LEEFLOONCATEGORIEËN AAN DE HEDENDAAGSE SAMENLEVINGS- EN WOONVORMEN AANPASSING VAN DE LEEFLOONCATEGORIEËN AAN DE HEDENDAAGSE SAMENLEVINGS- EN WOONVORMEN Een ‘mixed method’ verbeteronderzoek

Onderzoeksteam HIVA KU Leuven Prof. dr. Tine Van Regenmortel Katrien Steenssens Miet Lamberts ULB-Metices Prof. dr. Mejed Hamzaoui Valter Cortese Thomas Hausmann

Doel/onderzoeksvragen De dubbele vraag naar ten aanzien van welke leef- en woonsituaties de OCMW’s de bestaande leeflooncategorieën als problematisch ervaren en op welke wijze zij in deze situaties de drie bestaande categorieën in de praktijk toepassen Het uitwerken van verbetervoorstellen

Dataverzameling Focusgroepen: 40 OCMW’s homogeen (taal en grootte) (1e et 2e ronde) gemixt (3e ronde) Webenquête: respons 33,8%; N=199 OCMW’s (populatie=589 OCMW’s) Documentenstudie Interviews met belangenvertegenwoordigers van doelgroep Interviews met sleutelfiguren uit het beleids- en praktijkveld

Representatieve steekproeven Internetenquête Representatieve steekproeven Taal en omvang OCMW

Synthese resultaten internetenquête Verwantschap Problematische bepaling van de categorie in situaties van gelijk en ongelijk huisvestingsregime voor minderjarige kinderen 91 % van de OCMW’s ondervindt moeilijkheden om de wetgeving toe te passen in geval van ongelijk medeouderschap

Synthese resultaten internetenquête Verwantschap Aanvullende sociale bijstand bij gelijk en ongelijk huisvestingsregime voor minderjarige kinderen Bijna 60 % van de OCMW’s kent, vaak of soms, aanvullende sociale bijstand toe in geval van medeouderschap   Nooit Soms Vaak Niet van toepassing Totaal "Gelijk" medeouderschap 18,1% 50% 11,4% 20,1% 100% "Ongelijk" medeouderschap+ 18,6% 47,4% 12,2% 21,8% "Ongelijk" medeouderschap- 21,7% 43,9% 12,1% 22,3%

Synthese resultaten internetenquête Samenwonen De meest problematische situatie voor het OCMW 86,5 % van de OCMW’s ondervindt moeilijkheden om de wetgeving toe te passen bij gemeenschappelijk wonen en 81 % bij gedeeltelijk samenwonen

Synthese resultaten internetenquête Samenwonen: Overgangssituatie of tijdelijk samenwonen Moeilijk om een categorie toe te kennen in situaties met één meerderjarig kind dat een leefloon vraagt 68 % van de OCMW’s ondervindt moeilijkheden om de wetgeving toe te passen wanneer de student in de week op kot zit

Synthese resultaten internetenquête Samenwonen: Overgangssituatie of tijdelijk samenwonen Problematisch om een categorie toe te kennen in situaties met één meerderjarig kind dat een leefloon vraagt 70,6 % van de OCMW’s past de categorie samenwonende toe 29,4 % van de OCMW’s past de categorie alleenstaande toe

Synthese resultaten internetenquête Dakloos Problematisch toekennen van de categorie in situaties van zwevers en daklozen met en zonder partner De meest problematische situaties zijn: Tijdelijk onderdak van een dakloze bij een derde (71,5 %) Tijdelijk onderdak van een daklozen op verschillende plaatsen (75,3 %)

Synthese resultaten internetenquête Dakloos Toekennen van de categorie in situaties van zwevers en daklozen met en zonder partner 28,7 % van de OCMW’s past de categorie alleenstaande toe bij een tijdelijk onderdak van een dakloze bij een derde en 71,3 % de categorie samenwonende 13,8 % van de OCMW’s past de categorie samenwonende toe op een dakloze die alleen op straat leeft

Synthese resultaten internetenquête Dakloos Wat men verstaat onder tijdelijk onderdak De meeste OCMW’s zijn van mening dat onderdak tijdelijk is beneden de 3 maanden.

Synthese resultaten internetenquête Tijdelijke situaties Problematisch bepalen van de categorie in situaties met tijdelijke plaatsing van een samenwonende 59,3 % van de OCMW’s ondervindt moeilijkheden om de wetgeving toe te passen in situaties waarin de partner tijdelijk geplaatst is en 55,4 % wanneer het kind tijdelijk geplaatst is

Synthese resultaten internetenquête Tijdelijke situaties Toekennen van de categorie in situaties met tijdelijke plaatsing van een samenwonende 41,5 % van de OCMW’s behoudt de categorie gezinshoofd bij tijdelijke plaatsing van de kinderen 56,4 % van de OCMW’s behoudt de categorie alleenstaande bij tijdelijke plaatsing van de partner

Mogelijke verbetervoorstellen Vier thema's Verwantschap Samenwonen Overgangssituaties Tijdelijke situaties

1. Strijd tegen kinderarmoede. Voorstel van de studie Uitbreiden van categorie 3, dat wil zeggen mensen met een gezin ten laste voor: - afwisselende voogdij - betaling alimentatie Risico's: beroep bij Grondwettelijk hof Mogelijk alternatief: soepele interpretatie via omzendbrief

2. Samenwonen Voorstel van de studie Preciezere omschrijving van de bepaling ‘hoofdzakelijk gemeenschappelijk huishouden’ (deze is immers bepalend voor de categoriebepaling (en dus interpretatie) van samenwonen (in haar diverse vormen)). Inspirerende voorbeelden laten circuleren

3. Overgangssituaties Voorstel van de studie Gewaarborgde regelingen voorzien bij twee problematische overgangssituaties: het meerderjarig worden van het jongste minderjarig kind en het prille samenwonen.

4. Tijdelijke situaties Voorstel van de studie Regelingen voorzien bij twee problematische tijdelijke situaties: het tijdelijk verblijf van een dakloze bij derden en tijdelijke detentie van de partner of een inwonend meerderjarig kind.

Wellicht is voor de voorstellen 3 en 4 een aanpassing van de wet wenselijk, maar in afwachting van deze wetsaanpassing (gestimuleerd door een omzendbrief) zal een soepele interpretatie van de bestaande regelgeving gedeeltelijk een antwoord bieden op deze overgangssituaties

Belangrijke opmerkingen 1. Verbetervoorstellen dienen verder getoetst te worden: - armoedetoets - juridisch - economisch/financieel - maatschappelijke impact 2. Bedragen leefloon worden eensgezind als te laag bestempeld, wijzigingen in of van de categorieën mogen voor niemand betekenen dat het bedrag waarop ze nu gerechtigd zijn vermindert

Belangrijke opmerkingen (vervolg) 3. Bestrijden van ‘onderbescherming’, te weten dat bij een beperkt aantal OCMW’s: - bij ongelijke verblijfsregeling voor de kinderen systematisch een regeling wordt gegeven met lager bedrag dan zou moeten - 14% van de OCMW’s (survey) geven cat. 1 (samenwonende) i.p.v. cat. 2 (alleenstaande) aan daklozen die op straat leven - samenwonen soms niet wordt vastgesteld op basis van sociaal onderzoek, maar op basis van gemeentelijke administratieve inschrijving of automatisch cat. 1 wordt toegekend - niet simultaan categoriewijzigingen gebeuren bij gerechtigden die op elkaar betrokken zijn (financiële problemen, schuldoverlast) Door bv. informatieverspreiding, inspectiedienst, onafhankelijke ombudsdienst

HARTELIJK DANK!