Onderzoekend en ontwerpend leren St. Bavoschool

Voorstellen en programma 11 januari: introductie en vragen stellen 3 maart: rekenen 10 mei: taal 8 juni: zaakvakken Bij programma iets zeggen over aansluiting bij schoolpannen. Leerkrachten uitnodigen om ook vragen te stellen over die verbindingen als ze die hebben Reken module Vincent Jonker > even vragen of hij ook kan voordat we aankondigen dat hij komt

Introductie Onderzoekend en ontwerpend leren Zelf ervaren Theorie Opzet voor onderzoekend leren Opzet voor ontwerpend leren Zelf: Uitproberen in de eigen klas

Nieuwsgierigheid en vragen stellen 16.25u Exploreren en perceptie (appels meenemen) 10-15min Welke vragen kun je hierbij stellen? Bij elk volgende plaatje – welke vragen kun je nu niet meer stellen die je net wel kon stellen; kun je er nieuwe vragen bij bedenken Appel

Nieuwsgierigheid/Verwondering De natuurlijke onderzoekende houding is bij jonge kinderen aanwezig, maar wordt minder naarmate kinderen ouder worden Verdwijnt dit talent dan zomaar… ? W&T lessen kunnen ervoor zorgen dat het talent weer opbloeit en behouden blijft. Nieuwsgierigheid en verwondering zijn de eerste stappen in onderzoekend en ontwerpend leren.

Nieuwsgierige houding! Sensorische nieuwsgierigheid; gericht op zintuigelijke prikkels uit de omgeving (bijv. waar komt dat geluid vandaan of waarom kietelt het zo onder je voeten), Cognitieve nieuwsgierigheid; gericht op iets beter willen begrijpen (bijv. hoe werkt een auto of mobieltje), Epistemologische nieuwsgierigheid; gericht op het achterhalen van de (wetenschappelijke) oorsprong van bepaalde kenniselementen (bijv. hoe is elektriciteit ontdekt), Verwondering; gericht op het bewust als bijzonder of betekenisvol opmerken van alledaagse fenomenen (bijv. wat laten de bomen in de herfst veel verschillende kleuren zien). Onderzoek laat zien dat leerlingen vooral nieuwsgierig worden door de wereld buiten school en daarbij alle dimensies van een nieuwsgierige houding beslaan. Leraren laten nadenken over hoe de verschillende soorten nieuwsgierigheid zijn te prikkelen. Bijvoorbeeld sensorische nieuwsgierigheid heeft veel te maken met het aanbieden van prikkels (naar buiten gaan). Verwondering kun je stimuleren door de leerlingen attent te maken op de fenomenen die je ze aanbiedt of die de natuur ze geeft als je bijvoorbeeld buiten bent. Ook kun je ze een video laten zien van een verschijnsel.

Systemen en perspectieven Levende systemen Natuurkundige systemen Begrijpen Leven Wonen Maken Aarde en ruimtesystemen Schema voor het ordenen van de vragen Technieksysteem Bepalen Mathematische systemen

Fasen van onderzoekend en ontwerpend leren Hier ook ingaan op de filmpjes over OOL die ze hebben bekeken

Onderzoeken vs. problemen oplossen Kerndoel 42 = ‘Wetenschap’ = Onderzoekende houding bevorderen: “Hoe zit dat eigenlijk?” Kerndoel 45 = Technologie = Probleemoplossende houding bevorderen: “Kan dat beter?” 5 min Welke vragen bevorderen onderdoekende houding en vaardigheden en welke ontwerpen? Post its opplakken bij onderzoeken en ontwerpen

Onderzoek in de klas start met een goede vraag! Opzoekvragen Navraagvragen Operationele vragen Onderscheid duidelijk maken tussen wel en geen onderzoekbare vragen: een onderzoekbare vraag is een operationele vraag en kun je zelf onderzoeken. Laat hen zelf nadenken over een voorbeeld eventueel.

Welk type vraag is een goede onderzoekbare vraag? Hoe werkt een zonnewijzer? Met welk speelgoed speelden de kinderen van net na de oorlog? Wat beïnvloedt de snelheid van een speelgoedautootje dat van een hellingbaan rijdt? Laat leraren nadenken over welk type vragen dit zijn

Oefening: leraren gaan zelf aan de slag met het bedenken van onderzoeksvragen bij een e Ze kunnen zelf criteria bij bedenken (moet passen binnen thema X, kerndoel Y, etc.)

Is het probleem door ons op te lossen oontwerp het probleem Is het probleem door ons op te lossen probleem het probleem Oefening: leraren gaan zelf aan de slag met het bedenken van onderzoeksvragen bij een e Ze kunnen zelf criteria bij bedenken (moet passen binnen thema X, kerndoel Y, etc.) probleem

Mogelijkheden voor onderzoek. Bedenk bij een van je vragen een onderzoeksopzet met in je hoofd het uitvoeren met je leerlingen.

Ervaringsleren/Embodied Cognition De hedendaagse praktijk van het onderwijs in wetenschap en techniek is, vaak impliciet, gebaseerd op de theorie van het leren door doen. De aanname daarbij is dat praktische vaardigheden en inhoudelijke kennis zich het beste laten leren in de praktijk en vanuit concrete ervaringen. Vanuit die ervaringen kan dan naar theorievorming en abstracties toegewerkt worden. Door leerlingen een batterij, een lampje en stroomdraden te geven zal het begrip ‘stroomkring’ uit de ervaringen met uitproberen kunnen ontstaan. Veel leerlingen zullen dit boeiender vinden dan een uitgebreide theoretische instructie gevolgd door een korte demonstratie.” Wetenschap en techniek voor alle leerlingen door Lou Slangen

Morfologische kaart

Voorbeeld: Technici in de klas

Middag: vragen stellen Voorbeelden Theorie Welke vragen stellen jullie zelf – doel? Vervolg nadenken over inzet OOL in eigen klas/school > visie

Vragen die leerkrachten stellen om leerlingen…. Filmfragmenten Stuiteren en OL cyclus gr 7 plenair - vanaf 1.45-4.30 Plenair 0311 – begeleiden naar een onderzoekbare vraag 0.27-4.00 min. Wrijving experiment vanaf 1.00-4.30 min. Gr 3 wrijving – interview rapportage 0.00-3.30 min. Vragen die leerkrachten stellen om leerlingen aan het denken leerlingen, redeneren en handelen te zetten

Interactie bevorderen tussen kinderen bij groepswerk De kunst (van de leraar) is om de kinderen een constructief gesprek te laten voeren Een gemeenschappelijk doel afspreken Gemeenschappelijke ervaringen opbouwen Naar elkaar luisteren Op elkaar voortbouwen Van elkaar leren Argumenteren Minder sterk: Het dispuut: kinderen willen elkaar de wil opleggen Het cumulatieve gesprek: kinderen doen om beurten een duit in het zakje

Wat doen leerlingen onderling? Uit onderzoek blijkt: Iets aandragen (idee, informatie) Herhalen (zichzelf, ander) Reageren (wel of niet mee eens) Reguleren van actie Idee verder doordenken Elkaar vragen stellen Evalueren (iets van henzelf, ander of op de taak) Reflecteren

Rol van de leraar

Eigen vragen aan leerlingen Voorbereidingsopdracht Welke vragen heb je gesteld? Herken je er een patroon in? Vragen laten noteren op post-its

Type vragen – wat doen ze? Gericht op: nieuwsgierigheid opwekken denken handelen redeneren participatie / interactie reproductie ordehandhaving interesse … Classificeren van vragen in groepjes – flipovers en stiften + tape om op te hangen > gezamenlijk kijken of er een taxonomie gemaakt kan worden à la Bloom (hoe ga je om met deelnemers die opdrachten niet gedaan hebben > eerst paar minuten individueel vragen bedenken en noteren)

Hogere orde denkvaardigheden

Vragen die leerkrachten kunnen stellen om leerlingen aan het denken en redeneren te zetten. Een vraag die een reactie uitlokt: bijv. Wat weet je al over… (Door)vragen om: bijv. Erachter te komen wat een kind al weet of hoe die op het idee is gekomen. Vragen die leerlingen helpen die vast zitten zonder zelf het antwoord te geven. Leerlingen laten luisteren en reageren op elkaar. Vragen die helpen de verbanden te zien. Vragen die helpen om te reflecteren op hun redeneren.

Concept cartoons kunnen helpen

Creëren van een vraaggericht leerklimaat Plan momenten voor stellen van vragen Creëren van betrokkenheid vragen die uitnodigen tot reeks van reacties vermijd deelnemer-leerkracht ‘ping-pong’ indeling van ruimte > deelname aanmoedigen Geef tijd om na te denken Vermijd waardeoordelen op reacties 1. Plan het stellen van vragen die denken en redeneren stimuleren (vooraf bedenken welke vragen je wanneer wilt stellen – just in time en welk antwoord je daarop zou willen zien) 2. Stel vragen op manieren waarbij iedereen betrokken wordt 3. voorbeeld denken-delen-uitwisselen. Na een vraag is 3-5 seconden wachttijd functioneel omdat: -Leerlingen reageren uitvoeriger -Leerlingen geven vaker ongevraagde, maar toepasselijke, reacties -Leerlingen bieden gevarieerde, alternatieve verklaringen -Leerlingen koppelen hun antwoord aan die van andere leerlingen 4.Vermijd uitspraken als (dat is goed, juist, ja goed, maar bijna). Beter is in te gaan op reactie van leerlingen (doorvragen), bijv. wie heeft daar ideeën over? <na reactie> interessant, leg eens uit?

Onderzoekend en ontwerpen leren Doel = ‘Wetenschap’ = Onderzoekende houding bevorderen: “Hoe zit dat eigenlijk?” Doel = Technologie = Probleemoplossende houding bevorderen: “Kan dat beter?”

Doel van de vraag Uitgaande van je eigen ontwerp vanmorgen: Wat wil je bereiken met het stellen van een vragen (welk doel)? Welke vragen dragen daar aan bij (classificatie) kun je er nieuwe vragen bij bedenken – repertoire uitbreiden? Op welke wijze kun je materialen of inrichting van je lokaal / school inzetten bij beantwoording van vragen? Hier ook weer terugkomen op openingsvragen – hoe kun je een grote groep betrekken bij een opdracht, wat doe ik als het stil valt, hoe hou je iedereen bij de les, hoe kun je reacties uitlokken, hoe kijk je of leerling begrijpt wat je een leerling denkt, hoe faciliteer je redeneren etc.

Kracht van vragen stellen zit in: begeleiden richting een doel procesgericht vs. kennisgericht randvoorwaarden (leerklimaat) Kunst van vragen stellen zit in: creativiteit type vragen oefening repertoire ontwikkelen Bij repertoire ontwikkelen verwijzen naar SaZ handout (en uitdelen)

Ontwerp: Ruit van Earl Doelen Werk- Inhoud vormen Beoor- deling Beginsituatie Faciliteiten, randvoorwaarden, onderwijsvisie Visie opdracht

Afronding Evaluatie Wat vonden jullie van vandaag? Suggesties voor verbetering? Vragen Onderzoekend en ontwerpend leren Vragen stellen en denk- en redeneervaardigheden van leerlingen ….