Samenwerking in de regio en de rol van de raad mr.dr. A. Haan-Kamminga Lectoraat i-Thorbecke

Outline Waarom samenwerken? –Thema’s waarop wordt samengewerkt Vormen van samenwerking –Nieuwe wet GR Waardering voor samenwerking –Democratische legitimiteit Rol van de raad bij samenwerking –Grip op samenwerking Tips voor raadsleden

Waarom samenwerken? Druk op samenwerking: –Verplichting vanuit het Rijk (nu ja…) –Toename in (complexiteit van) taken –Bezuinigingen –Eisen vanuit burgers en bedrijven Vrijwillige samenwerking: –Kwaliteitsverbetering –Kostenreductie –Kwetsbaarheids vermindering –Kansen voor medewerkers –Kerntaken –Kracht tov anderen

Op welke thema’s? Minimaal 15 samenwerkingsverbanden per gemeente Per gemeente verschillende vormen Trends per provincie/herindelingsgolf Thema en vorm lijken samen te hangen: –Beleidsrijk publiekrechtelijk –Beleidsarm privaatrechtelijk –Grote gemeente privaatrechtelijk –Kleine gemeente publiekrechtelijk

Bron: kenniscentrum intergemeentelijke samenwerking 2014

Op welke thema’s? Bron: kenniscentrum intergemeentelijke samenwerking 2014

Vormen van samenwerking Eerst kiezen welke taak (beleidsbepalend, uitvoering of bedrijfsvoering) en dan pas het hoe: Samen- werken Taak Uit- besteden Zelf doen Publiek – private samenwerking (PPS) Bestuurlijke samenwerking Privaat- rechtelijke taakbehartiging Binnen eigen organisatie Private partij(en) Niet meer doen

Geen taken over en weerEen of meerdere deelnemers voeren voor andere deelnemers uit Er wordt een aparte rechtspersoon of apart orgaan opgericht Bestuurlijke samenwerking Afstemming Netwerk- constructie Zelfstandige organisatie Aanbestedingsrecht Fiscaal recht Governance Vormen van samenwerking

De WGR kent 5 vormen van samenwerking: –de regeling zonder meer;regeling zonder meer –de centrumgemeente;centrumgemeente –een gemeenschappelijk orgaan;gemeenschappelijk orgaan –de bedrijfsvoeringsorganisatie;bedrijfsvoeringsorganisatie –een openbaar lichaam.openbaar lichaam Openbaar lichaam (AB en DB) en bedrijfsvoeringsorganisatie (1 bestuur) hebben rechtspersoonlijkheid Nieuwe wet GR

10 Afstemming Netwerk- constructie Zelfstandige organisatie Publiek- rechtelijk Privaat- rechtelijk Publiek- rechtelijk Privaat- rechtelijk Publiek- rechtelijk Privaat- rechtelijk Regeling zonder meer Bevoegdheden- overeenkomst Convenant Bestuurs- overeenkomst Beleids- overeenkomst Enkelvoudige centrum-regeling Meervoudige centrum-regeling Dienstverlenings overeenkomst Overeenkomst tot opdracht Gemeen- schappelijk openbaar lichaam Bedrijfsvoerings- organisatie Gemeen- schappelijk orgaan Vereniging Coöperatie Besloten/naam loze vennoot- schap Stichting Organisatierecht Arbeids- en ambtenarenrecht Governance Vormen van samenwerking

Trends in vormen van samenwerking Overeenkomst Bestuursakkoord/convenant Stichting Vereniging (incl. coöperatie) Naamloze vennootschap Besloten vennootschap Totaal

Trends in vormen van samenwerking Gemeenschappelijk openbaar lichaam Gemeenschappelijk orgaan56 42 Centrumconstructie Combinatie van bovenstaande mogelijkheden --14 Regeling zonder meer Totaal

Waardering voor samenwerking ‘Klachtenlijstje’ Moeilijk zicht op complexiteit Reactieve en late betrokkenheid Weglekken lokale kaderstelling Gevolgen besluiten niet te overzien Financiële risico’s Niet kunnen bijsturen Onvoldoende verhaal naar burger Lokale integrale afweging onder druk Je komt er niet meer vanaf

Waardering voor samenwerking

Rol van de raad Afhankelijk van de gekozen vorm –Afstemming: sturing zoals altijd –Netwerkconstructie: sturing door dienstverlening en als opdrachtgever –Zelfstandige organisatie: eigenaar en opdrachtgever, governance speelt een rol Opties nu: –Raadsregelingen, collegeregelingen, burgemeestersregelingen of gemengde regeling –Niveau regeling bepaalt wie er in het AB komt –DB nu duaal, verantwoording aan AB, niet aan deelnemende gemeenten!!

Rol van de raad Hoe stel je je als raadslid op? Wie heeft ervaring? “Bij een juiste wijze van vertegenwoordigen zal degene die door de gemeente is aangewezen, de in de raad levende opvattingen over het voetlicht moeten brengen, óók als deze afwijken van zijn persoonlijke, politieke, opvatting. (Kamerstukken I 2004/05, en , nr. E, p. 9-10)

Rol van de raad Besef altijd in welke relatie je zit en wat in die verhouding de relevante vragen zijn Wat zijn relevante vragen? –Opdrachtgever: wat wil ik dat er geleverd wordt en past dat binnen mijn doelstellingen? (inhoud/beleid) –Eigenaar: hoe functioneert de GR en wordt er efficiënt gewerkt? (proces/bedrijfsvoering) Hoe kom je achter de relatie die je als raad tot de GR hebt? –Veel verschillende opties, afhankelijk van de inrichting

Rol van de raad Relatie gaat over het besturingsmodel: –Stel je voor: raad ziet toe op het bestuur, het bestuur is voor de GR zowel opdrachtgever, subsidieverstrekker als eigenaar (NIET VERSTANDIG) –Veel voorkomende vormen Raad ziet toe op college dat is vertegenwoordigd in het AB – voornamelijk een eigenaarsrelatie Raad ziet toe op het college dat opdrachtgever is voor de directeur van de organisatie De GR kan zowel het ‘bedrijf’ omvatten, als los staan van dat bedrijf

Grip op samenwerking: ontwerp Denk na over het ontwerp:

Voor kaderstelling belangrijkste bouwstenen Besturingsmodel Missie, opdracht, taken Juridische verankering Verdienmodel Werkstructuur Capaciteit en expertise Management- model Huisvesting, werkplekken Kwaliteitsmodel Informatiemodel HRM Hulpmiddelen en instrumenten DB en directie AB en deelnemers Bijdrage aan doelstellingen Waarover zeggenschap? Besturings- en informatiepositie Governance Begroting en rekening Essenties verdienmodel en risico’s /voordelen Formalisering besturingsmodel Mandaat Rechtsvorm Grip: door focus inhoudelijk presteren Financieel presteren balans

Grip op samenwerking: informatie Wat moet je weten? Jaarverslag verbonden partij Financiën, inzet VP werkwijze prestaties Herijking eigen beleidskaders? Informatiebehoefte raad Bijdrage aan eigen doelstellingen Eigen financiële risico’s en baten Good Governance Bijsturen verbonden partij? vertaling

Grip op samenwerking: timing monitor Initiatief en ontwerp Realisatie en uitlijning ExploitatieHerijkingBeëindiging Positionpaper bedrijfsplan besluit rechtsvorm begroting Haalbaarheid studie Inrichtings- documenten Programma en begroting Verslag en rekening evaluatie liquidatie uittreding fusie verzelf- standiging Vertaling naar gemeentelijke kaders Eigen onderzoek? Herijkings- besluit Aanpassing / transformatie kaderstellling controle verkoop

Tips voor raadsleden Controleer selectief, daar waar de maatschappelijke belangen het grootst zijn: beleidsmatig verschil van inzicht, grote financiële belangen, slechte ervaringen uit het verleden Organiseer kennis en scholing voor de gemeenteraad: bedrijfsmatig/financieel bij fracties, griffie, ambtelijke organisatie of extern, wijs bijvoorbeeld een rapporteur per samenwerking aan Respecteer rollen, waak voor rolvervaging: laat (als raad) het bestuur besturen, laat (als bestuur) de onderneming ondernemen. Overstijg politieke verschillen: democratische controle en zicht en grip houden op verbonden partijen is iets anders dan ideologie en belangen

Verder lezen/kijken Basisinformatie: – rgemeentelijke-samenwerkinghttps:// rgemeentelijke-samenwerking – – samenwerkinghttps://vng.nl/onderwerpenindex/bestuur/gemeentelijke- samenwerking Handig: – – – –VNG Juridisch: %20Intergemeentelijke%20samenwerking%20en%20de%20Nie uwe%20Wgr.pdf %20Intergemeentelijke%20samenwerking%20en%20de%20Nie uwe%20Wgr.pdf

Artikelen/rapporten –ROB rapport (2015) rfv.nl/documenten/advies_wisselwerking.pdfhttp:// rfv.nl/documenten/advies_wisselwerking.pdf –VNG handreiking (2015) samen_ pdf samen_ pdf –Artikel BNG (2014) P30-P33_DemocartischeControle_Smits-Buissink- Brady.pdf P30-P33_DemocartischeControle_Smits-Buissink- Brady.pdf –Onderzoek i-Thorbecke (2013) n/intergemeentelijke_samenwerking_en_digitalisering.pdf n/intergemeentelijke_samenwerking_en_digitalisering.pdf