1 De EU geconfronteerd met een asielcrisis in de Middellandse zee door Em. Prof. Dr. Marc BOSSUYT (UA) Ere-Commissaris-generaal voor de vluchtelingen en de staatlozen

2 Inhoud 1.Personen gerechtigd tot internationale bescherming 2.Rechtsmiddelen ter beschikking van afgewezen asielzoekers 3.Terugkeer naar land van oorsprong of naar andere EU-lidstaten 4.Asielcrisis in de Middellandse zee 5.Enkele slotbeschouwingen

3 1. Personen gerechtigd tot internationale bescherming Asielrecht Recht op asiel * Art UVRM. (1948): “het recht asiel te zoeken en te verkrijgen in andere landen” * Niet in EVRM (1950) en in BuPo (1966) * Art. 18 EU Handvest van de grondrechten (2000): “Het recht op asiel is gegarandeerd”

4 Vervolgingsgronden * Genève Art. 33.1: verbod tot refoulement * Genève Art. 1: “gegronde vrees voor vervolging wegens zijn ras, godsdienst, nationaliteit, het behoren tot een bepaalde sociale groep of zijn politieke overtuiging” * Art. 15 EU Kwalificatierichtlijn (2004/2011): “een ernstige en individuele bedreiging van het leven of de persoon van een burger als gevolg van willekeurig geweld in het kader van een internationaal of binnenlands gewapend conflict” * Nu ook “seksuele oriëntatie, gedwongen huwelijk, vrouwenbesnijdenis, seksueel geweld en huishoudelijk geweld”

Geneefs Vluchtelingenverdrag Besluiten Uitvoerend Comité UNHCR (1977): “een redelijke termijn voor beroep op een herziening van de beslissing, ofwel bij dezelfde of bij een andere overheid, weze het een administratieve of een gerechtelijke ”

6 2. Beschikbare rechtsmiddelen A. Rechtspraak van het EHRM 1) Art. 6 (eerlijk proces): niet toepasselijk - Abdulaziz, Cabales & Balkandali t. GB (1965) - Sankerath Lukka t. GB (1986) - Maouia t. F (2000)

7 2.A. Rechtspraak EHRM 2) Art. 13: “daadwerkelijk rechtsmiddel” - Vilvarajah t. GB (1991): de nationale overheid dient in staat te zijn om zowel de inhoud van de verdragsklacht te behandelen als om geschikte genoegdoening te verschaffen - Chahal t. GB (1996): geen gerechtelijke instantie vereist

Art. 13: “daadwerkelijk rechtsmiddel” vv. -Jabari t. TR (2000): een onafhankelijk en rigoureus onderzoek -Conka t. B (2002): het rechtsmiddel moet de uitvoering van de met het verdrag strijdige maatregelen kunnen voorkomen -Gebremedhin t. F (2007): een rechtsmiddel met automatisch schorsende werking” -J.S. t. B (2014): een opschortend rechtsmiddel dat een daadwerkelijk onderzoek toelaat van de argumenten m.b.t. een mogelijke schending van artikel 3 8

9 2.B. EU recht Art. 47 EU Handvest van de grondrechten: “Recht op een doeltreffende voorziening in rechte en op een onpartijdig gerecht”

10 Art. 46 Procedure Richtlijn Art. 46.1: “een daadwerkelijk rechtsmiddel bij een rechterlijke instantie” m.b.t. beslissingen die: (a) i) een verzoek als ongegrond beschouwen of ii) ontvankelijk omdat a) een andere lidstaat internationale bescherming heeft toegekend; b) een land dat geen lidstaat is, als eerste land van asiel wordt beschouwd of c) als veilig derde land wordt beschouwd;

11 Art. 46 Procedure Richtlijn vv. d) het verzoek een volgend verzoek is en er geen nieuwe elementen of bevindingen aan de orde zijn gekomen of e) het verzoek is ingediend door een persoon ten laste zonder feiten die een apart verzoek rechtvaardigen (Art. 33.2); iii) genomen aan de grens of in transitzones van de lidstaten (Art. 43.1);

12 Art. 46 Procedure Richtlijn vv.. iv) geen behandeling te laten plaatsvinden omdat de verzoeker hun grondgebied illegaal tracht binnen te komen of illegaal is binnengekomen vanuit een veilig derde land (Art. 39); (b)een de behandeling te beëindigen zonder een beslissing te nemen, wanneer een verzoeker zijn verzoek om internationale bescherming uitdrukkelijk intrekt of impliciet heeft ingetrokken (Artt. 27 en 28); (c)internationale bescherming in te trekken (Art. 45).

2.B. EU Asielprocedure Richtlijn Art.46.3: “een volledig en ex nunc onderzoek van zowel de feitelijke als juridische gronden” Art. 46.5: toelaten om op het grondgebied te verblijven in afwachting van de uitkomst van het rechtsmiddel 13

14 3. Terugkeer naar land van oorsprong of naar een andere EU lidstaat A.Terugkeer naar land van oorsprong -Amekrane t. GB (1973): Com. 1 e A3i -Soering t. GB (1989): 1 e S. A3i -Cruz Varas t. S (1991): 1 e asielzoekerszaak (N-S. A3i) (18c1) -Chahal t. GB (1996): 1 e S. A3i asielzoeker (12c7) -Mamatkulov & Askarov t. TR (2005): 1 e bindende voorlopige maatregel (14c3)

Sinds Mamatkulov - Verzoeken om voorlopige maatregelen gestegen van 112 in 2006 tot in Meer dan 100 arresten die een indirecte schending vaststellen van art. 3 EVRM i.g.v. uitlevering of uitwijzing van een asielzoeker (voorafgaand aan Mamatkulov slechts 4 dgl. arresten)

16 3B. Overdracht naar een andere EU lidstaat Dublin I (1990), II (2003), III (2013) * M.S.S. t. B & GR ( ): B € ; GR € 1.000; -verlaging van de drempel van art. 3 -“bijzonder kwetsbare groep” - uitbreiding art. 3 tot levensomstandigheden (16c1) CJEU, N.S. ( ): “systemic deficiencies” * Sharifi t. GR & I ( ): A, F, D, I, N, S, CH * Tarakhel t. CH ( ): “individuele waarborgen” (14c3) * V.M. t. B ( ) (4c3)

Uitwijzing naar een andere Staat * Sufi en Elmi t. GB ( ): voldoende akelige omstandigheden * Hirsi Jamaa t. I ( ): 24 x € * Khlaifia t. I ( ): 3 Tun. € (5c2) 17

HvJ EU, Opinie 2/13, Het toetredingsakkoord van de EU tot het EVRM verzekert niet de instandhouding van de specifieke kenmerken van de Unie en het recht van de Unie. Het beginsel van onderling vertrouwen tussen de lidstaten vereist dat elk van hen, behoudens uitzonderlijke omstandigheden, ervan uitgaat dat alle andere lidstaten het Unierecht en, meer in het bijzonder, de door dat recht erkende grondrechten in acht nemen. 18

Commentaar op Opinie 2/13 Steve PEERS Jean-Paul JACQUÉ Walter MICHL John MORIJN Fabrice PICOD Daniel HALBERSTAM Henri LABAYLE en Frédéric SUDRE Sarah LAMBRECHT 19

20 4. Asielcrisis in de Middellandse zee Oorzaken: - economische onderontwikkeling - politieke verdrukking - Gewapende conflicten Somalia, Rwanda, Burundi, Eritrea Afghanistan, Iraq, Libya, Syria

Art. 78(3) VWEU Europese Raad : - Verstoren van netwerken van mensenhandel en vernietiging van vaartuigen (VN VR Res van ) - Gezamenlijk behandelen van asielaanvragen, met inbegrip van registratie en afname van vingerafdrukken - Bevorderen van de wederopname van niet- toegelaten economische migranten

Europese Raad Hervestiging * (-> ) personen in nood van internationale bescherming in I & GR verplaatste personen uit Noord-Afrika, Midden-Oosten & Hoorn van Afrika * : ->

Europese Raad * : Bestaande regels incl. Dublin & Schengen; UNHCR & WFP; Libanon, Jordanië & TR; W Balkan; Syria, Libya * : TR; buitengrenzen; “hot spots”; Terugkeer richtlijn; uitbreiding Frontex; heropname overeenkomsten

BOSSUYT, Marc “ The European Union Confronted with an Asylum Crisis in the Mediterranean”, European Journal of Human Rights, 2015/5, pp