NINTES Netherlands Institute for New Technology, Economic and Social studies Nintes voor talentvolle toekomstige bestuurders Concurrentievermogen van Europa, 15 maart 2007, DSM Gist, Delft met gastheer mr Peter Elverding, Voorzitter van de Raad van Bestuur van DSM NV © NINTES mei ’16 Vertrouwelijk: alleen geschikt voor discussiedoeleinden

2 INHOUD ­ Introductie ­ Stellingen en uitgangspunten ­ Discussie ­ Tot slot

3 Introductie In september hebben wij de Kansen voor de Maakindustrie verkend. Naast Kommer Damen van Damen Shipyards en Dirk Dessers van Bosal Groep sprak Peter Elverding, DSM over waar de kansen voor de maakindustrie in Nederland liggen. De Nederlandse maakindustrie in cijfers: ­ Circa 17% van totale bedrijvigheid ­ Circa 15% van totale werkgelegenheid ­ Spin-off naar zakelijke dienstensector (1:1) ­ Aandeel in bruto binnenlands product circa 20% ­ Exportaandeel ruim 70% ­ Aanjager van technologische innovatie en productiviteitsgroei ­ Asset base: EUR 200 mrd

4 Introductie (2) Elverding besloot zijn inleiding - waarin hij vooral de nadruk legde op de noodzaak van de maakindustrie voor de innovativiteit en de diensteneconomie - met drie stellingen: ­ Nederland is en blijft een duurte-eiland ­ Deïndustrialisering is niet zo'n probleem ­ Liever een grote vis in een kleine vijver, dan een kleine vis in een grote vijver Uitgangspunt voor vanmiddag is het Concurrentievermogen van Europa!

5 Uitgangspunten / stellingen 1. Strenge regelgeving is een zegen voor de maakindustrie! 2. Het is niet noodzakelijk een maakindustrie te hebben voor een duurzame economie 3. Europa moet 100% open voor talent! 4. Oost-Europa biedt hoop 5. Concurrentiekracht grotendeels politiek bepaald (protectionisme) 6. Haasje over binnen je focus! 7. Milieu / duurzaamheid is een kans 8. Kennis verplaats je niet makkelijk 9. Een kapper kun je moeilijk verplaatsen (keuzes voor welk type maakindustrie.)

6 Discussie ­ Maakindustrie is wel degelijk noodzakelijk voor het concurrentievermogen van een land, we kunnen niet alleen leven van toerisme en financiële dienstverlening. Vb. 85% van alle R&D in Nederland wordt door de top 5 bedrijven gedaan en is een garantie voor het behoud van vitale kennis op hun respectieve terrein. ­ Maakindustrie zal zich ook beter spreiden. Vb. Is Rusland waar geen totale value chains zijn ontwikkeld rond gas & olie, dit zal in de toekomst wel zo zijn! ­ Zou de technologie verdwijnen zonder de maakindustrie? ­Ja, je kunt bijvoorbeeld geen procesvernieuwingen doorvoeren zonder een fabriek waar die processen daadwerkelijk plaatsvinden ­Geen productvernieuwing zonder zicht op de applicatie en zicht op de mogelijkheden ­Applicatie-innovatie zou wel mogelijk zijn, omdat je je daarbij specifiek richt op markten en je aanpast aan de lokale omstandigheden (dus dicht bij je markt) ­ KENNIS KUNNEN WE NIET LOSZIEN VAN PRODUCTIE!

7 Discussie (2) ­ Talent welkom heten (stelling 3) ­Laatste randstad rapport: als je talent aan wil trekken zal Nederland een aantrekkelijk vestigingsklimaat moeten hebben. Dat betekent een gunstig vestigingsklimaat, aantrekkelijk om te wonen, recreëren en goede opleidingen. ­ Hoe pakt Nederland die uitdaging op. Voorbeeld is Silicon Valley waar 80% van de mensen van origine niet-Amerikaan is, maar ‘iedereen voelt zich Amerikaan.’ Wanneer mag iemand zich Nederlander noemen? Pas na vele regelingen, controles, etc. (meer Natiestaat dan een gevoel dus) ­ De vraag zou eerder moeten zijn: wat kun je, dan waar kom je vandaan?

8 Discussie (3) ­ Als wij het aantrekken van buitenlands talent van groot belang achten voor de ontwikkeling van Nederland en het concurrentievermogen van Europa, hoe staat het met onze eigen bereidwilligheid om naar het buitenland te vertrekken? ­ Hoe flexibel zijn wij zelf? ­Kinderen / thuisfront als beperkende factor ­Uitdaging, juist voor kinderen om als wereldburger op te groeien ­ Duurzaamheid als ambitie (stelling 2 en stelling 7) ­Komende generaties zullen worden opgeleid rondom duurzaamheid ­Vb. Kostprijs vergelijking gaat niet altijd op als argument om productie naar het buitenland te verplaatsen. Denk aan het verder doorautomatiseren van productie, waar bovendien extra aandacht is voor kwaliteit en duurzaamheid. Dan is verplaatsen wellicht geen optie.

9 Discussie (4) ­Vb II: de productie van kunstmest (laagwaardig product) blijft gehandhaafd in Europa, juist door de lage toegevoegde waarde en in verhouding hoge transportlast (indien je ver van de markt opereert!) ­Vb III: Maatwerk: bediening aan klanten is op maat, dan speelt afstand een grote rol. Daarnaast is het van belang om rekening te houden met technologische ontwikkeling die productiviteitstijgingen mogelijk maken (DSM realiseert jaarlijks 4 à 5% stijging in de productiviteit.) ­ Oost Europa biedt hoop (stelling 4) ­Voor WO I en II sterk geïndustrialiseerde staten, nu na de val van de muur is er sprake van een inhaalslag. Dat biedt sterk groeiende markten, met veel mogelijkheden om productie te vestigen. ­ Nadeel is de corruptie, hardnekkig verankerd in de cultuur. Er moet nog veel water door de Rijn voordat op het niveau van West Europa is.

10 Discussie (5) ­ Stelling Regelgeving als een zegen + duurzaamheid als kans ­Welvaart is een rem op innovatie, regelgeving ia een ‘burning platform’ strenge regelgeving creëert creatieve oplossingen ­ Duitse auto-industrie echter blijft maar vervuilende auto’s produceren en gaan nu pas ‘om’ ­ 1e reactie is uitstel (zo lang mogelijk), daarna adopteren om de transitie mogelijk te maken ­Consument is niet voor milieuverbetering, een duurzaam product wordt pas een succes als de kosten ervan ook lager zijn. Japanners zijn daarop veel beter ingericht. ­ Vb. Verf, DSM ontwikkelt milieuvriendelijke verf op waterbasis (geen oplosmiddelen die zeer schadelijk zijn voor schilders. De echte doorbraak van dit product kwam pas toen er regelgeving kwam omtrent het gebruik van oplosmiddelen. Marketing van milieu is moeilijk, ‘De consument is geen burger.’

11 Discussie (6) ­ Dilemma: Regelgeving werkt verstikkend, maar maakt ook creatief en dwingt af! ­ In zekere zin een januskop voor een chemiebedrijf. De ambitie is voorloper te zijn op het gebied van regelgeving.Je doet zelfs voorstellen om deze te verbeteren. Voor kleine spelers is dit tevens een bedreiging, omdat de regelgeving dan economische groei in de weg staat. Dit betekent een continue laveren om een gelijk speelveld te creëren. ­ In welke bedrijven is milieu een kans? ­Philips: strenge regelgeving in californie biedt kansen om je te onderscheiden in een concurrerende markt ­Corus: grote producent CO2, kans is om de keuze voor het soort staal in producten voor de consument te beïnvloeden. Vb. Zijn de auto-industrie, waar het gebruikte staal een groen imago heeft en zo consumenten verleid om in die specifieke value chain te zoeken! ­Sony, green partnership. Als de consument er niet in investeert, dan heeft dit initiatief geen kans, Klanten willen niet aangesproken worden op hun geweten!

12 Discussie (7) ­ Stelling 6 : ‘Haasje over binnen je focus!’ ­Bakker en kaasmaker leven van elkaar, hoe kun je met meerdere producten cross-sectoraal innoveren? ­Integratie service en product is een krachtige combinatie, genereert marge. ­ Vb I DSM & Personalised Nutrition ­Persoonlijke test: vaststellen van je genetische paspoort ­Zelf samenstellen van je voedingspakket (vitamines, gezondheidsbevorderende producten) ­Producten koppelen aan een service (om de resultaten te meten)

13 Die uitgangspunten tot slot ­ Hoe kunnen we zorgen dat Nederland / Europa een klimaat / omgeving creëert waartoe toptalent zich aangetrokken voelt en zich hier vestigt ? ­ Hoe kunnen wij zorgen dat we in het onderwijs de verschillende activiteiten clusteren om de bestaande activiteiten beter uit te nutten en minder ‘ opnieuw het wiel uit te vinden?’ ­ Het is van groot belang voor de kwaliteit van onze R&D, de ontwikkeling van kennis en de kwaliteit van onze (top) technologie dat er voldoende maakindustrie zich handhaaft in Nederland / Europa.