Mr. Dr. Alex Corrà GRENZEN VAN ‘MAATSCHAPPELIJK NUTTIGE’ TEGENPRESTATIES NISZ-studiemiddag, Universiteit Utrecht, januari Illustratie Deenfilm, alle rechten voorbehouden.

2 Faculteit der Sociale Wetenschappen OPZET Introductie Maatschappelijk Nuttige Tegenprestatie(MNT) Normatieve juridische grenzen Aanbevelingen Discussie

3 Faculteit der Sociale Wetenschappen DE MAATSCHAPPELIJK NUTTIGE TEGENPRESTATIE Wat is de maatschappelijk nuttige tegenprestatie (MNT)? De bevoegdheid voor gemeenten om conform artikel 9, eerste lid, onderdeel c WWB een tegenprestatie op te leggen aan uitkeringsgerechtigden. Waarom is de MNT uniek? Normatief interessant: door wegvallen “voor eigen bestwil” argument. Praktisch interessant: door de clausuleringen - Maatschappelijk nuttig, naar vermogen, onbeloonde, niet verdringend voor zowel re-integratie als reguliere arbeid en van beperkte omvang, maar wel significant. Wat is dat dan?

4 Faculteit der Sociale Wetenschappen TEGENPRESTATIE 2012 VS 2015 Maatschappelijk nuttige tegenprestatie 2012 Is voor gemeenten optioneel (kan bevoegdheid). Gaat om ‘Maatschappelijk nuttige activiteit’ Moet naar vermogen zijn. Mag geen verdringing opleveren. Hoeft niet bij te dragen aan re-integratie, maar mag ook niet ten koste van. Maatschappelijk nuttige tegenprestatie 2015 Tegenprestatie mag ook bijdragen aan de re-integratie. Tegenprestatie valt buiten de ‘geharmoniseerde arbeidsverplichtingen’. “College ontwikkelt beleid … een significante tegenprestatie…”. “De gemeenteraad moet bij verordening regels vaststellen ….”. Vrijwilligerswerk ‘van een bepaalde inhoud en omvang’ mag als tegenprestatie worden gezien. Ook mantelzorg mag. Maar uitsluitend een “vrijwillige” tegenprestatie neerleggen in de verordening mag niet.

5 Faculteit der Sociale Wetenschappen GEVAAR VAN REPRESSIE Vier redenen om bij de MNT te waken voor repressie: De vergaande dwangbevoegdheid. ( Dwang omdat het kan) De afhankelijkheid van de uitkeringsgerechtigde. Het doel: niet gericht op ontwikkeling individu, maar op onderstrepen wederkerigheid. (wanneer is dat proportioneel?) De vage definitie van de mogelijke activiteiten. (maatwerk, niet verdringend, maatschappelijk nuttig)

6 Faculteit der Sociale Wetenschappen GRENS: DWANGARBEID VOOR BLIJVEN Vijf beoordelingscriteria* voor de grens van de MNT 1. Het doel waarmee de verplichte uitvoering van activiteiten wordt opgelegd. 2. De kwaliteit van de opgelegde activiteiten. 3. De zeggenschap van cliënten. 4. De kwaliteit van procedure. 5. Het sanctieregime. * Bron: De maatschappelijk nuttige tegenprestatie: schipperen tussen sociale integratie en repressie (2013).

7 Faculteit der Sociale Wetenschappen AANBEVELINGEN Geef de MNT ook een ontwikkelingsdoel. Geef cliënten zeggenschap. Vraag het eerst gewoon aardig, formuleer het niet meteen in termen van plichten en dwang. Maak er geen (taak)straf van. Zie het als een volwaardig instrument. Stel u zelf de vraag: wat zou u als ontvanger van geld uit publieke middelen (naast uw werk) bereid zijn terug te doen voor de samenleving?

8 Faculteit der Sociale Wetenschappen KAN DIT ? Schoenen poetsen van mensen die in de groenvoorziening werken? Onderhoudswerkzaamheden in een natuurgebied om en nabij een justitiële inrichting waarbij men dezelfde werkzaamheden doet als gedetineerden? Op een bakfiets duidelijk herkenbaar grofvuil ophalen? Het schoonmaken van voorzieningen (o.a toiletten) bij openbare speelplaatsen of recreatie terreinen? Met een oranje hesje vuil moeten prikken in een schone straat?

9 Faculteit der Sociale Wetenschappen

10 Werken Met Behoud van Uitkering Welke vormen van werken met behoud van uitkering zijn er eigenlijk? Kunnen we deze vormen overzichtelijk presenteren? Onderzoek bij 10 gemeenten => grote diversiteit aan invulling en benaming. Vormen beoordeeld op basis van inhoud. Twee kernbegrippen gehanteerd daarbij: 1) Prestatieniveau 2) Begeleiding

11 Model voor indelen activiteiten naar inhoud

12

Dilemma’s op de werkvloer Keuzes op de werkvloer van de Sociale Dienst  zeggenschap of dwang  maatwerk of uniformiteit  productief of additioneel werk  uitstroom of participatie Vragen die daarbij spelen:  Hoe lang kan je trajecten verlengen?  Is er onderscheid tussen commerciële en non-profit of overheidsorganisaties?  Wanneer zijn activiteiten additioneel? 13