Crowd control & Massapsychologie Lezing Politieacademie Apeldoorn

Een massa bestaat uit veel dyades, of triades, uit groepjes dus

Nieuwe inzichten over rellen Voorgeschiedenis is belangrijk (preventie) Verschillende soorten wanorde (differentiatie) Ontstaan van tegenstellingen (vermijden provocatie) Verlies van rationaliteit valt mee (contact houden) Spanning is centraal concept (deëscalatie) Twee soorten benaderingen: Tegenhouden of remmingen wegnemen (spanningsmanagement) Flexibele sturing operaties (autonomie) Verantwoordelijkheid gedeeld met publiek (delegeren) Kennis van andere partij belangrijk (respecteren)

MASSA PSYCHOLOGIE: OUDE THEORIEEN MASSA IS MENTALE EENHEID INDIVIDUELE RATIONALITEIT VERDWIJNT MASSA IS EENHEID MET EEN EIGEN ‘ZIEL’ NIEUW EENHEID HEEFT NEGATIEVE EIGENSCHAPPEN INTELLECTUEEL EN MOREEL INFERIEUR DESTRUCTIEF EN CRIMINEEL FANATIEK. SOMS HOGE ZELF OPOFFERING PERSOONLIJKHEID VAN MASSALEDEN VERANDERT IRRATIONEEL AND EMOTIONEEL HET ONBEWUSTE SPEELT BELANGRIJKE ROL IMPULSIEF EN MAKKELIJK BEINVLOEDBAAR

Seizoensinvloeden op rellen

25 25 30 25 25 40

Rellen in Frankrijk 1830-1960 Bron: Tilly & Tilly, 1975 20 23 22 10 32 33

Soorten massaverschijnselen: Snelheid x Motivatie Intern motief Extern doel Plotseling Vechtpartijen Rassenrel Mass Psychogenic Illness Ontsnap. Paniek Hooliganisme Voedselrellen Lynchings Verwacht Manifestaties Demonstraties Traditionele rellen Krakersrellen Voetbalrellen Emigratiestromen Blokkade/Staking

drie dimensies waarop massaverschijnselen geordend kunnen worden MANIFESTATIE PANIEK DOELGERICHT DEMO OPSTAND CONCERT LYNCH LOTSCONTROLE FEEST REL SPEELS GEDRAGSCONTROLE VRIEND VIJAND

Gedragspatronen Agonistisch (Vecht/vlucht, Jagen, Doden, Dreigen) Voortplanting (Hofmaken, Paring) Kinderzorg (Temperatuur, Voedsel, Veiligheid) Fourageren (Zoeken, Eten, Delen, Herkauwen, Verteren) Bouwen (Hol, Nest, Val, Dam) Verkennen (Omgeving, Wacht houden, Vijanden) Lichaamsverzorging (Gladstrijken, Wassen, Vlooien) Afwachten (Pauzeren,Wachten op, Uitrusten, Zonnen) Migratie (Trek, Nomadisme) Spel (Agonistisch, Voortplanting, Kinderzorg, Fourageren, Bouwen, etc)

Intergroepsconflict C C O O N N COMPETITIE F F L L I I T T MACHTS EXT.ATTRIBUTIE C O N F L I T C O N F L I T MISPERCEPTIE COMPETITIE RECIPROCITEIT IN- OUT BIAS STEREOTYPEN MOREEL (DIABOLISERING) VIRIEL MACHTS TACTIEKEN COMMITMENT COHESIE CATEGORISATIE IN-G-COOPERATIE AROUSAL

Quasi-stationnaire evenwichten (Lewin, 1952) Begintoestand: Na verhogen druk in gewenste richting: Na verlagen druk in ongewenste richting:

Arousal & Stress: Oorzaken en gevolgen Arousal: Korte termijn verhoging activatieniveau, Ontstaat in crisis situaties (fight-flight). Voorbereiding actie Stress: Lange termijn hoog activatieniveau zonder oplossing, Ontstaat in langdurende onoplosbare crisis situaties (tobben), komt voort uit waargenomen verliessituatie. Gevolgen Arousal: Vernauwing aandacht, (Schijn) zekerheid, Ongevoeligheid straf en pijn, Andere tijdsbeleving, Emotionaliteit, gedrag moeilijk te stoppen. Stress: Onzekerheid, fatalisme, Lichamelijke klachten, drinken, drugs, Terugtrekken,

Hoe ontstaan geruchten? Algemene onzekerheid Stress Spanning Belangrijk onderwerp Geloof- waardigheid Bij doorvertellen: Levelling Sharpening Assimilation Wordt geloofd als: Plausibel Verrassend Aansprekende details In dat geval even grote invloed als écht nieuws

FASEN BIJ MASSA VERSCHIJNSELEN PLANNING (TIJD VOORAFGAAND AAN DAG T) INDIVIDUEN OF KLEINE GROEPEN DOELGERICHT GEDRAG MOBILISATIE (DAG T TOT BEGIN ACTIE) CONVERGENTIE, CO PRESENCE ATTITUDES & EMOTIES NEMEN VORM AAN DOELZOEKEND GEDRAG ACTIE (DAG T NA BEGIN ACTIE) DOELGERICHT (WINNEN OF VERLIEZEN) GEDEINDIVIDUALISEERD

Drie soorten crowd control 1) Crowd management Begeleiding menigten doel: Scheppen gewenste orde 2) Crowd control Voorkomen rellen doel: Handhaven bestaande orde 3) Riot control: Neerslaan rellen doel: Herstellen niet bestaande orde Problemen Worden Steeds Groter

Drie soorten crowd control in tijdschema 1) Crowd management 2) Crowd control 3) Riot control MOBILISATIE ACTIE PLANNING

1) Crowd management Doel: ordelijk en profijtelijk verloop massabijeenkomst Regeling en begeleiding Aan en afvoer; Voorkomen verstopping en stremming Dranghekken, barricades, draaihekken, wegwijzers Veiligheidsdiensten, gidsen, stewards Continue monitoring van massa Regelgeving, communicatie van regels, plan bijstelling regels Noodplannen, calamiteitenplannen (+ nodige reserves) Communicatie met massa, communicatie tussen personeel en met leiding Sfeermakers, kleuren, verlichting, muziek Catering, toiletten, garderobes, voertuigstalling Bescherming tegen weer: Temperatuur, neerslag, wind

2) Crowd control Doel: voorkomen rellen en andere uitbarstingen Preventie en proactie Kundige en ervaren leiding. Afwezigheid groupthink en routinedenken Informatie over sfeer, plannen betrokkenen. Inzicht in statistische kansen Kennis over soorten geweldsuitbarstingen (amusement vs. onderhandeling) Heldere draaiboeken met verschillende scenario’s en noodplannen Coordinatie tussen diensten Adequate verbindingen (betrouwbaar, niet afluisterbaar) Beschikbaarheid getrainde verkenners/observatoren + procedures Gerichtheid op spanningsverlaging (Geen hoorns, heli’s etc, alcoholbeleid) Snelle en onopvallende verwijdering ‘harde kern’ Vermijden anonimiteit (ME helm etc), en ‘oorlogsvoorbereiding’ Contact hebben en houden met publiek, beleefd, open, correct, en met gein Handhaaf tolerantiegrenzen vroeg en strikt Vermijdt Win-Verliessituaties tot het uiterste

3) Riot control Doel: uitschakelen tegenstander Gevechtsactie Zorg voor heldere en eenduidige strategie Kies omgeving waar weinig stuk kan Ken je tegenstander, en pas strategie en tactieken daaraan aan Gebruik misleiding Tracht tegenstander te concentreren ipv verspreiden Probeer eigen mensen onder controle te houden Leg zoveel mogelijk beslissingsbevoegdheid in het veld Wees duidelijk in communicatie naar tegenstander Tracht zoveel mogelijk de ‘leiders’ uit te schakelen Bedenk dat bluffen niet meer helpt Heb geduld

Informatie en Crowdcontrol: een overzicht Van buitenaf (VIJANDIG) Van binnenuit (VRIENDELIJK) Voor Tijdens Planning en Mobilisatie Fasen Via inlichtingendiensten Informatie behoefte Via contacten Wijkagenten Vredesdetachement Tijdens Tijdens Mobilisatie en Actie Fasen Via observatie Observatie en rapportage Via communicatie

Rapportage? 9 8 8 11 9 9 12 11 10 7 7

vredesorganisatie en oorlogsorganisatie Opleidingen lang Selectie op bestuurlijke capaciteiten Carriere gebaseerd op foutvermijding Doelen langere termijn Democratische instelling en leiderschap Zorg voor correcte procedures Sancties voor relatief kleine afwijkingen Rivaliteit tussen diensten Opleidingen kort Selectie op inspiratie en enthousiasme Carriere gebaseerd op prestaties Doelen korte termijn Autoritaire instelling en leiderschap “Cutting the red tape” Polarisatie in sancties Overkoepelend doel reduceert rivaliteit

Reversal Theory (Apter, 1980) aangenaam paratelisch onaangenaam telisch rustig sensatie

APPROACH-AVOIDANCE CONFLICT STERKTE MOTIEF NADEREN/VECHTEN VERMIJDEN/VLUCHTEN AFSTAND

Nieuwe inzichten over rellen Voorgeschiedenis is belangrijk (preventie) Verschillende soorten wanorde (differentiatie) Ontstaan van tegenstellingen (vermijden provocatie) Verlies van rationaliteit valt mee (contact houden) Spanning is centraal concept (deëscalatie) Twee soorten benaderingen: Tegenhouden of remmingen wegnemen Flexibele sturing operaties (autonomie) Verantwoordelijkheid kan gedeeld (delegeren) Kennis van andere partij belangrijk (respecteren)

Een fundamentele persoonseigenschap (Koolhaas, 2000) Proactief Eerst doen, dan denken, Initiatiefrijk, Stoort zich niet aan bezwaren, Niet gauw bang. Raakt in war bij onverwachte, Gesteld op vaste patronen en voorspelbaarheid. Grote druk: Overactief Reactief Voorzichtig, kat uit boom kijken Opmerkzaam op omgeving, gevoelig voor indrukken Passen gedrag handig aan omgeving aan Grote druk: Verlamming

Een fundamentele persoonseigenschap (Koolhaas, 2000) Organisaties overvragen wanneer ze uitgaan van groot aanpassingsvermogen medewerkers: mensen zijn moeilijk fundamenteel te veranderen. Training en coaching verhoogt zelfinzicht maar fundament blijft gelijk Gedreven en ongeduldige managers zijn ongevoelig voor omgeving Is tegelijk kracht (in normale situaties) en zwakte (in crisis). Typische reactie op mislukking: Verrassing, gekrenkt, boos. Gedreven en ongeduldige managers reageren alleen op krachtige feedback vanuit directe omgeving Beide types hebben een hekel aan zelfsturende teams: Proactieven wegens voorkeur voor baas spelen, Reactieven wegens weerzin tegen eigen initiatief. Dus: mixen!