Sociale Veiligheid? Hoezo? Een gezamenlijke verkenning van sociale veiligheid Math Hoogakker en Marieke Kouwenhoven

Wat willen we bereiken? Inzicht krijgen in wat de nieuwe wetgeving betekent voor scholen. Kennis en inzicht over sociale veiligheid. Zodat je als school kunt beoordelen -Wat heb en/of doe ik al? -Wat is er nog meer nodig? -Wat staat me te doen?

Per geldt dat iedere school… 1.Een verregaande zorgverplichting heeft om sociale veiligheid uit de vrijblijvendheid te halen 2.Wettelijk verantwoordelijk is om pesten aantoonbaar tegen te gaan 3.Vrij is om zelf te bepalen hoe zij sociale veiligheid waarborgen en pesten tegen gaan. 4.Een aanspreekpunt aan moet stellen en de resultaten bij moet houden. 5.Achteraf hierop beoordeeld wordt door de inspectie. Nieuwe wetgeving:

1.Een verregaande zorgplicht om sociale veiligheid uit de vrijblijvendheid te halen

Sociale veiligheid is een noodzakelijke voorwaarde om tot leren en lesgeven te komen… Zelf realisatie Erkenning (sociaal) leren en kennis Veiligheid Fysiologische behoeften Maslow Sociale veiligheid is de basis voor persoonlijke ontwikkeling en leren

‘een beetje veilig’ bestaat niet… Ons neurologisch systeem is digitaal. VEILIG: Ontspannen, creatief, levendig en veerkrachtig -We hebben onze volledige potentie beschikbaar ONVEILIG: Gespannen, alert, klaar om te vechten of te vluchten -Het autonome zenuwstelsel neemt het van ons over (Bruce Lipton: Biologie van de overtuiging)

In een sociaal VEILIGE omgeving Zijn leerlingen open, spontaan en speels Benaderen zij elkaar vanuit belangstelling en gelijkheid Hangt er een levendige aangename sfeer van vertrouwen Geloven zij in elkaars mogelijkheden Is er acceptatie en waardering voor onderlinge verschillen Worden verschillen gezien als waardevol Is er een enorme dynamiek van diversiteit Hebben zij oog voor elkaars belangen Staan zij open voor leerervaringen en ontwikkeling Is er vertrouwen naar de school en hun docenten Maken de kinderen plezier.

In een sociaal ONveilige situatie Is er veel weerstand en tegenwerking Verloopt lesgeven vaak moeizaam Voelen leerlingen zich onveilig en niet gehoord Gaan ze gemakkelijk mee in pestgedrag Vechten ze om de hoogste (veiligste) posities Praten ze langs elkaar heen en luisteren ze niet naar elkaar Vormen ze kliekjes en zetten zich af tegen elkaar Polariseert de situatie; zij-wij, goed-slecht, voor-tegen, sterk-zwak, vriend-vijand Raken leerlingen gefrustreerd en worden anti-school, anti-leren Kan het ontaarden in sabotage van de lessen en ernstige incidenten Willen kinderen onzichtbaar zijn

4 fasen van groepsontwikkeling en sociale veiligheid Fase 1Oriëntatie fase – iedereen is op zichzelf Sociaal onveilig onveilig/ overleven/ geen overeenstemming over rollen/ chaotisch/ snel wisselende relaties focus op takenZoeken naar overeenkomsten Fase 2Positionele fase Sociaal onveilig Iedereen zoekt naar de meest comfortabele positie in de groep Waag het niet om te verschillen van de ander Testen van volwassenen en management Fase 3Fase van acceptatie Sociaal veilig Elkaar leren kennen / nieuwsgierig, maar wel met reserves Verschillen worden belangrijker dan overeenkomsten Fase 4Organische fase Sociaal veilig Vertrouwd met elkaar/ open/ vertrouwen / je kunt je gedachten delen Betere performance

OPGROEIGEDRAG PESTGEDRAG SOCIALE VAARDIGHEID MOGELIJK MAKEN SOCIALE VEILIGHEID ONMOGELIJK MAKEN

Structureel pesten… ondermijnt de sociale veiligheid. gaat veelal ‘onder de radar’ door. verstoort het leerproces waardoor ‘moeilijke groepen’ ontstaan. maakt het werk van onderwijspersoneel onnodig zwaar..... Er is geen sector in de arbeidsmarkt waar het percentage burn out zo hoog is (21%) beschadigt het leven van 1 miljoen Nederlanders. en het dominante machtsysteem van de straatcultuur scholen onveilig. EN LET OP: Niet gestopte hoofdpesters lopen kans om ‘livetime pester’ te worden.

Sociale onveiligheid dwingt kinderen in dit rollenpatroon hoofdpester meepesters impulspesters aanmoedigers buitenstaanders verdedigers incidentele slachtoffers structurele slachtoffers informele leider / Queen bee adjudanten / hofdames reactieve daders publiek middengroep(jes) helpers (achteraf) reserveslachtoffers verschoppelingen sociaal succes sociaal isolement hoge status lage status veilig onveilig 5% 10% 40% 10% 5% stoer onzeker overprikkeld schijnheilig handig sensitief angstig deviant rollen en posities sociaal emotioneel Pesters en slachtoffers

1.Een verregaande zorgplicht om sociale veiligheid uit de vrijblijvendheid te halen

Maar hoe zorg je permanent voor sociale veiligheid?

Door als volwassenen regie te voeren in de school...en als deze ontbreekt, hem terug in handen te nemen.

Regie voeren of terug nemen is.... Sociale veiligheid monitoren door zichtbaar te maken wat normaal onzichtbaar gehouden wordt, om daarmee structureel pesten te kunnen signaleren en stoppen En dus grensoverschrijdend gedrag te reguleren, naast socialiseren en juridiseren

én door de verhoudingen te herstellen door verbindend gezag Verbindend gezag bestaat uit… -Waakzame zorg en aanwezigheid -Teamwerk volwassenen -Zelfreflectie, open,eerlijke en feilbare houding -IJzer smeden als het koud is

HOUDEN ONDERGAAN ONTVANGENWEERSTAND GEVEN AGRESSIE BOVEN LEIDEND ONDER VOLGEND Bron: De relatieroos van N. Cuvelier Bewerking: Lourens de Bakker HOOFDPESTER SLACHTOFFER MEEPESTERS GEZAGSLIJN SAMEN VEILIG TEGEN GEWELD Veiligheid en gezag ONVEILIG

2. Iedere school is wettelijk verantwoordelijk om pesten aantoonbaar tegen te gaan.

Hoe krijg je als volwassenen permanent zicht op wat normaal onzichtbaar blijft en onder de waterspiegel gebeurt? en welk effect heeft dit‘boven de waterspiegel‘?

Het opheffen van de Façadedriehoek Oplossing van structureel pesten is: Zichtbaar maken Gezicht geven Opheffen EN…

Omringende waakzame begrenzende zorg instellen 1.het onzichtbare voor iedereen zichtbaar maken 1.geheimhouding verbreken, geen geheimzinnig gedoe 2.anonimiteit opheffen, pesten een gezicht geven 3.structureel pesten situationeel onmogelijk maken 4.helend en corrigerend vermogen mobiliseren omringende waakzame begrenzende zorg Het aanbieden van Begrenzende zorg

Hoe werkt M5? M elden Alles wat niet oké is, wordt via de site van de school gemeld in de meldbox door kinderen, ouders en leerkrachten M eten Ongeveer 6 weken na de start wordt de eerste analyse gemaakt. Wie gaat er te vaak over de grens en wie heeft daar onder te lijden? Na startperiode worden structurele pestsituaties snel opgemerkt. M aatregelen directie, IB-er, leerkracht bespreken maatregelen doel: veiligheid vergroten, kinderen begrenzen. Ook ouders worden hierbij betrokken M aatwerk Ieder kind, iedere leerkracht, iedere school is anders en vraagt om een andere aanpak en of oplossing. M enselijk Alle pesters rehabiliteren.

De M5 Meldbox 1.leerlingen, leerkrachten en ouders kunnen online melden 2.leerkracht verantwoordelijk voor eigen klas - monitoren en reguleren 3.schoolleiding verantwoordelijk hele school - aansturing en ondersteuning 4.inspectie houdt toezicht - logboek, afspraken vastleggen, cijfers in beeld De Meldbox = einde Blackbox 1.onzichtbare wordt zichtbaar - verantwoordelijkheid 2.vermoedens worden feiten - recht van spreken 3.subrollen onderscheiden - gezicht geven 4.pester(s) rehabiliteren - geen schuld geen straf Informatie (monitoren) maakt curatieve regulatie mogelijk

1.Voorbereidingen - start protocol 2.Curatieve regulatie - sociaal veilig maken 3.Preventieve protectie - sociaal veilig houden 4.Borging en continuïteit - beleid en taakbelegging 5.Certificering en onderhoud - verantwoording Stappenplan M5 Implementatie maanden M5 consulent procesbegeleider / adviseur helpt mee on the job 5 fasen:

Kunnen voldoen aan de Wet bescherming persoonsgegevens

We komen graag verder met je in gesprek over het realiseren van sociale veiligheid binnen jouw school Marieke Kouwenhoven Consulent M Math Hoogakker Consulent M