (artikel 207 Gemeentewet). Als een besluit tot wijziging van de begroting wordt aangeboden terwijl de begroting nog niet is goedgekeurd, dan begint de termijn van 13 weken voor het wijzigingsbesluit pas te lopen op de dag dat de begroting wordt goedgekeurd. Zolang de begroting of een besluit tot wijziging niet is goedgekeurd is toestemming van Gedeputeerde Staten nodig voor het aangaan van verplichtingen. De Provincie heeft overigens zelf benadrukt dat de termijn van 13 weken een maximale termijn is. Het krijgen van goedkeuring door de Provincie kan dus veel sneller dan deze 13 weken. Voorwaarde hierbij is wel dat de gemeente de Provincie periodiek informeert over actuele (financiële) ontwikkelingen en zelf haar processen zo inricht dat adequate voorstellen richting de Provincie gaan. Met de Provincie worden hierover afspraken gemaakt. De Provincie heeft aangegeven begin januari tot maatwerkafspraken met Delft te willen komen over de besluiten die ter goedkeuring moeten worden voorgelegd. Tevens heeft de Provincie aangegeven voorafgaand aan formele besluitvorming ambtelijke consultatie te laten plaatsvinden, dit met het doel het formele voorstel ongewijzigd te laten goedkeuren. Negatief Eigen vermogen (algemene reserve) Wegwerken in meerjarenraminge; als dit niet mogelijk is geldt preventief toezicht Als oorzaak bij grondexploitaties ligt, geldt een langere periode voor herstel (max. 10 jaar). Gedurende herstelperiode geldt preventief toezicht.

Wat betekent preventief toezicht? Zolang de begroting niet is goedgekeurd door de provincie, zal zij alleen toestemming geven aan voorstellen die voorzien zijn van: een dekkingsvoorstel een toelichting op de criteria: onvoorzien, onontkoombaar en onuitstelbaar. Ad 2. Hieraan wordt voldaan wanneer: sprake is van wettelijke verplichtingen uitstel leidt tot aansprakelijkheid of kapitaalvernietiging toekomstige onvermijdbare uitgaven worden voorkomen Dia bevat nadere uitwerking toezichtregime zoals gemeld in de brief Toezichtregime begroting 2015 die aan de raad is gestuurd: besluit over instelling preventief toezicht o.b.v. criteria gevolgen: Goedkeuring vooraf door GS van begroting + wijzigingen Lopende uitgaven o.b.v. PB 2014 (of lagere budgetten in PB 2015) Sociaal domein binnen kader rijksbudgetten Toestemming vragen voor: Investeringen Aan- en verkopen van grond Nieuw beleid Nieuwe verplichtingen Begrotingswijzigingen OBS onvoorzien Verzoek om herstelplan, daarna besluit over goedkeuring begroting Besluit over begroting volgt binnen 13 weken NB: een onacceptabele impact op het maatschappelijke en sociale leven in Delft is niet per definitie reden voor de toezichthouder een besluit goed te keuren, omdat dit geen toetsingsgrond is in het kader van het algemeen financieel belang. Tekst brief Toezichtregime begroting 2015 (PZH): “Preventief toezicht betekent dat de begroting en begrotingswijzigingen door ons moeten worden goedgekeurd voordat u tot uitvoering kunt overgaan. Wij verlenen u hierbij wel toestemming om aan uw lopende verplichtingen te voldoen, zoals geraamd In uw begroting van 2014. Indien een budget voor 2015 echter lager uitvalt dan voor 2014, dan geldt onze toestemming voor het lagere bedrag. Voor nieuw beleid moet uw gemeente eerst onze toestemming vragen.” Beoordeling mutaties begroting 2015-2018 ten opzichte van begroting 2014-2017 Uitgangspunt is dat de gemeente uitgaven mag doen tot het niveau van de begroting 2014. Er is immers geen goedgekeurde begroting 2015, zodat er ook geen autorisatie van die budgetten is.

Welke begrotingsvoorstellen raakt dit? Alle voorstellen moeten worden voorgelegd aan de provincie voordat deze uitgevoerd kunnen worden. Denk aan: Spoorzone: scopewijzigingen, spaarmodel /weerstand Bestaand beleid: besparingsverliezen, beheer-plannen voor Wegen en Civiele constructies Intensiveringen: areaaluitbreiding Harnaschpolder Investeringen: fietsparkeren stationsgebied, HNK GREX: Harnaschpolder Sociaal domein: uitvoeringskader is rijksbudget NB: een onacceptabele impact op het maatschappelijke en sociale leven in Delft is niet per definitie reden voor de toezichthouder een besluit goed te keuren, omdat dit geen toetsingsgrond is in het kader van het algemeen financieel belang. Tekst brief Toezichtregime begroting 2015 (PZH): “Preventief toezicht betekent dat de begroting en begrotingswijzigingen door ons moeten worden goedgekeurd voordat u tot uitvoering kunt overgaan. Wij verlenen u hierbij wel toestemming om aan uw lopende verplichtingen te voldoen, zoals geraamd In uw begroting van 2014. Indien een budget voor 2015 echter lager uitvalt dan voor 2014, dan geldt onze toestemming voor het lagere bedrag. Voor nieuw beleid moet uw gemeente eerst onze toestemming vragen.” Beoordeling mutaties begroting 2015-2018 ten opzichte van begroting 2014-2017 Uitgangspunt is dat de gemeente uitgaven mag doen tot het niveau van de begroting 2014. Er is immers geen goedgekeurde begroting 2015, zodat er ook geen autorisatie van die budgetten is. In de begroting 2015 zit ten opzichte van 2014 een groot aantal verhogingen van stelposten (flankerend beleid, risicobuffer, prijsindex, inboeken besparingsverliezen) en verhoging van het spaarmodel.   De mutaties waar feitelijk lasten (betalingen) uit voortvloeien zijn onderstaand in beeld gebracht. Voor die lasten geldt dat daar dus in ieder geval geen autorisatie voor is om deze gelden te besteden: -Het resterende budget voor de prijsbijstelling van materiële budgetten dat als buffer is gereserveerd voor concrete knelpunten (blz. 19) -tegenvallers in bestaand beleid die geen exogene oorzaak kennen (blz. 21 mjb). Zo zou ik de posten “financiële inrichting” ad € 0,7 miljoen, “actualisatie budget cultuur” ad € 0,3 miljoen structureel en “beheerplan wegen” ad € 0,4 miljoen daaronder scharen. -alle intensiveringvoorstellen op blz. 25 -de investeringsvoorstellen op blz. 26 - Daarnaast de het verhogen van het spaarmodel Spoorzone als gevolg van oorzaken die door de gemeente te beïnvloeden zijn. Dus voor kostenverhogingen in de businesscase ten opzicht van 2014 die worden veroorzaakt door scopewijzigingen en waarvan het kostenniveau beïnvloedbaar is door de gemeente ontbreekt de autorisatie als gevolg van het feit dat voor die kostenverhogingen (in de vorm van verhogen spaarmodel) geen dekking in de begroting aanwezig is.

Hoe nu verder? Provincie vraagt om herstelplan Motie PB 2015: scenario’s sluitende begroting Acties: Actualiseren financieel meerjarenbeeld Verkenning mogelijke scenario’s Resultaten: Kaderbrief 2015 Motie PB 2015 Scenario’s voor een sluitende begroting op basis van voortschrijdend inzicht Verzoekt het college: Bezuinigingsopgaven te actualiseren op basis van actuele risico-inschattingen, waardoor eventuele aanvullende tekorten tijdig in beeld zijn of bezuinigingen kunnen worden voorkomen bij teruglopende risico’s; En tevens te kijken naar de tijdigheid, looptijd en noodzakelijke omvang van reserveringen; Het gesprek aan te (blijven) gaan over voorstellen uit de stad die een vermeende grote bezuiniging betekenen; In de routekaart per onderwerp een heldere uitleg te geven (zoals dat ook voor het niet afbouwen van het Nieuwe kantoor is gedaan, brief van 7 oktober) waarom een bezuiniging averechts zou werken; Als er onderdelen blijken te zijn die niet averechts werken, deze bezuinigingsideeën voor te leggen aan de raad.