Gezondheidszorg Week 5

Rode draad week 5 * Zelfbeschikkingsrecht * Wetten: Wet BIG bevordering kwaliteit - bescherming patiënt WGBO: toestemming, informatie, informed consent, recht op inzage, recht op second opinion en minderjarigen BOPZ RM, IBS, Behandelplan, Middelen en Maatregelen - klachtrecht Wet klachtrecht Cliënten Zorgsector Beschermingsmaatregelen volwassenen: Curatorschap, mentorschap en bewindvoering

Gezondheidszorg Zelfbeschikkingsrecht – het recht om zelf beslissingen te nemen Tweetal grondrechten zijn de basis van het zelfbeschikkingsrecht Mens zelf kan beslissen of hij wil worden behandeld, welke behandeling hij wenst, hij bepaalt of hij volledig wordt geïnformeerd.

Gezondheidszorg Zelfbeschikkingsrecht Tweetal grondrechten: De basis van het overheidsbeleid voor de gezondheidszorg – art 22 Gw Toegankelijkheid van de zorg Treffen van regelingen zoals: Zorgverzekeringswet, Wlz, Wmo Mens zelf kan beslissen of hij wil worden behandeld, welke behandeling hij wenst, hij bepaalt of hij volledig wordt geïnformeerd.

Welke wetten zijn er? Wetsvoorstellen De Wet Verplichte geestelijke gezondheidszorg voor psychiatrische patiënten. De Wet Zorg en dwang voor mensen met een verstandelijke handicap of dementie.

Kwaliteit en de Wet Big Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) 1. Bevordering van de kwaliteit van de zorg van beroepsbeoefenaren 2. Bescherming van patiënten of cliënten tegen ondeskundig of onzorgvuldig handelen van individuele zorgverleners. – voorbehouden handelingen (bijvoorbeeld narcose – alleen door artsen en tandartsen) Wie vallen onder de Wet Big: Apothekers, artsen, fysiotherapeuten, gezondheidszorgpsychologen, psychotherapeuten, tandartsen, verloskundigen en verpleegkundigen Verplichte registratie - BIG-register Tuchtrecht - Hoofdstuk VII Tuchtrechtspraak (Artikelen 47-78 Wet Big)

WGBO Basis van de gezondheidswetgeving Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek Regelt de relatie tussen patiënt en zorgaanbieder Wanneer een patiënt de hulp van een zorgverlener inroept, ontstaat een geneeskundige behandelingsovereenkomst op grond van de WGBO * verrichten van een onderzoek, stellen van een diagnose, verlenen van geneeskundige hulp (…) * Inspanningsverplichting Regelt de relatie tussen patiënt en zorgaanbieder (ziekenhuis, verpleeginstelling maar ook individuele zorgverlener)

Patiëntenrechten WGBO Uitvoering van een geneeskundige behandelingsovereenkomst: Toestemming (art. 7:450 BW) – kan alleen indien de patiënt goed en op een juiste wijze is geïnformeerd Recht op informatie (art 7:448 BW) a. de aard en het doel van het onderzoek of de behandeling die hij noodzakelijk acht en van de uit te voeren verrichtingen; b. de te verwachten gevolgen en risico’s daarvan voor de gezondheid van de patiënt; c. andere methoden van onderzoek of behandeling die in aanmerking komen; d. de staat van en de vooruitzichten met betrekking tot diens gezondheid voor wat betreft het terrein van het onderzoek of de behandeling. Voorwaarden: begrijpelijk voor de patiënt – afstemmen op het niveau en schriftelijk Toestemming moet gebaseerd zijn op de gegeven informatie - Informed Consent In de wet staan in drie uitzonderingen op de plicht om informatie te geven. Situatie kan geen informatie gegeven worden (bewusteloos, onmiddellijk ingrijpen noodzakelijk) Patient weigert informatie te ontvangen (moet accepteren tenzij ernstig risico voor zichzelf of anderen) Waarheid – ernstige schade voor patient – kan niet zelfstandig door zorgverlener worden besloten altijd overleg andere zorgverlener

Patiëntenrechten WGBO Inzagerecht (7:456 BW) (gegevens van derden die betrokken zijn bij de behandeling vallen niet onder het inzagerecht) Stel jongen van 16 vraagt om inzage in zijn dossier van jeugdgezondheidszorg – de arts die ter voorbereiding van de inzage het dossier doorneemt, ziet een aantekening over dat moeder acht maanden na de geboorte van de jongen abortus heeft ondergaan. Deze informatie zal niet aan de jongen worden verstrekt omdat het de privacy van moeder schendt Bron: Kleine gids privacy en beroepsgeheim Recht op second opinion

Minderjarigheid WGBO (art. 7:450 en 7:465 lid 1 BW) Minderjarigen jonger dan 12 jaar – de wettelijke vertegenwoordiger Minderjarigen 12 tot 15 jaar – de wettelijke vertegenwoordiger en minderjarigen kan zonder de toestemming ter voorkoming van ernstig nadeel voor de patiënt alsmede indien de patiënt ook na de weigering van de toestemming, de verrichting weloverwogen blijft wensen. Minderjarigen van 16 jaar en ouder – minderjarigen alleen

Verwarde mensen http://demonitor.ncrv.nl/uitzendingen/politie-en-zorginstellingen- luiden-de-noodklok-om-opvang-verwarde-mensen

Ik wil graag dat jullie deze vragen in tweetallen beantwoorden Ik wil graag dat jullie deze vragen in tweetallen beantwoorden. Daarna gaan we het met z’n allen bespreken. 1212 Gedwongen opname Wet op Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) Wat is er geregeld in de BOPZ? Voor wie geldt de BOPZ? Wat zijn de voorwaarden voor een gedwongen opname? Welke personen kunnen een beslissing nemen over een gedwongen opname? Wat wordt er mogelijk veranderd in de wetgeving? 12

1313 Gedwongen opname Wet op Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) Wat is er geregeld in de BOPZ? Deze wet beschermt mensen die te maken krijgen met een gedwongen opname. Voor wie geldt de BOPZ? Mensen met een psychiatrische stoornis, een verstandelijke beperking of geheugenproblemen/dementie. De wet geldt niet voor mensen die zich vrijwillig laten opnemen. Wat zijn de voorwaarden voor een gedwongen opname? Een persoon lijdt aan een geestesstoornis; Als gevolg daarvan vormt hij een gevaar voor zichzelf, anderen of zijn omgeving; causaal verband Dit gevaar kan niet buiten een instelling afgewend worden. Dit betekent dat gedwongen opname de laatste mogelijkheid is. Grondgedachte hierachter is dat mensen beschermd worden tegen door hem of haar ongewenst ingrijpen; mag alleen bij gevaar. 13

Daarnaast wordt nazorg een vast onderdeel van de behandeling. Met de Wet Verplichte geestelijke gezondheidszorg voor psychiatrische patiënten komen er meer mogelijkheden om iemand buiten een GGZ-instelling, bijvoorbeeld aan huis, verplichte begeleiding te geven. Nu kan dat alleen nog maar in een psychiatrische instelling. Ook krijgt de patiënt meer rechten, zoals bijvoorbeeld het recht om voorkeuren aan te geven. Daarnaast wordt nazorg een vast onderdeel van de behandeling. Kern van de Wet Zorg en dwang voor mensen met een verstandelijke handicap en dementie is dat onvrijwillige zorg voor deze groep mogelijk is als het gedrag van een client leidt tot een ernstig nadeel voor zichzelf of anderen. Het voorstel geldt tevens voor cliënten die thuis zorg krijgen. Zij kunnen thuis beperkende maatregelen krijgen, zoals het op slot doen van de deur ‘s nachts, zodat ze niet kunnen gaan zwerven. 1414 Gedwongen opname Wet op Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) Welke personen kunnen een beslissing nemen over een gedwongen opname? Rechter  kan een rechterlijke machtiging afgeven. Burgemeester  kan een inbewaringstelling afgeven in een spoedgeval, dus wanneer iemand heel snel van de straat af moet en er geen tijd is om een rechter te raadplegen. 5. Wat wordt er mogelijk veranderd in de wetgeving? Twee afzonderlijke regelingen: De Wet Verplichte geestelijke gezondheidszorg voor psychiatrische patiënten. De Wet Zorg en dwang voor mensen met een verstandelijke handicap of dementie. Doel van deze afzonderlijke regelingen is dat er beter aangesloten wordt bij de afzonderlijke kenmerken en belangen van de doelgroepen. 14

Gedwongen opname In bewaring stelling (art. 20 IBS) Met welke ethische dilemma’s kun je als hulpverlener te maken krijgen? Moet je iemands recht op zelfbeschikking respecteren of moet je diegene beschermen tegen zichzelf en gedwongen op laten nemen? 1515 Gedwongen opname In bewaring stelling (art. 20 IBS) De in bewaring stelling (IBS) is een spoedopname, waarbij iemand die zo erg in de war is dat hij gevaarlijk is, tegen zijn wil met spoed opgenomen kan worden in een psychiatrisch ziekenhuis. Client (12 plus) lijdt aan een psychische stoornis en veroorzaakt een onmiddellijk dreigend gevaar voor uzelf of anderen; (gevaarscriterium!) Er is waarschijnlijk een verband tussen de stoornis en het gevaar Client is niet vrijwillig bereid tot opname De dreiging van gevaar is zo dringend dat een uitspraak van de rechter niet kan worden afgewacht; Het gevaar kan niet op een andere manier, buiten een psychiatrisch ziekenhuis worden afgewend. 15

Gedwongen opname In bewaring stelling 1616 Gedwongen opname In bewaring stelling In stappen ziet de IBS-procedure er als volgt uit: De burgemeester vraagt een verklaring aan een onafhankelijke arts (een arts die de patiënt nooit heeft behandeld). Op basis van de verklaring kan de burgemeester de IBS afgeven. Binnen 24 uur volgt de spoedopname. De burgemeester moet direct een verklaring maken en de inspecteur van de gezondheidszorg, de officier van justitie en de familie of voogd van de patiënt op de hoogte brengen. De verklaring van de burgemeester en de medische verklaring gaan naar de rechter. Deze beslist binnen drie dagen of de IBS terecht is en of de patiënt langer moet blijven. Hiervoor praat hij met de patiënt en zijn advocaat. 16

Gedwongen opname Rechterlijke machtiging Rechterlijke machtiging is een beslissing van een rechter dat een cliënt gedwongen opgenomen moet worden of blijven. Het is een verzamelnaam voor verschillende machtigingen waarmee een cliënt gedwongen kan worden tot een opname of tot een behandeling. Rechterlijke machtiging op eigen verzoek Voorlopige machtiging art. 2 Voorwaardelijke machtiging art. 14a Machtiging voortgezet verblijf art.15 RM op eigen verzoek art 32 Zelfbinding art. 34 IBS art 21 Het is geen spoedprocedure. Een cliënt kan op drie manieren een rechterlijke machtiging krijgen: Mensen uit de omgeving vinden dat iemand een gevaar is voor zichzelf of voor anderen. Dit gevaar komt door een ‘stoornis van de geestesvermogens’ (bijvoorbeeld een psychische ziekte, een verstandelijke beperking of dementie). Zij willen dat de cliënt opgenomen wordt in een instelling, maar de cliënt wil dat niet. In die situatie kunnen ze een rm aanvragen. De cliënt kan een rm krijgen als hij al is opgenomen (vrijwillig of met een ibs). Mensen met een psychische ziekte kunnen zelf een machtiging aanvragen. Dit is een rechterlijke machtiging op eigen verzoek. Ik heb een fragment uit Nieuwsuur uit 2011, waarin gesproken wordt over gedwongen opname en tevens gedwongen behandeling. Er bestaat wel zoiets als dwangbehandeling, maar ook daar zijn allerlei voorwaarden voor. Het is niet zo dat iemand per definitie een gedwongen behandeling krijgt als iemand gedwongen opgenomen wordt. Dit zijn twee aparte dingen. Wat vinden jullie van dit filmpje? Hoe ver mag je gaan in het dwingen van mensen? Geldt hier dan het landsbelang? Of moet er juist waarde gehecht worden aan de rechten van de patiënten? En heeft het wel zin om mensen te dwingen? Hoe reageren jullie als jullie ergens toe gedwongen wordt? 1717 Gedwongen opname Rechterlijke machtiging Rechterlijke machtiging (RM) is de beslissing van een rechter dat een cliënt gedwongen opgenomen moet worden of blijven. Het is een verzamelnaam voor verschillende machtigingen waarmee een cliënt gedwongen kan worden tot een opname of tot een behandeling. Welke zijn dit? Het is geen spoedprocedure. Een cliënt kan op drie manieren een rechterlijke machtiging krijgen: Aanvraag door de omgeving; Als hij al opgenomen is; Eigen aanvraag. 17

Het behandelplan/zorgplan Wet stelt behandelplan verplicht (gehandicapten en ouderenzorg = zorgplan) Instemming: niet mogelijk dan partner, ouder of wettelijke vertegenwoordiger

Middelen en maatregelen Toepassing M&M – beperkt vrijheid van de patiënt Gevaarscriterium: gevaar voor de patiënt of voor anderen Drie situaties 1. er is nog geen behandelingsplan – noodsituatie (niet langer dan 7 dg) Er is wel een behandelingsplan – daarin staan de toe te passen M&M opgenomen met instemming patiënt Er is wel een behandelingsplan – maar het toepassen van het M&M is daarin niet opgenomen – ernstige noodsituatie (niet langer dan 7 dg)

Besluit middelen en maatregelen Art. 2 a. afzondering, waaronder wordt verstaan het voor verzorging, verpleging en behandeling insluiten van een patiënt in een speciaal daarvoor bestemde eenpersoons kamer; b. separatie, waaronder wordt verstaan het voor verzorging, verpleging en behandeling insluiten van een patiënt, niet zijnde een patiënt verblijvend in een verpleeginrichting, in een speciaal daarvoor bestemde en door Onze minister als separeerverblijf goedgekeurde afzonderlijke ruimte; c. fixatie, waaronder wordt verstaan het op enigerlei wijze beperken van een patiënt in zijn bewegingsmogelijkheden; d. medicatie, waaronder wordt verstaan het aan een patiënt toedienen van geneesmiddelen; e. toediening aan een patiënt van vocht of voeding.

Afweging Subsidiariteit: zijn er voor de cliënt minder ingrijpende alternatieven om het gevaar/nadeel af te wenden? Proportionaliteit: staat de vrijheidsbeperkende maatregel in redelijke verhouding tot het risico? Effectiviteit: heeft de vrijheidsbeperkende maatregel (nog) het gewenste effect? https://www.dwangindezorg.nl/onvrijwillige-zorg/procedures-dwangmaatregelen-in-de-instelling/dwangbehandeling/beslisschema-bij-dwangbehandeling

Beperking van rechten Ontvangen van bezoek Bewegen in en rond het ziekenhuis Post en telefoneren Indien: Gezondheidstoestand er ernstig onder lijdt Orde in het ziekenhuis ernstig wordt verstoord Strafbare feiten te voorkomen

Klachtrecht bopz De behandelaar vindt dat de patiënt niet in staat is zijn wil te bepalen over de voorgenomen behandeling (en overlegt daarom niet met hem maar met de familie); Tegen de wil van de patiënt wordt het overeengekomen of het vastgestelde behandelingsplan toch toegepast vanwege gevaar voor de patiënt of voor anderen; Omdat er sprake is van een tijdelijke noodsituatie worden er tegen de wil van de patiënt middelen of maatregelen toegepast; De rechten van de patiënt worden ingeperkt (bijvoorbeeld in geval van vrijheidsbeperkingen of dwangtoepassing); Het overeengekomen behandelingsplan wordt niet toegepast; Over handelingen die niet vallen onder de Bopzklachtenregeling kan ook geklaagd worden, Wet klachtrecht clienten Zorgsector

Wilsonbekwaamheid Wilsonbekwaamheid – heeft betrekking op het besluitvormingsvermogen Iemand is wilsonbekwaam als hij: informatie niet kan begrijpen en afwegen; niet begrijpt wat de gevolgen van zijn besluit zijn; en/of geen besluit kan nemen. Wilsonbekwaamheid kan kort duren of voor altijd zijn. Iemand kan bijvoorbeeld geen beslissing nemen omdat hij tijdelijk buiten bewustzijn is. Maar iemand kan ook voor de rest van zijn leven wilsonbekwaam zijn, bijvoorbeeld bij ernstige dementie.

Curatorschap art 1: 378 ev Curatele voor financiële en persoonlijke beslissingen Curatele is voor mensen die hun financiële en persoonlijke zaken niet zelf kunnen regelen en voor wie beschermingsbewind en/of mentorschap niet volstaat. Een curator beslist over geld, verzorging, verpleging, behandeling of begeleiding van de betrokkene. Iemand die onder curatele staat is handelingsonbekwaam. Alle lopende ondercuratelestellingen staan in het openbare curatele- en bewindregister.

Gronden art. 1:378 BW Een meerderjarige kan door de kantonrechter onder curatele worden gesteld, wanneer hij tijdelijk of duurzaam zijn belangen niet behoorlijk waarneemt of zijn veiligheid of die van anderen in gevaar brengt, als gevolg van a. zijn lichamelijke of geestelijke toestand, dan wel b. gewoonte van drank- of drugsmisbruik, en een voldoende behartiging van die belangen niet met een meer passende en minder verstrekkende voorziening kan worden bewerkstelligd.

Bewind art. 1: 431 BW ev Bewind voor financiële beslissingen Beschermingsbewind is voor mensen die hun financiële zaken niet zelf kunnen regelen. De beschermingsbewindvoerder beheert het geld en de goederen van de betrokkene. Beschermingsbewind kan wegens verkwisting of het hebben van problematische schulden worden ingesteld. Deze bewinden staan in het openbare curatele- en bewindregister. Bewind wordt niet ingesteld over een persoon, maar over alle of bepaalde goederen van een persoon.

Gronden art. 1:431 BW Indien een meerderjarige tijdelijk of duurzaam niet in staat is ten volle zijn vermogensrechtelijke belangen behoorlijk waar te nemen, als gevolg van a. zijn lichamelijke of geestelijke toestand, dan wel b. verkwisting of het hebben van problematische schulden, kan de kantonrechter een bewind instellen over één of meer van de goederen, die hem als rechthebbende toebehoren of zullen toebehoren.

Mentorschap art. 1: 450 BW Mentorschap voor persoonlijke beslissingen Mentorschap is voor mensen die hun persoonlijke zaken niet meer zelf kunnen regelen. De mentor beslist over de verzorging, verpleging, behandeling of begeleiding van de betrokkene. De mentor neemt dan, zoveel mogelijk samen met zo iemand, de beslissing.

Gronden mentorschap Indien een meerderjarige als gevolg van zijn geestelijke of lichamelijke toestand tijdelijk of duurzaam niet in staat is of bemoeilijkt wordt zijn belangen van niet-vermogensrechtelijke aard zelf behoorlijk waar te nemen