Scholen als leergemeenschappen (LG) Paul Hennissen Lector ‘Opleiden in de School’ Hogeschool Zuyd

Schools as learning communities Artikel Leo Tillmans & Marieke Dresen over de samenwerking in Limburg Inhoud presentatie –Lerende Leo –Wat is een leergemeenschap? –Waarom leergemeenschappen? –Leergemeenschappen in Limburg –Kenmerken leergemeenschappen? –Effecten van AOL? –Kansen voor leergemeenschappen in Limburg

Hoe ziet een leergemeenschap er uit als we naar Leo kijken? Enkele foto’s van Lerende Leo

actief beleven

ervaren en genieten

En observeren

Vooral ook (Na) denken

Actief experimenteren

En onderzoeken

Elementen van een leergemeenschap. Als we naar Leo kijken, dan herkennen we elementen van leren in leergemeenschappen -Actief beleven -Ervaren en genieten -Observeren -Nadenken -Actief experimenteren -En onderzoeken En vooral samen Dat wil toch iedereen. Dat is leren.

Wat is een leergemeenschap? … is een plaats waar leren plaats vindt (Tillmans, 2008) … bestaat uit een groep mensen die in eenzelfde professioneel domein samen leren, samen onderzoeken en samen werken (Popeijus) … is professioneel als er sprake is van voortdurend onderzoek en verbetering (Hord, 1997) … is een gemeenschap waarin onderwijsprofessionals individueel en samen leren met als doel het onderwijs aan leerlingen en resultaten van leerlingen te verbeteren. (Verbiest, 2004) In een academische school verrichten leraren en studenten gezamenlijk onderzoek bij innovatieve projecten. Het doel van het onderzoek is vooral om leraren kritisch te laten kijken naar hun werk en de ontwikkelingen in het onderwijs. (Tillmans, 2008) In een professionele leergemeenschap zijn het de professionals die leren en dat vooral met elkaar.

Waarom ‘Learning communities’ Overbruggen kloven tussen scholen onderling, en opleidingsinstituut Leergemeenschappen scheppen een omgeving waar professionals kunnen leren. Het leren van de leraar gaat vooraf aan het leren van de leerling.

Leergemeenschappen in Limburg De samenwerking tussen de partners heeft vorm gekregen in 3 projecten: – : EPS – : opleidingsscholen – : academische opleidingsschool

Waar staan we? Onderwijsraad (2005): 5 modellen Stageschool-model (vóór 2002) Coördinatie-model (vanaf 2002) Partner-model (vanaf 2010) Netwerk-model Opleidings-model

Kwaliteit (Timmermans e.a., 2009; Hopkins, 2007)

Kenmerken van een professionele leergemeenschap (Verbiest, 2008) –Persoonlijke capaciteit Actief, reflectief en kritisch kennis (re)construeren Actuele inzichten uit wetenschap en praktijk gebruiken –Interpersoonlijke capaciteit Gedeelde waarden en visie op leren / rol van de leerkracht Collectief leren en gedeelde praktijken –Organisatorische capaciteit (ondersteunende condities) Structuren, bronnen en systemen (tijd en ruimte) Cultuur (respect, vertrouwen) Stimulerend en gedeeld leiderschap

Effects AOL (Tillmans, 2008) Unieke infrastructuur Leraren leerden in LG –om buiten hun klas te kijken –om de kloof te overbruggen tussen praktijk en theorie –dat onderzoek verrichten complex is –om zelfsturend onderzoek te verrichten Lerarenopleiders namen kennis van de praktijk van elke dag

ASL- bottom up Zes projecten die in bovenschoolse kleine leergemeenschappen werden onderzocht. Enkele opvallende zaken: –Groot committent in zelfsturende teams –Vertrouwen in elkaar –Onderzoekende houding ontwikkeld –Opzetten onderzoek in en samen met scholen Vraagtekens zijn er ten aanzien van: –Is het onderwijs aan leerlingen ook veranderd? –Was het een project of beleid? –Implementatie van resultaten? –Welke rol hebben studenten? Welke kloof is verkleind?

Kansen voor PLG in Limburg Toekomst (a.s) Leraren willen en kunnen communiceren met elkaar, binnen en buiten de school in professionele leergemeenschappen als catalysator van schoolontwikkeling. Door het Opzetten vakdidactische leergemeenschappen tussen leraren van opleidingsscholen en – instituten. (start 2 december) Opzetten leergemeenschappen binnen scholen met als doel het leren van leerlingen te verbeteren. –Pedagogisch-didactische thema’s per school (zie nieuwe website) –Andere thema’s die docenten relevant vinden.

Vakdidactische leergemeenschapen Start 2 december Ontwikkelen gezamenlijke taal Op basis van samenwerkingsmodel (niet op basis van expertmodel) Groep zelf bepaalt inhoud en werkwijze. Uiteindelijk doel: verbetering onderwijs aan leerlingen. Via blended learning

Algemene thema’s per school Start voorjaar 2011 Elke school een eigen thema Expertmodel? Of Samenwerkingsmodel? Elke groep leraren op een school een eigen thema waarbij studenten als volwaardige leden meedoen.

Mogelijke actie In een professionele leergemeenschap (PLG) leren we allemaal. In hoeverre zijn wij als opleidingsschool en als opleidingsinstituut een PLG? Wat zijn de sterke en zwakke punten? Kortom: Laten we op basis van waardering en vertrouwen, een kritisch-reflectieve dialoog met elkaar aan gaan.

Bijna aan de top

Op de top, neemt hij afscheid.

Bedankt

Opleiden in de school Waarom: kloof tussen –Theorie/praktijk –Opleidingsinstituut en opleidingsschool –Professionalisering aankomende en zittende docenten –Gewenste en beschikbare personeel

–Ondersteuning door FCD en OD/mentor –Vereist samenwerking + vertrouwen + gemeenschappelijke verantwoordelijkheid Professionele leergemeenschappen –Voor alle (aankomende) leraren (pds) –werkplekleren

De academische school is een nieuw schooltype dat "opleiding en innovatie koppelt aan onderzoek en ontwikkeling". Op een academische school verrichten leraren en studenten gezamenlijk onderzoek bij innovatieve projecten. Het doel van het onderzoek is vooral om leraren kritisch te laten kijken naar hun werk en de ontwikkelingen in het onderwijs. De twaalf Limburgse experimenteerscholen (zie bijlage 1) hebben samen met de lerarenopleidingen van Fontys en Hogeschool Zuyd, een ambitieus projectplan ontworpen. Ze zijn daarbij gesteund door hun besturen de Stichting LVO, Onderwijsstichting Sint Bernardinus, Stichting Onderwijs Midden-Limburg en Onderwijsgemeenschap Venlo en Omstreken. De universiteiten en hogescholen in de regio hebben wetenschappelijke expertise ter beschikking gesteld om de dieptepilot succesvol te kunnen uitvoeren. De twaalf scholen werken al langer samen in de projectgroep Limburg Leert. De opleidingsscholen gaan onderzoeken hoe de opleiding van nieuwe docenten en de scholing van zittende leraren beter afgestemd kan worden op de huidige sterk vernieuwde onderwijspraktijk. Daarbij wordt vooral gekeken naar ontwikkelingen die nu in hun onderwijs plaatsvinden, zoals meer leerlinggestuurd onderwijs, onderwijs in een internationale context, het gebruik van computertechnologie en het bevorderen van de keuze van vakken voor bèta en techniek. Docenten gaan zelf onderzoeken of ze wel goed voorbereid zijn om in al deze vernieuwing goed te kunnen functioneren, met name in een VMBO-omgeving.

Onderzoek Als middel om onderwijs te verbeteren Als middel om eigen professionaliteit te verhogen Dus noodzakelijk dat (a.s.) leraren betrokken zijn bij (praktijkgericht) onderzoek. Start academische school projecten. Een school die lerarenopleiden en innoveren combineert met onderzoek en ontwikkeling.

Een project: academische school limburg 12 vo-scholen, 4 lerarenopl, 2 universiteiten 6 topics (ict, internationalisatie) De sleutel om de kloof tussen theorie en praktijk, en tussen de verschillende instituten te minimaliseren, was door leraren te betrekken bij het opleiden van aanstaande leraren, onderzoek, innovatie en de ontwikkeling van de school. Uit de gegevens blijkt dat in dit schooljaar ongeveer 150 docenten actief bij ons project betrokken zijn voor een totaal van klokuren. (rapportage)

deelprojecten Leerlinggestuurd Onderwijs Beschrijven van competentieprofielen (tbv opleiden in internationale context) Bevorderen van keuze voor Bèta/techniek Gevolgen van integratie van ICT in vo Functioneren van Docenten Competenties VMBO/LWOO

ASL Verspreiding van kennis Opzetten van leergemeenschappen over en binnen de scholen Informeren van collega’s (nieuwsbrieven, website, artikelen).

ASL vergeleken met SL Pioniers in het veld van onderwijskundige vernieuwing Betrokken bij alle aspecten van het leren van leraren (a.s., vt/dt, begeleiding, Omgeving waar onderzoek op verschillende manieren opgepakt kan worden (ondersteuning van staf) Ontwikkeling programma’s

Wat is er nodig? Schoolniveau –Academische karakter moet geincorporeerd zijn in de schoolpolitiek –Een team van leraren moet onderzoek kunnen superviseren Bovenschoolniveau –Continue samenwerking met andere scholen –Solide infrastructuur met alle partijen