Marc Hebbrecht en Ronny Vandermeeren

 Inleiding  Casus  Alcoholisme en narcisme  Empirisch onderzoek naar alcoholisme en NPS  Zelfpsychologie en problematisch alcoholgebruik  Nabeschouwing over de casus

 Kenmerken van mensen met een problematisch alcoholgebruik › Druktemaker, criticasters, bemoeials › Wijzen anderen op tekorten, maar verdragen zelf geen kritiek › Dwarsbomen toenaderingspogingen Wat gebeurt er waneer zich naast het alcoholprobleem een narcistische persoonlijkheidsstoornis aandient? Probleempatient²? Specifieke problemen? Aanpassing therapeutische benadering nodig? Valkuilen in de samenwerking? Behandeling kent vele uitdagingen!

 Illustratie van psychoanalytisch denken  Voorbeeld van therapeutische mislukking › “Frank, 53j bij 1 ste opname -> vertrekt zelfde dag (was ervoor al enkele malen ergens anders opgenomen). Oorzaak naar eigen zeggen -> ontslag, relationele problemen en over kop gaan eigen zaak -> voelde zich opgebrand -> begon te drinken” › Jaar later: 2 de opname (gedwongen), duur:40dagen met erna aangewezen ambulante behandeling. Tijdens behandeling: 2 maal per week behandeling in groep, waar hij van ieder lid de tekortkomingen evalueert, toont wel waardering voor de luisterbereidheid van de groepstherapeut. › Vanaf 1999, lid van ambulante groep, domineerde de zittingen, spreekt in de groep niet over zichzelf of over zijn gevoelens, schakelt over naar tekortkomingen andere leden. › Na 3 maanden: terugval, geeft excuusvoor terugval ‘iemand was mosselen in wijn aan het eten’, hij is boos op artsen omdat ze “etiketteren”. -> schept op tegen andere leden hoe “snel” hij zich heeft herpakt en geeft ze advies hoe zij het moeten doen – maakt van een nederlaag een overwinning. Start individuele hypnosetherapie om gevoelens beter kwijt te raken, laat hij het pantser even zakken -> neemt letterlijk afstand van de groep. › Terugval in 2000 met korte crisisopname, breekt deelname ambulante groep af › 2002: 5 de gedwongen opname, 10 maanden, actief lid, pantser blijft, geeft op alles en iedereen kritiek. Na 6 maanden, samenwerking verslechterd, word betrapt op verboden middelen -> gaat naar gesloten afdeling. › 2003: terugval na conflict met medepatiënte, had zijn seksuele avances geweigerd. › Nu: heeft nog contact met medepatiënten zodat hij perfect op de hoogte blijft van de afdeling.

 Duidelijke definiëring › Problematisch alcoholgebruik (zowel alcoholafhankelijkheid en –misbruik  Oorzaken: genen, cultuur, voorgeschiedenis en persoonlijkheidsfactoren van de patiënt › Narcisme: onvermogen om een stabiel en duurzaam gevoel van zelfwaarde vast te houden  Patiënt verbergt zijn onvermogen en schaamte vaak achter façade van zelfvoldaanheid  Schroeft kwetsbare en lage gevoel van zelfwaarde op via anderen  Nog 2 andere soorten  Geslaagd narcisme( hooggetalenteerde en eerzuchtige personen, bedreigd in emotionele leven)  Verlegen narcisme (blijk geven van grootse verachtingen, maar teruggetrokken, ingehouden, kwetsbaar)

 Craig, Verinis en Wexler (1985) › Persoonlijkheidsschalen Million Clinical Multiaxial Inventory (MCMI) › 160 alcoholisten, 100 opiaatverslaafden › Alcoholisten scoorden hoger voor: vermijdend, passief-agressief, schizotypisch, borderline, paranoïde › Opiaatverslaafden scoorden hoger op de NPS schaal

 Matano, Locke & Schwartz (1994) › Alcoholafhankelijke poliklinische patiënten gegroepeerd o.b.v antwoorden op de MCMI schalen. › 2 persoonlijkheidssubtypen  Die hoger scoren op ‘negativistische’ en ‘vermijdende/schizoïde’ of ‘afhankelijke’ schaal: deze mensen rapporteren talloze problemen en geven aan dat ze diep in de ellende zitten.  2 de type vermeldt weinig moeilijkheden, scoren hoogst op de ‘compulsieve’ of ‘theatrale/narcistische’ schaal.

 Valkuil: welk gedrag word veroorzaakt door persoonlijkheid en welk gedrag door het problematische alcoholgebruik?  Gevaar dat patiënt gereduceerd wordt tot zijn uiterlijke gedrag zonder rekening te houden met interne conflicten of persoonlijke defecten -> dubbele valkuil.  Vermijden van die valkuil: psychoanalytische model › Patiënt wordt begrepen in zijn uniciteit begrepen en benaderd

 Zelfpsychologische theorie door Ulman en Paul (2006) › ‘Narcissus in wonderland’ › Alcoholisme = narcistische gedragsstoornis waarbij alcohol een magisch middel is om te verzinken in primitieve narcistische fantasieën en in een stemming van zelfvoldane gelukzaligheid. › Denkt dat hij z’n alcoholgebruik in de hand heeft. › Meent op bewust niveau verlangens, gevoelens, geweteneisen en fantasieën met behulp van alcohol te reguleren. › In werkelijkheid: raakt in een negatieve spiraal alle controle kwijt

 Succesvolle psychotherapie › Doel: patiënt afstand doen nemen van zijn verslaving en geleidelijk z’n narcistische fantasieën in de therapeutische relatie brengen terwijl hij nuchter blijft. › Beginfase: veel weerstand › Geleidelijk een overdracht alsof de therapeut het ‘kalmerende ding’ is.  Gevolg: angst verminderd, depressieve gevoelens verminderen, blijheid bufferen en schaamte opgegeven.  Therapeut is eerst de drug voor de patiënt › Vervolgens durft de patiënt de therapeut te vertrouwen als een persoon met mogelijkheden en beperkingen

 Frank voldoet aan alle criteria NPS  Bij intake niet duidelijk tot hoever ze Frank konden vertrouwen › Mogelijk was alcohol de reden van z’n ontslag  Het gevoel klein te zijn en de ander te erkennen als waardevol is beschamend en wordt niet verdragen. › Zit opgescheept het gevoel dat hij hem belachelijk maakt als hij laat blijken dat hij hulp nodig heeft  De therapeuten hebben zich misschien niet empatisch genoeg afgestemd en niet genoeg de kans geboden zijn teleurstelling te ventileren › probleem: therapeut ‘verhard’ in een reflex van zelfverdediging = typisch tegenoverdrachtverschijnsel

Bronnen jpg alcoholisme-papa-stop-je-alsjeblieft-met-drinken.jpg abuse-treatment1.jpg