Onderzoek op hogescholen: de oogst na 10 jaar Prof.dr.Cees Karssen Emiritus rector magnificus Wageningen Universiteit Voorzitter Commissie Tussentijdse Evaluatie Lectoren en Kenniskringen

Korte Historie Lectoraten (1) jaren ‘80 Sanering en clustering HBO (“van 400 schooltjes in 1985 naar hoger onderwijs van de 21e eeuw” Norbert Verbraak) 1986: hogescholen gaan over van middelbaar naar hoger onderwijs Echter: “ hogescholen kunnen onderzoek verrichten voor zover dit verband houdt met het onderwijs aan de instelling ” (WHW) Deze scheiding tussen hoger onderwijs en onderzoek was en is internationaal een uitzondering

Korte Historie Lectoraten (2) jaren ‘90 Binaire stelsel blijft “in beton gegoten” Discussie over de zogenaamde “kennisparadox”: - te veel “publish-or-perish cultuur” wetenschappelijk onderzoek, - te weinig ruimte voor praktijkgericht, toegepast onderzoek - gebrekkige vertaalslag van de resultaten van onderzoek naar de professionele praktijk

2000: “Hogescholen tien jaar vooruit” nota voorzitter HBO Raad Frans Leijnse: Kerntaak hogescholen moet worden verbreed om te voldoen aan eisen kenniseconomie Docenten te vaak routineprofessionals, HBO heeft innovatieprofessionals nodig Concept lectoraat wordt voorgesteld en uitgewerkt: het lectoraat is uitgevonden

2001: Convenant OCW en HBO Raad Geld beschikbaar voor instellen lectoraten bestaande uit lector en kenniskring Start SKO ( Stichting Kennisontwikkeling HBO)

Vier Doelstellingen lectoraten Kennisontwikkeling Professionalisering van docenten Doorwerking in het curriculum Kenniscirculatie van en naar economie en samenleving.

Drie tussentijdse evaluaties Opstartfase: 2003/2004: “Een steen in de vijver” 2004/2005: “Succesfactoren voor lectoraten in het HBO” Volwassen fase: 2007/2008: “Lectoraten. Kweekvijvers van innovatie” (samen met Frans Leynse en Jan Reneman)

De oogst in 2004 en 2005 was nog mager maar wel veelbelovend: Alle betrokkenen meenden: “er gebeurt eindelijk iets” (Steen in de vijver) Het lector-kenniskring model werkte Maar ook nog talloze aanloopproblemen

2008: De oogst in 2008 was aanzienlijk veelbelovender Er is samenhang gegroeid tussen de 4 doelstellingen van het lectoraat waarbij kennisontwikkeling door onderzoek zich ontpopt heeft als de meest centrale doelstelling. Lectoraten die het hoofdaccent leggen op systematische kennisontwikkeling ontwikkelen ook de andere doelstellingen succesvol. De commissie ziet hierin een ideaalbeeld

Dus het gaat bij de lectoraten primair om het onderzoek, maar welk soort onderzoek? Drie indelingen zijn gepasseerde stations : 1. Fundamenteel vs toegepast 2. Onderzoek in hogescholen is paradigmatisch een aparte categorie 3. Er bestaat geen aparte kwaliteitsmaatstaf voor ‘hbo onderzoek”.

Een oversimpel (Wagenings) model Alle onderzoek en alle onderzoekpartners bevinden zich in één ruimte tussen de polen nieuwsgierigheid en maatschappelijke vraag Overal gelden dezelfde methodisch-wetenschappelijke criteria voor kwaliteit, validiteit, betrouwbaarheid ed Alle betrokken onderzoekpartners hebben hun eigen profiel, scheidslijnen werken contraproductief, samenwerking geeft meerwaarde - Nieuwsgierigheid Maatschappij fundamenteel– strategisch---toegepast

Kenmerken HBO onderzoek Vertrekt vanuit oplossingsvragen in de professionele praktijk Wordt verricht in netwerken van onderzoekers, kennisbewerkers en praktijkprofessionals Bewerkt bestaande kennis en genereert nieuwe kennis Is niet discipline- maar probleemgebonden Maar nogmaals: de methodische eisen zijn universeel voor alle typen onderzoek

Relatie Onderzoek-Onderwijs Studenten moeten onderzoekend onderwezen worden: niet alleen onderwijs in wat we weten maar ook in wat wij zoeken Eigen onderzoek bevordert de rechtstreekse participatie van docenten èn studenten in het onderzoek; het bevordert de professionalisering van docenten

Kennisbeleid Het is van belang dat een hogeschool een gemeenschappelijk onderzoekprofiel heeft Clustering van lectoraten in een kenniscentrum met samenhangende onderzoekprogramma’s is een stap naar een volwassen onderzoek infrastructuur

De oogst na 10 jaar onderzoek in het HBO Onderzoek binnen het HBO heeft en stormachtige en bewonderingswaardige onwikkelingsfase naar volwassenheid doorgemaakt