KENNISNETWERK BIOCIDEN BIOCIDEN IN DE VEEHOUDERIJ nut & noodzaak 1 Met dank aan:

KENNISNETWERK BIOCIDEN Er was eens een veehouder in Hamelen…. 2

KENNISNETWERK BIOCIDEN Nut en Noodzaak Terugdringing gebruik antibiotica Duurzame veehouderij Verminderen infectiedruk Biociden en veehouderij 28 mei

KENNISNETWERK BIOCIDEN Evenwicht tussen dier en omgeving 4 gezond ziek Goed voer & water Goede ventilatie Geen stress Geen insecten, muizen, ratten Goede hygiëne Schoon gereedschap

KENNISNETWERK BIOCIDEN 5 gezond ziek Evenwicht tussen dier en omgeving

KENNISNETWERK BIOCIDEN Evenwicht tussen dier en omgeving 6 gezond ziek BIOCIDEN

KENNISNETWERK BIOCIDEN Evenwicht tussen dier en omgeving 7 gezond ziek Goed voer & water Goede ventilatie Geen stress Geen insecten, muizen, ratten Goede hygiëne Schoon gereedschap

KENNISNETWERK BIOCIDEN Evenwicht – keuze maken Gebruiker: de (goed opgeleide) veehouder Middel: antibioticum, biocide, chemicaliën Trigger: … Enkele voorbeelden. 8

KENNISNETWERK BIOCIDEN Wat zijn biociden? “Biociden zijn noodzakelijk voor de bestrijding van organismen die schadelijk zijn voor de gezondheid van mens of dier, én voor de bestrijding van organismen die schade toebrengen aan natuurlijke of vervaardigde materialen. Dus: bestrijdingsmiddelen die overal, behalve op landbouwgewassen, worden toegepast tegen schadelijke organismen. 9

KENNISNETWERK BIOCIDEN Wat is er aan de hand? Bestrijdingsmiddelen hebben nut! én Bestrijdingsmiddelen zijn gevaarlijk! De agrarische toepasser wordt in de wet gezien als professionele gebruiker 10

KENNISNETWERK BIOCIDEN ‘Professionele gebruiker’ Een professionele gebruiker wordt verondersteld kennis te hebben van juist gebruik; Een geïntegreerde benadering van bedrijfshygiëne en pest- management is voorwaardelijk voor juist gebruik; Kennis van middelen en hun juiste toepassing is voorwaardelijk voor juist gebruik. Biociden in het onderwijs11

KENNISNETWERK BIOCIDEN Wat is ‘juist gebruik’? Gebruik alleen een chemisch middel indien noodzakelijk Zijn de alternatieven bekend? Gebruik toegelaten middelen Hoe kom je er achter of een middel is toegelaten? Gebruik een middel alleen voor bedoelde toepassing Een vlieg is een vlieg? Gebruik de voorgeschreven dosering Een beetje meer/minder kan geen kwaad? 12

KENNISNETWERK BIOCIDEN Biocide of niet? 13

KENNISNETWERK BIOCIDEN Evenwicht – keuze maken 14 Gebruiker Trigger (plaag) Middel werkzaamheid risico’s/veiligheid preventie alternatieven protocol deskundigheid

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus – Afgekeurde melk Melk wordt afgekeurd → te veel jodium (> 300 µg/L) Vastgelegd in warenwetregeling residuen van bestrijdingsmiddelen 15

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus – Afgekeurde melk Waarom een maximum? – Sommige mensen zijn overgevoelig voor jodium – Te veel dan effecten op de schildklier hormoon productie Hoe komt jodium in de melk? – Via voer – Via mineralen-supplementen – Via jodiumhoudende ontsmettingsmiddelen Mogen jodiumhoudende ontsmettingsmiddelen worden gebruikt in de melkveehouderij? (zoek via 16

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus – Afgekeurde melk 17

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus – Afgekeurde melk 18 Gebruiker Trigger (plaag) Middel werkzaamheid risico’s/veiligheid preventie alternatieven protocol deskundigheid bacteriën → mastitis melkveehouder goede hygiëne bij melken goede werkzaamheid te veel jodium in melk jodium-dip

KENNISNETWERK BIOCIDEN Boodschap: IPM = Integrated Pest Management Diergezondheid: – alleen middelen gebruiken als dit niet anders kan: preventieve maatregelen hebben de voorkeur; Rendement: – infectiedruk verlagen, betere weerbaarheid; Werkplezier/sociaal: – Denk aan je eigen en andermans veiligheid; Zorg voor milieu: – Voetbaden MVO: – terugdringen antibioticum-gebruik, – alleen legale middelen gebruiken 19

KENNISNETWERK BIOCIDEN Kennisnetwerk Biociden 20

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus - kalvermelk Kalverhouder maakt melk aan (poeder & water) – In grote bak wordt water gedaan uit twee kranen. Totaal ongeveer 1000 liter. Dan wordt melkpoeder toegevoegd en het geheel wordt mechanisch geroerd. Bij analyse blijkt dat in melk teveel kiemen zitten. – Melkpoeder en leidingwater is goed → maar wat is de oorzaak? 21

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus - kalvermelk Effect van niet-gebruikte leidingen 22

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus - kalvermelk 23 Gebruiker Trigger (plaag) Middel werkzaamheid risico’s/veiligheid preventie alternatieven protocol deskundigheid bacteriën in stilstaand water kalverhouder geen dode leiding

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus - Rattenoverlast in Hamelen Veehouder heeft last van ratten Gebruikt Tomcat (0,005% bromadiolon) in een rattenkist gedurende 5 dagen Gebruikt daarna een onderhoudsdosering van 1 dag per maand Weer toename in rattenpopulatie Stallen en voedselopslag voldoen aan de eisen voor hygiënische landbouw 24

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus - Ratten in Hamelen Enkele punten uit de gebruiksaanwijzing: Middel gedurende max 5 dagen in voldoende mate aanbieden Middel maximaal 2x per jaar toepassen Middelen afwisselen 25

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus - Ratten in Hamelen Suboptimale dosering van middel met onveranderde actieve stof. Dit leidt tot…? Resistentie 26

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus - De ratten in Hamelen 27 Gebruiker Trigger (plaag) Middel werkzaamheid risico’s/veiligheid preventie alternatieven protocol deskundigheid rattenplaag veehouder experts raadplegen alternatieven niet goed gebruik en alleen 1 middel niet werkzaam, zelfs resistentie middelen afwisselen, gebruiken volgens voorschrift, experts inroepen

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus - Voetbad voor koeien Melkveehouder ziet dat koeien kreupel lopen Koeien blijken last te hebben van klauwaandoeningen Sommige klauwaandoeningen worden veroorzaakt door bacteriën. Zijn er middelen beschikbaar om klauwen te ontsmetten? 28

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus - Voetbad voor koeien De melkveehouder kiest voor een voetbad met ontsmettend middel, maar wat moet er in het voetbad? – Kopersulfaat? – Zinksulfaat? – Antibiotica? – Formaline (100 % formaline = 37 % formaldehyde)? Welke biocide mag je gebruiken en met welke concentratie? 29

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus - Voetbad voor koeien 4% formaldehyde is toegestaan Echter formaldehyde is carcinogeen, irriterend, enz. Het voetbad is op veel bedrijven in de uitloopgang van de melkstal geplaatst. Dit heeft nadelen: – koeien willen slecht de melkstal uit (vreemde lucht) – formaline-damp in de melkstal – er komt minder middel aan de klauw, waardoor de werking minder is Dus alternatieven zijn belangrijk (bijv. klauwen sproeimat met water en desinfectiemiddel) 30

KENNISNETWERK BIOCIDEN Casus - Voetbad voor koeien 31 Gebruiker Trigger (plaag) Middel werkzaamheid risico’s/veiligheid preventie alternatieven protocol deskundigheid bacteriën melkveehouder goede hygiëne en klauwverzorging vreemde lucht irriterend voetbad met formaline