Nederlandse literatuur …in de achttiende eeuw

Historische context De 18de eeuw REVOLUTIE EN OPSTAND! Koloniën van Engeland in opstand: De Amerikaanse Vrijheidsoorlog De Franse burgerij in opstand tegen de regerende elite: Franse Revolutie! De burgerij wil meer macht en komt in opstand tegen de heersers. In 1799 grijp ik de macht: Napoleon Bonaparte. De Revolutie is dan voorbij!

Historische context In economisch opzicht ging de Republiek in de 18de eeuw ook achteruit: de Industriële Revolutie liet in de Nederlanden op zich wachten  de rijke regenten investeerden niet, maar rentenierden… Ze droegen pruiken volgens de Franse mode: de Pruikentijd.

Culturele context Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? KENNIS Ik ben Immanuel Kant, een filosoof. Twee vragen stonden voor mij centraal: Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? De handelingen van de mens moeten steeds tot algemene wet voor iedereen kunnen gelden: dus rationeel handelen. Iedereen heeft immers “verstand” KENNIS Via zintuiglijke waarneming = ervaring WAARHEID Via RATIO Bijv. Tijd, Ruimte & Causaliteit

Culturele context De Verlichting Vanuit de burgerij De burgerij moet zelfstandig en kritisch nadenken: rationeel zijn en op basis daarvan handelen. KENNIS BEVORDERT DEUGD Onderwijs en verspreiding van kennis als belangrijk middel tegen vooroordelen. DE BURGERIJ MOEST MONDIG WORDEN GEMAAKT

Culturele context Ratio en kennis moesten ervoor zorgen dat mensen (van de burgerij) mondig gemaakt werden! Montesquieu hier: ik pleitte voor verdraagzaamheid en godsdienstvrijheid. Ik ben J.J. Rousseau. De mens moet terug naar zijn oorsprong en door goede opvoeding en goed onderwijs puur blijven.

Culturele context Kunstenaar als opvoeder en opinievormer pruiken Kapotte pijpen en drankflessen pruiken Dus waarschijnlijk: regenten Drankmisbruik, dronkenschap: sluit ratio uit!! Is dus slecht!

Culturele context renaissance classicisme 16/17 eeuw; vooral voor “geleerden” Kunst naar voorbeeld van de Klassieken renaissance Voorzetting van renaissancegedachte, eind 17de eeuw/midden 18de eeuw… Kunst naar Frans voorbeeld classicisme Het classicisme wordt in de 18de eeuw aangepast aan de opvattingen van de burgerij: nadruk op eenvoud, zakelijkheid, regelmaat etc.

Literaire ontwikkelingen Gerrit Paape: Een arbeider Literatuur voor en door de burgerij Alle lagen van de BURGERIJ H. Van Alphen: Een jurist Bertje Wolff en Aagje Deken: vrouwen SCHRIJVERS ZIJN OPVOEDERS EN OPNIEVORMERS

18de eeuwse literaire ontwikkelingen 18de eeuwse literatuur 18de eeuwse literaire ontwikkelingen Verschillende genres komen in de 18de eeuw opzetten… Kinderliteratuur Classicistisch toneel Spectatoriale Tijdschriften Kinderen opvoeden; kinderen zelf leren nadenken Deugdzaamheid bevorderen Opinievormend en kennis verspreidend Logisch en waarschijnlijk, beschaafd en fatsoenlijk Naar Engels voorbeeld in Nederland: De Hollandsche Spectator Kinderen in de hoofdrol (ik-figuur), voor kinderen bedoeld (deugden etc.) Pieter Langendijk Justus van Effen Hieronijmus van Alphen

De Historie van Mejuffrouw Sara Burgerhart (BRIEFROMAN) 18de eeuwse literatuur 18de eeuwse literaire ontwikkelingen De roman Imaginaire reisverhalen Zelfbespiegeling, innerlijk leven en analyse van eigen gedrag. Maatschappijkritiek leveren Veel aandacht voor psychologische verdieping van personages. Reis naar een denkbeeldig land. Spiegeling. Politiek. Bijv. Reize door het Aapenland Tegen zedelijk en moraal verval: de zedenroman (opvoedkundige adviezen) De Historie van Mejuffrouw Sara Burgerhart (BRIEFROMAN) Vooral gericht op gevoelens: de sentimentele roman: Julia