Materiële hulp- en dienstverlening in het maatschappelijk werk Bijeenkomst MO-groep, 17 november 2010 Margot Scholte, lector maatschappelijk werk INHolland.

Presentatie over: "Materiële hulp- en dienstverlening in het maatschappelijk werk Bijeenkomst MO-groep, 17 november 2010 Margot Scholte, lector maatschappelijk werk INHolland."— Transcript van de presentatie:

1 Materiële hulp- en dienstverlening in het maatschappelijk werk Bijeenkomst MO-groep, 17 november 2010 Margot Scholte, lector maatschappelijk werk INHolland / senior adviseur beroepsontwikkeling MOVISIE

2 De kracht van maatschappelijk werk in de 21 e Eeuw 1.De opdracht van maatschappelijk werk 2.De kern van maatschappelijk werk 3.De plek van materiële hulp en dienstverlening 4.Ontkoppeling van (im)materiële hulp en dienstverlening in opleiding en praktijk 5.De opdracht in deze tijd 6.Apart of samen? Hogeschool INHolland

3 De opdracht van Maatschappelijk Werk (breed!) Tweeledige opdracht Voortvloeiend uit de aangereikte wettelijke kaders (op dit moment in de tijd: o.a. Wmo) en de maatschappelijke opdracht Voortvloeiend uit de behoeften en vragen die zich bij kwetsbare en hulpzoekende burgers aandienen Hogeschool INHolland

4 Maatschappelijk werk is van alle tijden, maar … … beweegt ook mee op de golven van de tijd Centrale vragen in ieder tijdsgewricht waar maatschappelijk werk een antwoord op moet zoeken: Wie zijn de kwetsbaren en de hulpzoekenden, de zwaksten? Wat vinden we als samenleving een gepast antwoord op hun noden (waartoe)? Hoe moeten ze geholpen worden (methodisch)? Hoe moet dit worden gefinancierd en georganiseerd? Hogeschool INHolland

5 De kern van Maatschappelijk Werk Wat(Procesmatige) hulp en dienstverlening Wanneer Verwevenheid van materiële en immateriële problematiek Waarom Persoonlijk professionele betrokkenheid bij mensen Doel Versterken van participatie, autonomie, zelfredzaamheid Voor wieIndividuen en (kleine) groepen in een kwetsbare positie Domein Sociale en maatschappelijke verbanden vgl. Ter Hoeven (1956); Gilbert en Specht (1986); Van der Laan (1999)

6 Deskundigheid: generalisme Een maatschappelijk werker is een generalist, dwz: Heeft kennis van meerdere domeinen Richt zich integraal op het functioneren van personen op (bijna) alle leefgebieden (materieel en immaterieel) Voert een scala aan lichte interventies uit Schakelt tussen specialisten vanuit het leefwereldperspectief van cliënten Ervaren mw’ers zijn specialist in het generieke: generalist-specialist Hogeschool INHolland

7 Ontkoppeling materieel – immaterieel in de praktijk Jaren ’80: behoefte aan meer juridisch geschoolde hulp- en dienstverleners Uitbreiding overheidsapparaat / verzorgingsstaat Toenemende complexiteit wetten, regels, voorschiften Juridisering van de samenleving Emancipatie en (grote) mondigheid De responsieve ambtenaar Verzakelijking van de hulpverlening Sociale dienst neemt afstand van MW: bijstandsmw wordt bijstandsconsulent wordt bijstandsambtenaar (Frans Verboekend, 5 november 2010) Maatschappelijk werk schoof in die tijd op naar de immateriële hulp- en dienstverlening en er ontstond een gat aan de materiële kant / ruimte voor een juridische specialisatie Hogeschool INHolland

8 … en in de opleiding Sociaal raadslieden (SR) tot in jaren ‘80: juristen (bij gemeenten) en mw’ers (bij MAIC’s). Belangenvereniging: FIRA 1983: SR willen eigen opleiding (universitair of HBO?) 1985-1986: Raadslieden differentiatie binnen parttime opleiding MW 1987-1988: Haalbaarheidsonderzoek naar 4-jarige opleiding SJD 1989:Start SJD: ‘Werken met mensen, werken met recht’ meteen succesvol 1989:Verzakelijking van de MW opleiding: Maatschappelijk Werk en Dienstverlening 1993:Visitatie: bestaansrecht SJD bewezen geacht 1994Erkenning van de opleiding (eigen CROHO-nummer) Sociaal raadslieden zijn voortaan SJD-opgeleide professionals Hogeschool INHolland

9 Dilemma Sociaal Raadslieden: agogisch of juridisch? Verhaal is nog niet afgelopen: 2003:start van HBO-recht 2005:overheid start juridisch loket met juristen (HBO en academisch), vanaf het begin een groot succes HBO-recht – juridisch loket dwingt SR om zich te wijden aan de meer kansarme groepen (zie registratie) SJD zoekt naar wegen om de juridisch geschoolde dienstverlener beter om te leren gaan met ‘lastige klanten’: Sociaal vaardiger Omgaan met agressie Signaleren van ‘achterliggende problematiek’ Problematiek meer vanuit de context te benaderen Hogeschool Inholland

10 Hereniging materieel – immaterieel? Maatschappelijk Werkers en Sociaal Raadslieden groeien naar elkaar toe: SR (SJD) wordt socialer / agogischer MW(D) legt weer meer nadruk op materiële hulp- en dienstverlening Om in termen van de opleidingen te blijven: SJD/SR en MWD zijn twee takken aan dezelfde stam Om in termen van Hans van Ewijk (hoogleraar grondslagen mw) te blijven: Sociaal Raadslieden en Maatschappelijk Werkers zijn lid van één familie Om in mijn eigen termen te blijven: Maatschappelijk Werkers zijn: generalist(-specialist) Sociaal Raadslieden zijn domeingeneralist Hogeschool INHolland

11 Verschuivingen in de opdracht van het mw De Wmo als exemplarisch voorbeeld van ‘het nieuwe denken’ Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving: hulpverlening blijft een recht, maar alleen als mensen er zelf niet uitkomen Burger centraal 1. Eigen verantwoordelijkheid burger 2. Vrijwillige inzet, civil society 3. Collectieve voorzieningen 4. Individueel maatwerk, AWBZ

12 Hogeschool INHolland Meer aandacht voor ‘kwetsbare burgers’ Mensen die over onvoldoende hulpbronnen beschikken om op eigen kracht moeilijkheden en tegenslagen te overwinnen 9 risicofactoren Slechte gezondheid Geringe mate van psychisch welbevinden Inkomen < 110 % van het minimum loon Eénouder gezin Werkloosheid in de afgelopen 5 jaar Huishoudens met een uitkering Een huishouden waar niemand werkt Niet-westerse allochtonen Een slechte beheersing van het Nederlands (Jehoel-Gijsbers, 2004)

13 Hogeschool INHolland Groeiende behoefte integrale aanpak materieel - immaterieel Maatschappij stelt steeds hogere eisen aan mensen – meer uitval (Oa. inaugurele rede prof. dr. Hans van Ewijk, november 2010) Toename van complexe problematiek in de praktijk (Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt, 2006) Registratiegegevens maatschappelijk werk: meer multi-problematiek (Zicht op het AMW, ontwikkelingen AMW 2003-2008) Enorme toename schuldenproblematiek (hoger, meer eisers, jonger) (Serail & Von Bergh, 2007) Maatschappelijke opdracht vraagt om doelgroepverschuiving AMW: meer richten op kwetsbare mensen (‘er op af’) (Wmo, 2007; Kabinetsaccoord, 2010) ‘Er op af’: ingang bij 60% is materiële problematiek; aantal mensen met materiële problemen nog veel hoger (Lumensgroep, 2009) Enorme versnippering in de praktijk en complexe oplossingen (Scholte, 2010)

14 Vorm geven aan een integrale aanpak Wat is nodig voor om de cliënt goed te helpen? Over welke cliënt hebben we het? (mate van kwetsbaarheid) Wat is de samenhang tussen materiële en immateriële problemen? Kan de hulp bijdragen aan zelfredzaamheid? Wie heeft welke deskundigheid? Hoe houden (maken) we de hulp simpel en effectief? Behoefte aan generalist: voldoende materiële en immateriële competenties Behoefte aan specialist: voldoende juridische diepgang

15 Wie doet wat aan materiële hulp- en dienstverlening? 4 specialist 3 Generalist 2 Lichte professionaliteit 1 Civil Society 4. Juristen (universitair en HBO-recht) advocatuur/ juridisch loket 3½. Sociaal juridisch dienstverleners bureau sociaal raadslieden 3. Maatschappelijk werkers (A)MW / MD 2. Maatschappelijk dienstverleners MD 1. Vrijwilligers / eigen netwerk

16 Principes voor inrichten van hulp- en dienstverlening Informele hulp voor formele hulp MBO voor HBO Generalist voor specialist Doelen breder dan ‘oplossen voorliggende probleem’ Zo min mogelijk hulpverleners om cliënt(systeem) zeker bij kwetsbare mensen

17 Zelf doen of samenwerken? Invulling hulpverlening is afhankelijk van mate van kwetsbaarheid / type cliënt. In grote lijnen: Enkelvoudig / goed zelfredzaam: materiële deskundigheid is voldoende Meervoudig / redelijk zelfredzaam: vormen van goed samenwerkende multidisciplinaire teams Kwetsbaar: Integrale deskundigheid, dwz financieel-technische kennis samen met brede generalistische inzet

18 Programma Sociaal Werk in de Wijk (lectoraat en MOVISIE) Voorliggende voorzieningen: Collectieve vrij toegankelijke voorzieningen Georganiseerd vrijwilligerswerk Aan de basis van de geprofessionaliseerde zorg (basisteams): Generalisten (als specialisme) gericht op: ZorgWijkverpleegkundige Individuele problematiekMaatschappelijk werker Participatie / collectieve voorz.Opbouwwerker Veiligheid Wijkagent … Daar direct achter: Domein- of doelgroepgebonden functionarissen Specialisten Hogeschool Inholland

19 Voor de toekomst (samengevat) Doe het goed Doe het samen Experimenteer en meet en: Hou het simpel ! Hogeschool INHolland