Planmatig differentiëren tijdens een instructieles 3 februari – KUL - binnenklasdifferentiatie

Inzetten op brede basiszorg Wat doen we systematisch voor iedereen? preventief remediërend Leerkrachten zijn professionals Leerkrachten zijn onderzoekers differentiatie Het schoolteam is een lerende gemeenschap

Van theorie naar praktijk

Basiszorg onder de loep: in de klas Kernopdracht van iedere leerkracht: Maximaal ondersteunen van het leerproces van IEDERE leerling. Er wordt gewerkt aan Leerefficiëntie Leervaardigheden Leermotivatie Leerwinst vak- en vakoverschrijdende competenties op een systematische wijze PROACTIEF: Wat doe ik preventief tijdens de lessen? Ik ondersteun de leerling bij het efficiënt verwerken van de inhouden uit mijn lessen (aansluitend bij het eigen leerprofiel). Ik motiveer de leerling om met de inhouden van mijn lessen aan de slag te gaan (vanuit de eigen interesses). Ik daag de leerling uit om de inhouden vanuit mijn lessen te verwerken op een zo hoog mogelijk niveau (aansluitend bij de eigen leerstatus). Evalueren om te leren: Hoe krijgen we (leerkracht en leerlingen) zicht op de leervorderingen? REMEDIËREND: Welke remediërende acties voorzie ik? Ik zet gepaste acties op om de leerling te ondersteunen als ik heb vastgesteld dat leerling de inhouden niet efficiënt kan verwerken. Ik lever inspanningen als ik heb vastgesteld dat de leerling weinig/niet gemotiveerd is om met de inhouden aan de slag te gaan. Ik zet gepaste acties op als ik heb vastgesteld dat de leerling inhoudelijke problemen ervaart met de leerstof. Leren gebeurt hoofdzakelijk in de klas, met de ondersteuning van de vakleerkracht. Het is de kernopdracht van iedere leerkracht om het leerproces van alle leerlingen zo goed mogelijk te ondersteunen. Dit betekent uiteraard dat je leerlingen ondersteuning biedt bij het verwerven van vak- of vakoverschrijdende inhouden. Dit is onlosmakelijk verbonden met het werken aan leervaardigheden. Hoe kan ik deze inhouden verwerven? Welke leerstrategieën kan ik inzetten? Hoe kan ik de leerstof overzichtelijk samenvatten? Het zijn vragen die voor iedere leerling, afgestemd op zijn of haar profiel, moeten beantwoord worden om tot duurzaam leren te komen. Tot slot zal ook de leerkracht als leerbegeleider al zijn professionaliteit moeten aanwenden en inzetten om leerlingen te motiveren en uit te nodigen om te leren. Proactief neemt de leerbegeleider dus de taak op om in de lessen te werken aan leerwinst, leervaardigheden en leermotivatie. Om deze taak te kunnen opnemen zal het volledige leerproces doorweven zijn van evaluatiemomenten. Dit zien we in een eerste fase zeer breed: observeren zowel van het proces als het product, feedback geven, schriftelijke en mondelinge evaluatietaken organiseren, leerlingen elkaar en zichzelf laten evalueren… In een tweede fase zal er worden vastgelegd of de leerling de vooropgestelde vak- of vakoverschrijdende doelen heeft bereikt. Op dat moment krijgt het vastleggen van de leervorderingen van iedere leerling een formeler karakter. Het is tevens de grenslijn om te bepalen of een leerling een volgende stap kan zetten in het leren of hij remediërende maatregelen nodig heeft. Voor die leerlingen die nood hebben aan remediëring is het belangrijk om eerst te analyseren waar het misliep: heeft deze leerling de inhouden niet goed begrepen, ligt het probleem eerder bij te beperkte leervaardigheden of is het onvoldoende resultaat een gevolg van een gebrek aan motivatie. Enkel een gedegen analyse van het probleem zal leiden tot gepaste bijstuur-acties. Het geven van inhaallessen is dus bijvoorbeeld niet altijd de meest efficiënte maatregel. Ook de remediëringsfase zal moeten doorspekt worden van evaluatiemomenten en zou idealiter ook leiden tot een nieuwe ‘foto’ waarin wordt vastgelegd of de leerling de doelen heeft bereikt. Tot slot kan hier ook nog worden opgemerkt dat evaluatie niet enkel dient om het leerproces van de leerling te sturen. Het is ook belangrijk dat de leerkracht de gegevens gebruikt als spiegel voor het eigen handelen. Als de leerkracht bereid is om te leren van de leerlingen dan zullen de proactieve maatregelen voortdurend kunnen worden geoptimaliseerd en zal de leerkracht groeien als professional.

differentiatie toverwoord kernbegrip Hoe kan je positief en planmatig omgaan met verschillen tussen leerlingen zodat er voor iedere leerling maximaal leerrendement wordt geboekt?

Sleutelen aan een instructie les Hoe beginnen we er aan? 2/3 van de leerkrachten Frans geeft aan (van soms naar regelmatig) aanbiedende werkvormen te gebruiken Bron: Peilingen - Brochures - Secundair onderwijs - Eerste graad - A-stroom Frans (2008) 84% van de leerlingen geeft aan elke of bijna elke les wiskunde te luisteren naar de uitleg van leerkracht Bron: Peilingen - Brochures - Secundair onderwijs - Tweede graad - ASO Wiskunde (2011) Sleutelen aan een instructie les

Activerende Directe Instructie model Wat? Doel? Hoe? Waarom? Kort & bondig Een model/lesaanpak om te differentiëren tijdens een instructieles (les die start met een voornamelijk leerkrachtgestuurde, klassikale fase) Wat? Doel? Basisdoelen beter bereiken met alle leerlingen Sommige leerlingen complexere doelen aanbieden Hoe? Lesverloop in fasen Maximaal 3 groepen Hier is het nodig dat we benadrukken dat het model geschikt is voor instructielessen. Wat men op scholen een verademing vindt is het feit dat er maximaal 3 groepen worden gevormd. Iedereen op een individueel traject is in een klassituatie niet mogelijk en zou leiden tot een te divergent leerspoor dat we als leerkracht niet kunnen opvangen. Waarom? Afstemmen instructietijd en -vorm op de leerbehoefte Verhogen leerlingactiviteit tijdens leerproces

Houdt rekening met verschillen in Kijken met de differentiatie-bril naar het ADI-model Houdt rekening met verschillen in Door aanpassingen aan ADI-les Leerprofiel Leerstatus Interesses Product Inhoud Proces Verhoogde Leermotivatie Leerwinst Leerefficiëntie 5 principes: Teaching up Studentgericht Eigenaarsschap Verbondenheid Evalueren om te leren

Het model ADI in detail Minimaal 20’ +/- 5’ Maximaal 20’ Klassikale fase Opwarmer - Terugblik – oriëntatie instructie Begeleid inoefenen einde: toets/observatie Gedifferentieerde fase Verlengde instructie basisleerstof Extra instructie Begeleid inoefenen Extra hulp Zelfstandige verwerking basisleerstof Zelfstandige verwerking complexere leerstof KF Evaluatie van het lesverloop Evaluatie Pré-instructie Welke elementen worden hier best benadrukt? ‘ontkrachten van vooroordelen’ +/- 5’ Maximaal 20’

ADI en het LEERPROCES ADI: Kader ligt vast wat betreft indeling en werkvormen Hoe willen we dit aanbrengen? Wat willen we aanleren? Leerdoelen Didactisch proces bijsturing Hoe verzamelen we gegevens om het leerproces van de leerling verder te sturen? Evaluatie Hoe kunnen we indien nodig bijsturen?

Wat willen/moeten we aanleren? Doorslaggevend bij de attestering Leerplandoelen Maar ook Leervaardigheden en -attituden Algemene vaardigheden en attituden: VOET/VOOD - SCHOOLEIGEN doelen Belangrijk in onze hedendaagse samenleving vertaling in lesdoelen

Lesmodel ADI en lesdoelen Gedifferentieerde fase Verlengde instructie basisleerstof Extra instructie Begeleid inoefenen Extra hulp Zelfstandige verwerking basisleerstof Zelfstandige verwerking complexere leerstof basis lesdoel(en) voor iedereen complexere lesdoel(en) voor een aantal leerlingen

complexere lesdoel(en) Lesmodel ADI en lesdoelen Welke leerplandoelen zijn geschikt voor ADI? Leerplandoelen basis lesdoel(en) complexere lesdoel(en) Interpretatie Welke ruimte bieden leerplandoelen? Wie? Op basis waarvan?

complexere lesdoel(en) Lesmodel ADI en lesdoelen Leerplandoelen basis lesdoel(en) complexere lesdoel(en) Welke leerplandoelen zijn geschikt voor ADI? Doelen die het best te bereiken zijn via instructie Welke ruimte bieden leerplandoelen voor interpretatie? Gebruik van hulpmiddelen Inhoudelijk beheersingsniveau Leerkracht Wie interpreteert? Vakgroep School Leerlingkenmerken Op basis waarvan gebeurt de interpretatie? Leerkrachtkenmerken Schoolkenmerken Leerlijn

complexere lesdoel(en) Lesmodel ADI en lesdoelen Voorbeeld Nederlands A-stroom ET 11: De leerlingen kunnen bij de planning, uitvoering en beoordeling van hun leestaken een aantal strategische vaardigheden toepassen. basis lesdoel(en) complexere lesdoel(en) basis lesdoel: de leerlingen kunnen zelfstandig een tekst van gemiddelde moeilijkheidsgraad voor niveau 1A oriënterend lezen. Ze kunnen met de nodige ondersteuning de doorlopen stappen expliciteren. Geschikt voor ADI? Interpretatie complexer lesdoel: de leerlingen kunnen zelfstandig een tekst van hoger dan gemiddelde moeilijkheidsgraad voor niveau 1A oriënterend lezen . De leerlingen kunnen zelfstandig de doorlopen stappen expliciteren. Hulpmiddelen Stappenplan Ondersteunende vragen Schema Woordenlijst Beheersingsniveau Complexiteit tekst (lengte, lay-out, illustraties, bekendheid onderwerp,…)

ADI-model The one and only? Werkvormen Differentiatie mogelijk Doceren Demonstreren Differentiatie mogelijk Coöperatief leren / groepswerk Probleemstellend leren Zelfstandig werken / leren We willen zeker alle andere werkvormen niet in de kast stoppen. De afwisseling is en blijft belangrijk. Belangrijk is ook dat we met dit traject moeten bewaken dat we de deur niet open zetten om meer instructielessen te geven. Het te bereiken doel bepaalt wat de best mogelijk manier is om iets aan te pakken. Als het doel instructie vereist dan kan dit model gebruikt worden. We zien in BaO dat leerkrachten die dit model in de vingers hebben ook beginnen spelen met andere werkvormen en de differentiatie volgens dit model. Contractwerk/projectwerk Onderwijsleergesprek / instructie ADI-model

Verbindt beleid en leerkrachten Ruimte voor eigen visie en accenten Waarom is ADI een goed startmodel ? Instructiemodel Transfereerbare vaardigheden Gewijzigde mind-set Verbindt beleid en leerkrachten Ruimte voor eigen visie en accenten

The end… Hartelijk dank! wendy.luyckx@g-o.be