Premieberekeningen werkgroep pensioenen ANN

Pagina 2 Achtergrond  Per 1 januari 2015 is regeling APF versoberd (o.a. 1,875% en aftopping € )  Cao-partijen onderzoeken mogelijkheid tot compensatie (streven nieuwe regeling per 1/7)  Premie is voorlopig gehandhaafd op 22,6% i.p.v. 20,4% En daarnaast…  De fiscale aanwijzing vervalt per 1/7  De spelregels rondom Reserve Toeslag Werknemers zijn veranderd  De huidige uitvoeringsovereenkomst loopt af per 1/7, dus nieuwe CDC-premie nodig

Pagina 3 Onderzoeksvragen  Is er fiscale ruimte om de regeling te verbeteren (a.g.v. intrekken fiscale aanwijzing)? Lagere franchise Spaarbasis partnerpensioen Hogere premiestaffel in beschikbare premieregeling  Is er financiële ruimte om de regeling te verbeteren? Premie 20,4% is de huidige regeling Impact update aannames en uitgangspunten en deelnemersgegevens Impact rekenrente en solvabiliteitsopslag in nFTK Eventuele inzet deelnemersbijdragen? Verschil met oude premie (22,6%) wordt gereserveerd

Pagina 4 Eerste uitkomsten premieberekeningen 1)Impact update aannames en uitgangspunten en deelnemersgegevens? 2)Impact vervallen fiscale aanwijzing? 3)Impact nFTK? 4)Impact aanpassing regeling: partnerpensioen op spaarbasis? Impact lagere franchise? Impact andere premiestaffel in DC-regeling? Impact optrekken salarisgrens CDC-regeling naar € 100k

Pagina 5 Enige opmerkingen vooraf 1)Dit betreft uitdrukkelijk nog concept berekeningen, dus enkel richtinggevend en niet te beschouwen als een offerte van pensioenfonds APF 2)De berekening is slechts globaal bekeken door Mercer (en voorl. akkoord bevonden) 3)We gaan vooralsnog uit van een geschatte solvabiliteitsopslag van 16,3% 4)De risico-opslagen zijn vooralsnog niet aangepast t.o.v. de huidige overeenkomst 5)De risico-opslagen zullen vooral bij 5-jaars of 10-jaars middeling wellicht hoger zijn 6)De berekening is gebaseerd op de rente per einde )De opslag voor lopende uitvoeringskosten is gesteld op € conform ovk )Het variabele salaris is 10% verondersteld

Pagina 6 Update deelnemersgegevens en grondslagen (behalve de rente) De premie stijgt met 1%-punt van 20,4% naar 21,4% Vooral door ruim 1 jaar oudere populatie en door 5% meer vrouwen premie HuidigUpdate bestand Update bestand + grondslagen Inkoop ouderdomspensioen (1,875%)12,6%13,3% Risicopremie partnerpensioen1,2%1,3%1,2% Risicopremie premievrijstelling bij invaliditeit0,7% Risicopremie arbeidsongeschiktheidspensioen0,5%0,7% Kosten toekomstige uitvoeringskosten0,2% 0,3% Kosten directe uitvoeringskosten (ad. € 1 mln)0,6%0,5% Solvabiliteitsopslag2,0%2,1% Sterftetrend opslag0,3% Risico opslag2,0% Overgangsregeling ploegengarantie0,3% 20,4%21,4%

Pagina 7 Impact vervallen fiscale aanwijzing Het partnerpensioen regeling 2000 wordt gelijkgetrokken met regeling in dienst na 2000 De overgangsregeling uitzichtgarantie ploegenpensioen komt te vervallen premie HuidigUpdate bestand + grondslagen Update + fiscale aanwijzing Inkoop ouderdomspensioen (1,875%)12,6%13,3% Risicopremie partnerpensioen1,2% Risicopremie premievrijstelling bij invaliditeit0,7% Risicopremie arbeidsongeschiktheidspensioen0,5%0,7% Kosten toekomstige uitvoeringskosten0,2%0,3% Kosten directe uitvoeringskosten (ad. € 1 mln)0,6%0,5% Solvabiliteitsopslag2,0%2,1% Sterftetrend opslag0,3% Risico opslag2,0% Overgangsregeling ploegengarantie0,3% - 20,4%21,4%21,1%

Pagina 8 Impact nFTK? - Vaste rente van 3,75% niet meer mogelijk (vanwege andere economische realiteit) - Hogere solvabiliteitsopslag (vooralsnog geschat op 16,3% in plaats van 13,1%) - Het verwacht rendement is gebaseerd op een interpretatie (a la commissie parameters), andere interpretaties geven (op basis van wetstekst) mogelijk een lager rendement. DNB maakt nog nadere invulling van de berekening van het verwacht rendement bekend - Gebruikmaking van de 10-jaars gemiddelde rente is door de werkgroep als niet realistisch bestempeld u2014 Zuivere rente1,98% 5-jaars gemiddelde rente2,92% Verwachte 5-jaars gemiddelde rente halverwege de (veronderstelde) contractperiode van 5 jaar2,49% 10-jaars gemiddelde rente3,57% Verwacht rendement4,99% Verwacht rendement (incl. inrekening indexatie 2,5%)2,56%

Pagina 9 Impact nFTK? premie zuiverGedempt 5-jaars Gedempt 5-jaars (verwacht) Verwacht rendement Inkoop ouderdomspensioen (1,875%)21,6%16,6%18,7%9,7% Inrekening indexatie---8,6% Risicopremie partnerpensioen1,7%1,4%1,5% Risicopremie premievrijstelling bij invaliditeit1,2%0,9%1,0% Risicopremie arbeidsongeschiktheidspensioen0,8% Kosten toekomstige uitvoeringskosten0,5%0,4% Kosten directe uitvoeringskosten (ad. € 1 mln)0,5% Solvabiliteitsopslag4,2%2,8%3,7%- Sterftetrend opslag0,3% Risico opslag2,0%(hoger?) 2,0%2,0% Overgangsregeling ploegengarantie ,8%(!) 26,2%28,9%24,8% Delta 22,6%+ 10,2%+ 3,6%+ 6,3%+ 2,2%

Pagina 10 Impact partnerpensioen op spaarbasis premie zuiverGedempt 5-jaars Verwacht rendement Inkoop ouderdomspensioen (1,875%)21,6%16,6%9,7% Inkoop partnerpensioen (70% OP)4,0%3,1%1,6% Inrekening indexatie--10,4% Risicopremie partnerpensioen1,7%1,4%1,5% Risicopremie premievrijstelling bij invaliditeit1,2%0,9%1,0% Risicopremie arbeidsongeschiktheidspensioen0,9%0,8% Kosten toekomstige uitvoeringskosten0,6%0,4%0,5% Kosten directe uitvoeringskosten (ad. € 1 mln)0,5% Solvabiliteitsopslag4,9%3,8%- Sterftetrend opslag0,3% Risico opslag2,0% 37,7%29,8%28,3% Delta 22,6%+ 15,1%+ 7,2%+ 5,7%

Pagina 11 Impact verlaging franchise Verlaging franchise van € naar € (2014 bedragen) Gevolg: stijging pensioengrondslagsom met circa € 4,5 miljoen Nauwelijks impact op het premiepercentage (als % van de pensioengrondslag) Wel van invloed op absolute premiebedrag zuiverGedempt 5-jaars Verwacht rendement Verhoging van de premie in euro’s€ 1,4 miljoen€ 1,1 miljoen€ 1,2 miljoen Uitgedrukt als percentage ‘oude’ pensioengrondslag + 0,7%-punt+ 0,5%-punt+ 0,6%-punt

Pagina 12 Impact hogere premiestaffel Huidige premiestaffel gaat uit van inkoop ouderdomspensioen Mogelijkheid om ook rekening te houden met inkoop latent partnerpensioen De premiestaffel zal sowieso stijgen a.g.v. update grondslagen en man/vrouw-verhouding De hogere premiestaffel resulteert in een hogere inleg dan vóór de versobering Premie-inleg In euro’s Als % BP-salaris Premiestaffel 2014€ 7,5 miljoen17,3% Premiestaffel 2015€ 6,6 miljoen15,1% Premiestaffel update grondslagen + actuele man/vrouw-verhouding€ 6,7 miljoen15,6% Premiestaffel + update + inkoop latent partnerpensioen€ 8,4 miljoen19,4%

Pagina 13 Impact optrekken middelloon tot € Stijging premielast middelloonregeling in euro’s Vrijvallen van de premielast in de beschikbare premieregeling Vergelijken ook door uit te drukken als percentage van de BP-grondslag ad. circa € 44 miljoen ZuiverGedempt 5-jaars Verwacht rendement Verhoging van de premie a.g.v. optrekken middelloonregeling tot € € 12,4 miljoen (28,6%) € 9,7 miljoen (22,4%) € 9,3 miljoen (21,6%) Vrijval premie-inleg DC-regeling€ 7,5 miljoen (17,3%) € 7,5 miljoen (17,3%) € 7,5 miljoen (17,3%) Verschil€ 4,9 miljoen (11,3%) € 2,2 miljoen (4,9%) € 1,8 miljoen (4,3%)

Reserve Toeslag Werknemers

Pagina 15 Reserve Toeslag Werknemers Conform het nFTK  Nieuwe inleg in de Reserve Toeslag Werknemers is mogelijk  Wel geldt verplicht toekomstbestendige indexatie  Ook specifiek inzetbaar voor de actieve deelnemers  Liggende wetgeving biedt géén ruimte voor andere interpretatie (aldus DNB)  Aanpassing enkel mogelijk in lagere regelgeving en enkel verwacht voor liggende depots  Opnieuw een brief vanuit de STAR, waarin ook APF (anoniem) als eerste voorbeeld zit

Pagina 16 Reserve Toeslag Werknemers Impact toekomstbestendig indexeren  De reserve mag niet volledig worden ingezet voor toeslagverlening  Inleg jaarlijks € 10 mln Daarvan € 1 mln gebruiken voor indexatie en € 9 mln in reserve laten zitten Eerste jaar 0,09% indexeren in plaats van 0,9% indexeren  De reserve zal fors aangroeien tot stabilisatie op grofweg € 90 mln  Dan inleg jaarlijks € 10 mln  reserve € 100 mln Daarvan € 10 mln gebruiken voor indexeren en € 90 mln in reserve laten zitten Jaarlijks circa 0,9% indexeren