De onderwijsachterstand van jongens Omvang, oorzaken, oplossingen dr. Geert Driessen dr. Annemarie van Langen ITS – Radboud Universiteit Nijmegen www.its-nijmegen.nl

Onderzoeksvragen 1. Is er in het PO en de onderbouw van het VO sprake van een achterstand van jongens? Zijn er daarbij verschillen naar sociaal-etnische achtergrond? Hoe verhoudt zich de situatie in Nederland tot die in andere landen? 2. Welke verklaringen zijn er voor evt. onderwijsachterstanden van jongens? Welke interventies zijn ontworpen om dergelijke achterstanden te bestrijden?

Onderzoeksopzet Ad 1: Relatieve positie jongens Secundaire analyses Literatuuronderzoek Fase Cognitieve competenties Niet-cognitieve Schoolloopbaan- kenmerken PO PRIMA , COOL5-18 PPON, JPO CBS/StatLine TIMSS, PIRLS Onderbouw VO VOCL99-3, COOL5-18 BRON-VO CBS/StatLine PISA Ad 2: Verklaringen en interventies Literatuuronderzoek

Samenvattend maat voor resultaten: Effect sizes Significantie vs. relevantie Steekproefomvang ES = (gemiddelde score jongens – gemiddelde score meisjes) / standaarddeviatie Interpretatie (vuistregel): 0,20 = klein 0,50 = middelmatig 0,80 = groot

Cognitieve competenties: basisonderwijs COOL Taal groep 2 COOL Taal groep 8 COOL Rekenen groep 2 COOL Rekenen groep 8 COOL Lezen groep 8 CITO Eindtoets Totaal CITO Taal CITO Rekenen/Wiskunde CITO Studievaardigheden Negatief: M > J Positief: J > M

Cognitieve competenties: voortgezet onderwijs (COOL lj. 3) Woordenschat Werkwoordspelling Engels Begrijpend Lezen Wiskunde Intelligentie Negatief: M > J Positief: J > M

Cognitieve competenties: internationaal vergelijkend Aus Bel Dui E/VK Fra NL VS Zwe

Niet-cognitieve competenties: basisonderwijs (COOL groep 2 & 8) Sociaal gedrag groep 2 Sociaal gedrag groep 8 Werkhouding groep 2 Werkhouding groep 8 Mastery groep 8 Performance groep 8 Sociale motivatie groep 8 Extrinsieke motivatie groep 8 Welbevinden met docent groep 8 Welbevinden met leerlingen groep 8 Zelfvertrouwen groep 8 Taakoriëntatie groep 8 Negatief: M > J Positief: J > M

Niet-cognitieve competenties: voortgezet onderwijs (COOL lj. 3) Welbevinden met docenten Welbevinden met leerlingen Extraversie Mildheid Ordelijkheid Emotionele stabiliteit Autonomie Mastery Performance Sociale motivatie Extrinsieke motivatie Zelfvertrouwen Taakoriëntatie Negatief: M > J Positief: J > M

Schoolloopbaan cohort 2005/06: niveau 4e verblijfsjaar VO 1 12 14 25 23 23 3 2 15 15 24 22 19

Schoolloopbaan cohort 2005/06: % sector- en profielkeuze in het vierde verblijfsjaar vmbo / avo

Schoolloopbaan cohort 2005/06: % zittenblijvers en voortijdig schoolverlaters per overgang

Schoolloopbaan cohort 2005/06: AVO-stromen per verblijfsjaar 2006/07 2007/08 2008/09 2005/06 <1% <1% <1% <1% 1% 1% jongens 93% 91% 92% 1% 5% 2% 6% 3% 4% vmbo vmbo vmbo 1% <1% 1% <1% <1% 1% meisjes 96% 93% 92% <1% 2% 4% 4% 3% 3% vmbo vmbo vmbo

Schoolloopbaan cohort 2005/06: VMBO-stromen per verblijfsjaar 2006/07 avo 2007/08 avo avo 2008/09 1% <1% 1% 4% 2% 2% jongens 92% 87% 92% 2% 2% 3% 2% 6% 3% <1% <1% <1% pro pro pro avo avo avo 3% 1% 1% 4% 6% 2% meisjes 90% 87% 92% 2% 2% 2% 1% 4% 3% <1% <1% <1% pro pro pro

Schoolloopbaan cohort 2005/06: PRO-stromen per verblijfsjaar 2006/07 2007/08 2008/09 vmbo vmbo vmbo 2% 4% 6% jongens 91% 92% 85% 9% 7% 4% vmbo vmbo vmbo 5% 8% 9% meisjes 90% 89% 83% 8% 5% 4%

Schoolloopbaan cohort 2005/06: examenresultaten van onvertraagden in vmbo-4 (% geslaagden en hun gemiddeld CE-cijfer) 6.4 6.6 6.2 6.5 6.3 6.3

Literatuurstudie Inkadering debat: Ontstaan in Engeland, VS, Australië; na PISA ook elders Feministen: ‘moral panic’, oud nieuws, mannen maatschappelijker nog steeds succesvol Discussie in VS: geen sekseverschillen in testscores, meisjes wel betere rapportcijfers en schoolloopbanen (vgl. Nl.) Nuancering: welke jongens/welke meisjes!

Literatuurstudie Verklaringen in te passen in Nature-Nurture debat: Biologische invalshoek (Nature): nieuwe technieken neurologisch onderzoek, ‘mannelijk en vrouwelijk brein’, kenmerkende literatuur over vastgestelde hersenverschillen en (veronderstelde) gevolgen voor cognitief functioneren, OECD ‘neuromythe’, zie ook Crone Sociale & cultureel-maatschappelijke invalshoek (Nurture): invloed van ouders/gezin (interactie!), peers, school/docent (schoolcultuur= feminien?), arbeidsmarkt & maatschappij Interventies: pedagogisch-didactisch (aansluiten op behoeften j/m), sociaal-cultureel (school is wèl cool; onderzoek naar HAP-lln), organisatorisch (single-sex)