Omgaan met verontrusting in het nieuwe landschap

Gerecht. jeugdhulp Toegangspoort Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Gemand. voorz. Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp VK BREDE INSTAP Probleem gebonden hulp Probleem gebonden hulp Indicatiestelling Jeugd hulpregie Jeugd hulpregie OCJ SDJ Jeugd rechter Jeugd rechter Gemeenschaps- instelling CrisisjeugdhulpBemiddelingCliëntoverleg CAP H ULPVRAGER M INDERJARIGE - OUDERS - CONTEXT IRPC MDT Jeugdhulp buiten toep. gebied IJH MDT Politie

Omgaan met verontrusting: een gedeelde verantwoordelijkheid

Verontrustende situaties Van problematische opvoedingssituatie naar problematische leefsituatie Integriteit: psychisch, fysiek, seksueel Ontwikkelingskansen: affectief, moreel, intellectueel, sociaal Gevoel - subjectief en interactionistisch gegeven

Een gedeelde verantwoordelijkheid Op 3 niveaus: Hulpverleners Organisaties / voorzieningen Gemandateerde voorzieningen Continuüm Vrijwillig  aanklampend  gedwongen

Verantwoordelijkheid van hulpverleners Signalen zien en ermee aan de slag gaan Ifv preventie en ifv actief stappen zetten De situatie inschatten Signalen inventariseren Objectiveren – objectiveringinstrumenten – teambespreking Aandacht voor risicofactoren en protectieve factoren Verontrusting bespreken met je cliënt

Gedeelde verantwoordelijkheid van hulpverleners Bespreken van verontrusting op team Ifv objectiveren en ondersteuning, ifv afspraken maken Bespreken van verontrusting met andere hulpverleners Ifv objectivering Ifv zoeken naar gepaste ondersteuning en eventuele doorverwijzing Ifv afspraken over wie wat doet (cliëntoverleg en bemiddeling als ondersteuning)

Gedeelde verantwoordelijkheid van hulpverleners Eventueel aanmelden bij de Intersectorale Toegangspoort voor meer ingrijpende hulp Consult bij Gemandateerde Voorziening Bij blijvende ongerustheid en geen vrijwilligheid, aanmelden bij Gemandateerde Voorziening Bij ernstig/gewichtig en reëel gevaar: gebruik maken van spreekrecht (Art 458bis van het Strafwetboek) – aanmelden bij parket

Verantwoordelijkheid van hulpverleners – de rode draad Zelf bewaken en verzorgen van continuïteit – aanklampend werken Continu exploreren om veiligheid in te stellen – de veiligheid van de minderjarige steeds voorop Werken vanuit een participatieve en krachtgerichte basishouding, betrouwbaar voor de cliënt Eigen mogelijkheden zien en tijdig beroep doen op mogelijkheden van partners, waaronder Gemandateerde Voorzieningen Indien mogelijk, schriftelijke neerslag in ‘dossier’

Verantwoordelijkheid van voorzieningen Een context creëren waarin hulpverleners professioneel kunnen handelen: Duidelijke procedures en richtlijnen, intern en extern geëxpliciteerd Ondersteunend en empowerend klimaat in de organisatie Met oog voor welbevinden, opvangen van behoeftes, preventie van problemen, opvang bij moeilijkheden en sociale en professionele ondersteuning (Visie)vorming van en met personeel in krachtgericht werken, krachtgerichte organisatie Teamwerking, intervisie, supervisie Informatie over juridisch kader, omgaan met morele dilemma’s

Verantwoordelijkheid van voorzieningen Goede partnerschappen: Expertise, ervaringen en procedures uitwisselen met partners en binnen netwerken Informatie uitwisselen: wie doet wat Engagementen en afspraken maken i.v.m. continuïteit en hulpcoördinatie

Maatschappelijke noodzaak “De kwalificatie die na onderzoek door een gemandateerde voorziening aan een verontrustende situatie wordt gegeven en die de noodzaak vastlegt om jeugdhulpverlening in te schakelen.”

Een gedeelde verantwoordelijkheid: besluit Werken in en met verontrustende situaties is een gedeelde verantwoordelijkheid van alle jeugdhulpverleners Inschatten of hulp maatschappelijk noodzakelijk is en desgevallend opvolgen is de verantwoordelijkheid van de gemandateerde voorziening

Gemandateerde voorzieningen Mandaat van de overheid Onderzoeken of hulp noodzakelijk is Om ontplooiingskansen van jongere te waarborgen Opvolgen en vanuit het mandaat blijven meekijken Binnen de buitengerechtelijke jeugdhulp Als scharnier op het continuüm vrijwillig-gedwongen Buffer voor toegang tot gerecht: prioriteit is poging om vrijwillige hulpverlening mogelijk te maken 14

Gemandateerde voorzieningen 2 gemandateerde voorzieningen Vertrouwenscentra kindermishandeling Ondersteuningscentrum jeugdzorg (OCJ) Dezelfde opdrachten Ondersteuning van hulpverleners en voorzieningen in hun omgaan met verontrusting middels consult Aanspreekbaar voor aanmeldingen van hulpverleners wanneer de hulpverlener tegen grenzen aanloopt Aanmelden bij parket wanneer de kansen van de jongere niet meer gegarandeerd kunnen worden binnen buitengerechtelijk kader 15

Gemandateerde voorzieningen Bemiddelingscommissie verdwijnt Dit vraagt van GV: Steeds belang van de minderjarige voor ogen Maar ouders in hun rol erkennen Zeer kwetsbare positie voor cliënten in een waardenbeladen context DUS  Transparantie in processen en procedures  Belang van gedeelde besluitvorming  Bewustzijn van eigen subjectieve normen en waarden  Oplossingsgerichte basishouding

Gemandateerde voorzieningen Ondersteuningscentrum Jeugdzorg: Minderjarigen waarvan de ontplooiingskansen/integriteit bedreigd zijn Problematische leefsituaties die de jongeren schaden Vertrouwenscentrum kindermishandeling: Situaties van kindermishandeling  Verschillende expertise  zelfde mandaat & regelgevend kader WIE

Geen vrijwilligheid mogelijk onderzoek case management triade Uitnodigen cliënt en aanmelder Inschatten maatschappelijke noodzaak Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak Interveniërend Observerend Procesvoering bij de gemandateerde voorziening aanmelding Motivatiedocument: Wat zijn de krachten/lasten Wat heb je zelf al gedaan Waarom meld je aan Teambeslissing Cliënt geïnformeerd consult Advies Handvatten aanreiken Parket kennisgeving parket/cliënt

Consult vragen bij een gemandateerde voorziening Enkel voor professionele hulpverleners Op anonieme basis = de consultvrager is gekend maar geeft de identiteitsgegevens van de cliënt(en) niet door Kan gevraagd worden door iedere individuele hulpverlener, hoeft niet vanuit een team (i.t.t. een aanmelding) Vooral telefonisch consult Advies Handvatten aanreiken

Inhoud consult Analyse van de verontrustende situatie: ->hoe beter de vraag gedocumenteerd is, hoe gerichter het consult (voorbereiden met het team?) Formuleren van werkhypothese Mogelijkheden en beperkingen tot verdergaande diagnostiek/hulpverlening Mogelijkheden en beperkingen om anderen in te schakelen Kennis, mogelijkheden en grenzen van het deontologisch/juridisch kader Anticiperen op eventuele hindernissen/belemmeringen in de uitvoerbaarheid van het advies en voorzien van alternatieven indien nodig consult Advies Handvatten aanreiken

Resultaat consult 1.Reeds lopende hulp wordt voortgezet of uitgebreid (binnen de eigen voorziening en/of via inschakeling van derden) 2.De consultvrager wordt geadviseerd om: het cliëntsysteem door te verwijzen naar andere hulpverlening een melding te doen voor actieve tussenkomst binnen de reguliere werking van het VK een aanmelding te doen bij een gemandateerde voorziening een aangifte te doen bij de procureur consult Advies Handvatten aanreiken

Geen vrijwilligheid mogelijk onderzoek case management triade Uitnodigen cliënt en aanmelder Inschatten maatschappelijke noodzaak Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak Interveniërend Observerend Procesvoering bij de gemandateerde voorziening aanmelding Motivatiedocument: Wat zijn de krachten/lasten Wat heb je zelf al gedaan Waarom meld je aan Teambeslissing Cliënt geïnformeerd consult Advies Handvatten aanreiken Parket kennisgeving parket

Aanmelden bij een gemandateerde voorziening Gemandateerde voorzieningen aanmelding Motivatiedocument: Wat zijn de krachten/lasten Wat heb je zelf al gedaan Waarom meld je aan Teambeslissing Cliënt geïnformeerd  Start van proces bij GV na aanmelding van een hulpverlener Via online-motivatiedocument (e- health) Waarin gedeelde verantwoordelijkheid verwoord wordt kennisgeving van parket Eerst gesprek met cliënt om na te gaan of er voldoende elementen zijn die nopen tot onderzoek van GV en of er geen andere hulp is die nog een rol kan spelen kennisgeving parket/cliënt

Verwachtingen t.o.v. de aanmelder Aanspreekpunt voor gemandateerde voorziening, bv. voor bijkomende informatie Contact houden met cliënt tijdens onderzoek (kan ondersteund worden door GV) Aanwezigheid op triadegesprek In opvolging van het triadegesprek zelf bieden van hulp of toeleiden naar hulp (miv ITP) Zo mogelijk blijft de GV beroep doen op de betrokken hulpverleners De termijn voor een caseonderzoek is bepaald op 65 werkdagen

Bij begin van onderzoek: Alle perspectieven in beeld brengen (kind/jongere, ouders, context, aanmelder en andere betrokken hulp, … ) Screening hulpverleningsgeschiedenis Focus op wat werkt, verkennen draagkrachten vs. lasten en verontrusting Schetsen van verloop van verder proces en maken van afspraken Het onderzoek bij de gemandateerde voorziening Gemandateerde voorzieningen onderzoek Uitnodigen cliënt en aanmelder Inschatten maatschappelijke noodzaak Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak

 Inschatten maatschappelijke noodzaak: Analyseren van de informatie, relatie tussen Balans krachten en lasten/zorgen, noodzaak tot hulp Probleemerkenning, probleeminzicht Medewerking Formuleren verwachtingen Het onderzoek bij de gemandateerde voorziening onderzoek Uitnodigen cliënt en aanmelder Inschatten maatschappelijke noodzaak Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak

 Onderzoek resulteert in teambeslissing en eindigt met formele uitspraak over al dan niet “maatschappelijke noodzaak tot hulpverlening” de geïndiceerde hulpverlening (aangrijpingspunten en verwachtingen) de mate van betrokkenheid van de GV in het verder verloop van het traject  2 types van opvolging in geval van “maatschappelijke noodzaak”: observerend / interveniërend Altijd driehoek: cliënt – hulpaanbod– GV Maar andere rol en intensiteit Gemandateerde voorzieningen onderzoek Inschatten maatschappelijke noodzaak Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak Uitnodigen cliënt en aanmelder triade Het onderzoek bij de gemandateerde voorziening

Maatschappelijke Noodzaak = Casemanagement  Inhoud casemanagement opvolging van hulpuitvoering Waken over maatschappelijke noodzaak Aanspreekbaarheid van GV voor hulpverlener en cliënt  Factoren die de mate van aanklampendheid bepalen: Mate van veiligheid Balans draagkracht en –last Probleeminzicht, motivatie (veranderbereidheid) en verandermogelijkheden van cliënt(systeem) Relatie met hulpverlener Ervaringen/ reacties in het verleden met/op hulpverlening Gemandateerde voorzieningen case management Interveniërend Observerend

Observerend Casemanagement Voorwaarden om naar observerend casemanagement te gaan: Voldoende medewerking bij cliëntsysteem Voldoende waarborgen voor ontplooiingskansen en veiligheid van het kind Voldoende waarborgen voor vrijwillig aanvaarde hulp Verantwoordelijkheid blijft bij hulpaanbieder en cliënt case management Interveniërend Observerend

Observerend casemanagement  Observerend casemanagement: GV volgt op afstand op, observeert  Observatie-overeenkomst: Overeenkomst tussen GV, cliënt, aanmelder / hulpaanbieder de maatschappelijke noodzaak (zorgen en krachten), de verwachtingen en de afspraken worden concreet gemaakt.  Gedeelde verantwoordelijkheid  Informatieplicht bij jeugdhulpaanbieder en cliënt case management Interveniërend Observerend

Interveniërend Casemanagement Voorwaarden om naar interveniërend casemanagement te gaan onvoldoende waarborgen voor ontplooiingskansen en veiligheid van het kind onvoldoende medewerking bij cliëntsysteem onvoldoende waarborgen voor vrijwillig aanvaarde hulp Verantwoordelijkheid ligt bij GV GV neemt over en organiseert zelf de hulpverlening GV maakt hulpverleningsprogramma op case management Interveniërend Observerend

Interveniërend Casemanagement  Verantwoordelijkheid ligt bij GV GV neemt over en organiseert zelf de hulpverlening GV maakt hulpverleningsprogramma op de maatschappelijke noodzaak (zorgen en krachten), de verwachtingen en de afspraken worden concreet gemaakt. Gemandateerde voorzieningen case management Interveniërend Observerend

Evaluatie casemanagement  Evaluatie, minstens om de 6 maanden, van de maatschappelijke noodzaak tot interventie De lopende hulpverlening  Resultaten evaluatie De GV blijft opvolgen in dezelfde intensiteit De GV blijft opvolgen, maar in een andere intensiteit De GV kan haar interventie afsluiten Geen hulp meer nodig De cliënt wenst de hulp en er is geen aanklampend optreden nodig Gemandateerde voorzieningen case management Interveniërend Observerend

Doorverwijzing naar parket  = MANDAAT van GV Op ieder moment in het traject mogelijk Na teambeslissing Na afweging van maatschappelijke noodzaak tot interventie Bij weigering tot medewerking van cliënt Geen vrijwilligheid mogelijk onderzoek case management case management triade Uitnodigen cliënt en aanmelder Inschatten maatschappelijk e noodzaak Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelij ke noodzaak Interveniëre nd Observeren d Parket

Doorverwijzing naar parket Intentie tot doorverwijzing wordt meegedeeld aan cliënt Recht op kennisgevingsgesprek met leidinggevende GV Ultieme kans om nog binnen vrijwilligheid te blijven Geen vrijwilligheid mogelijk onderzoek case management case management triade Uitnodigen cliënt en aanmelder Inschatten maatschappelijke noodzaak Teambeslissing over hulpvoorstel en maatschappelijke noodzaak Interveniërend Observerend Parket

Wat verandert er voor de hulpverlener met verontrusting?  Gedeelde verantwoordelijkheid  Maar ondersteund door gemandateerde centra Consult Aanmelding wanneer men vastloopt  Aanmelding kan zowel bij VK als bij OCJ  Aanmelding bij gemandateerde centra dient schriftelijk te gebeuren  verantwoordelijkheid voor hulpcontinuïteit blijft bij aanmelder tot besluit onderzoek 36

Gerechtelijke jeugdhulp

Gerecht. jeugdhulp Gerecht. jeugdhulp Toegangspoort Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Gemand. voorz. Gemand. voorz. Rechtstreeks toegankelijke hulp VK BREDE INSTAP Problee m gebonde n hulp Problee m gebonde n hulp MDT Indicatiestellin g Jeugd hulpregie Jeugd hulpregie OCJ SDJ Jeugd rechter Jeugd rechter Jeugdhulp buiten toep.gebied IJH Gemeens. instelling Gemeens. instelling CrisisjeugdhulpBemiddelingCliëntoverleg Politie CAP Versnelde indicatie en toewijzing: 7 dagen Extra info opvrage n 10d Extra info aanlevere n 10d Second Opinion 5d JHB of JHV 15d + wachttijd ISV opmake n 30d Hulpvrager

Doorverwijzing van de gemandateerde voorziening naar parket Als na een gesprek met de minderjarige en zijn ouders/opvoedings-verantwoordelijken en volgens beslissing van de gemandateerde voorziening jeugdhulpverlening maatschappelijk noodzakelijk is, maar: 1. gepaste jeugdhulpverlening niet wordt aanvaard en als de minimale veiligheid niet is gegarandeerd of de ontplooiingskansen in het gedrang zijn; 2. er weigering is tot meewerken aan het onderzoek naar maatschappelijke noodzaak Gemandateerde voorzieningen Gerecht. jeugdhulp Gemand. voorz. VK OCJ SDJ Jeugd rechter Jeugd rechter

Bevoegdheid jeugdrechtbank De jeugdrechter neemt kennis van verontrustende situaties na vordering van het parket om gerechtelijke maatregelen op te leggen in voorkomend geval:  Als het parket aantoont dat cumulatief volgende voorwaarden zijn vervuld: Het verlenen van vrijwillige jeugdhulpverlening is niet mogelijk; Alles is in het werk gesteld om vrijwillige jeugdhulpverlening te realiseren in de zin dat een gemandateerde voorziening is ingeschakeld en heeft doorverwezen naar het parket = vordering van de jeugdrechter door het parket na doorverwijzing van de gemandateerde voorziening Gemandateerde voorzieningen Gerecht. jeugdhulp Gemand. voorz. VK OCJ SDJ Jeugd rechter Jeugd rechter

Bevoegdheid jeugdrechtbank  Als het parket aantoont dat cumulatief de volgende voorwaarden zijn vervuld Een gerechtelijke maatregel is dringend noodzakelijk; Er zijn voldoende aanwijzingen dat de minderjarige onmiddellijk beschermd moet worden tegen een vorm van lichamelijk of geestelijk geweld, letsel of misbruik, lichamelijke of geestelijke verwaarlozing of nalatige behandeling, mishandeling of exploitatie, met inbegrip van seksueel misbruik; Het verlenen van vrijwillige jeugdhulpverlening is niet meteen mogelijk omdat de vereiste instemming niet werkelijk is verkregen. =procedure hoogdringendheid Gemandateerde voorzieningen Gerecht. jeugdhulp Gemand. voorz. VK OCJ SDJ Jeugd rechter Jeugd rechter

Sociale diensten voor gerechtelijke jeugdhulp opdrachten Navorsingsopdrachten Opdrachten van sociale aard Opmaak van een hulpverleningsprogramma Bewaking van gerechtelijke maatregelen Onderzoeken van mogelijkheid van vrijwillige hulpverlening bij hoogdringende maatregelen Vanuit oplossingsgericht werken 42

Wijziging procedure hoogdringendheid Maatregelenpakket uitgebreid naar ambulante en mobiele werkvormen. Vroeger enkel plaatsingsmaatregelen. Sociale dienst gerechtelijke jeugdbijstand onderzoekt de mogelijkheid tot vrijwilligheid. Is deze gevonden (vb. GGZ) en gaat cliënt akkoord, dan wordt dit aan de jeugdrechter gemeld en wordt de gerechtelijke procedure stop gezet In geval GGZ tijdens verloop verontrust is, kan zij aanmelden bij een gemandateerde voorziening Gemandateerde voorzieningen Gerecht. jeugdhulp Gemand. voorz. VK OCJ SDJ Jeugd rechter Jeugd rechter

Samenwerking jeugdrechtbank - toegangspoort Jeugdrechtbank: dient ISV in bij team jeugdhulpregie Team JHR behandelt deze aanvragen zoals een ISV van het team indicatiestelling Bij vraag naar module handicap of PVF: team JHR behandelt deze aanvragen zelfstandig, zonder tussenkomst IRPC Aanvraag indien jeugdrechter gevat is door procedure hoogdringendheid de aanvraag kan telefonisch gebeuren door jeugdrechtbank bij het team JHR de hulpvraag komt meteen terecht in de fase ‘prioritair toe te wijzen hulpvragen’ – de jeugdhulpregisseur heeft dus een toewijzingsmandaat Gerecht. jeugdhulp SDJ Jeugd rechter Jeugd rechter Jeugd hulpregie Jeugd hulpregie

Afkortingen A-document: aanmelddocument bij de intersectorale toegangspoort AWW: algemeen welzijnswerk CAP: centraal informatie- en aanmeldpunt CGG: centrum geestelijke gezondheidszorg CLB: centrum voor leerlingenbegeleiding CO: cliëntoverleg COS: centrum voor ontwikkelingsstoornissen EMK: experimenteel modulair kader FID: frequentie intensiteit duur GV: gemandateerde voorziening IJH: integrale jeugdhulp IPH: intersectorale prioritaire hulpvragen IRPC: intersectorale regionale prioriteitencommissie IS: indicatiestelling ISV: indicatiestellingsverslag ITP: intersectorale toegangspoort JHB: jeugdhulpbeslissing JHR: jeugdhulpregie IMB: individuele materiële bijstand JRB: jeugdrechtbank MN: maatschappelijke noodzaak MDD: multidisciplinaire dossier MDT: multidisciplinair team MFC: multifunctioneel centrum NRTJ: niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp OBC: observatie en behandelingscentrum OCJ: ondersteuningscentrum jeugdzorg OOOC: onthaal, oriëntatie en observatiecentrum PAB: persoonlijk assistentie budget PVF: persoonsvolgende financiering RTJ: rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp SDJ: sociale dienst gerechtelijke jeugdbijstand TM: typemodule VAPH: Vlaams agentschap voor personen met een handicap VIST: versnelde indicatiestelling en toewijzing VK: vertrouwenscentrum kindermishandeling