4 december 2015 Quality indicators @ work Het actief betrekken van patiënten in een verbeterproject Concrete tools om in te zetten en uitwisseling van best practices dr. Else Tambuyzer dr. Sabine Van Houdt Dir. Ilse Weeghmans 4 december 2015 Quality indicators @ work

Inhoud Wat is het Vlaams Patiëntenplatform vzw? VIP² en de Vlaamse Patiënten Peiling Patiëntenparticipatie Rol van patiëntenverenigingen in ziekenhuizen Tools voor patiëntenparticipatie Aan de slag: de VPPeiling als vertrekpunt

1. Wat is het Vlaams Patiëntenplatform?

Het Vlaams Patiëntenplatform Wat? Onafhankelijk platform 100 patiëntenverenigingen Patiëntenvertegenwoordigers Ontstaan Frustratie Versplintering

Het Vlaams Patiëntenplatform Streven naar … Toegankelijke zorg voor iedereen Actieve deelname van patiënten Via o.m. studiegroepen, denkdagen, bevragingen,…

Het Vlaams Patiëntenplatform Gemeenschappelijke noden aankaarten Oplossingen zoeken in overleg met patiënten Info geven over beleidsbeslissingen Patiënten vertegenwoordigen op beleidsniveau

Het Vlaams Patiëntenplatform Thema’s Bekendmaking van de rechten van de patiënt Verzekeringen (bv. problemen die chronisch zieke mensen ondervinden bij het afsluiten van hospitalisatie- of schuldsaldoverzekeringen) Werkgelegenheid (bv. ondersteunende maatregelen chronisch zieken, solliciteren met een chronische ziekte,…) Medicatie (bv. maximumfactuur, leesbaarheid bijsluiter,…) Tegemoetkomingen en uitkeringen Kwaliteit van zorg Geestelijke gezondheid …

2. VIP² kwaliteitsindicatorenproject & de Vlaamse Patiënten Peiling

Patiëntenbetrokkenheid binnen VIP² AZ kwaliteitsindicatorenproject Ontwikkeling patiëntgerichte indicatoren: Vlaamse Patiënten Peiling ‘Patiëntgerichtheid ziekenhuiswebsites’ VPP één van de trekkers van www.zorgkwaliteit.be Aanzet, lid stuurgroep, hulp bij gebruikerstesten Toelichting indicatoren ‘hertaald’ zodat ze begrijpelijk en toegankelijk zijn voor patiënten en burgers (ontwikkelingsgroepen oncologie, moeder en kind, orthopedie, ziekenhuisbrede indicatoren) Cardiologie & beroertezorg: hertaling lopende

De Vlaamse Patiënten Peiling AZ Meten van ervaringen van patiënten over ziekenhuisverblijf Patiënten met minstens 1 overnachting in AZ of categoriaal ziekenhuis O.b.v. kwaliteit uit patiëntenperspectief Wetenschappelijk gevalideerde vragenlijst 6 meetperiodes (3 jaar): 50 deelnemende ziekenhuizen! Toekomst: uitbreiding naar andere sectoren en doelgroepen (bv. GGZ, daghospitalisatie, kinderen, personen met cognitieve problemen, …)

3. Patiëntenparticipatie

Vormen van patiëntenparticipatie Verschillende niveaus: Micro- of individueel niveau: individuele zorgrelatie Meso- of organisatieniveau: afdelings- of ziekenhuisbeleid Macro- of samenlevingsniveau: overheidsbeleid

Participatieladder Opgelet: hoger is niet altijd beter! Bron: Landelijke Cliëntenraad (2003) Opgelet: hoger is niet altijd beter! Niveau van participatie hangt af van doelstellingen & context van de specifieke situatie

4. Rol van patiëntenverenigingen in ziekenhuizen

Rol van patiëntenverenigingen Patiëntenverenigingen kunnen belangrijke inbreng hebben bij kwaliteitsprojecten: Bieden gebundelde ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid  ruimer perspectief dan van één persoon Hebben andere, complementaire informatie over: de aandoening de impact op je dagelijks leven, hulpbronnen, producten, medicatie en nevenwerkingen, gezonde levenswijze en preventie elementen die therapietrouw beïnvloeden, etc.  Hoe leef je met je aandoening?

Enkele mogelijke vormen van participatie door patiëntenverenigingen Adviseren over inhoud, gebruik en leesbaarheid van ziekenhuisbrochures Informeren en ondersteunen van individuele lotgenoten in het ziekenhuis Informeren en ondersteunen van lotgenoten in groep in het ziekenhuis Meewerken aan wetenschappelijke activiteiten van het ziekenhuis Advies geven over het afdelingsbeleid Advies geven over het ziekenhuisbeleid Advies geven over de inrichting van wachtkamer of andere ruimte Deelnemen aan patiëntenpanel, advies- of patiëntenraad waarop het ziekenhuis systematisch een beroep doet Ziekenhuis incognito bezoeken en bepaalde zaken beoordelen om inzicht te krijgen in de zorg- en dienstverlening (mystery guest). Systematische bevraging van de vereniging over positieve punten, knelpunten en mogelijke oplossingen. Het ziekenhuis koppelt de resultaten terug en houdt er rekening mee. Bron: Deze lijst is gebaseerd op Castro, E.M., Gielen, P., Vanhaecht, K., Sermeus, W. & Van Regenmortel, M. (2015)

Randvoorwaarden voor patiëntenparticipatie Betrek patiënten(vertegenwoordigers) van bij de start van je project Patiënten(vertegenwoordigers) zijn vaak vrijwilligers: Wees duidelijk over de doelstellingen & verwachtingen Wees zuinig met vakjargon, afkortingen & houd rekening met voorkennis Voorzie ondersteuning & begeleiding Voorzie terugkoppeling Stuur voorbereidende documenten tijdig door Tijdstip van vergadering + vergaderfrequentie Draagkracht: werken in duo’s? Veilige omgeving: rol voorzitter + vergaderregels Onkostenvergoeding?

Meer informatie over patiëntenverenigingen: www. zelfhulp Meer informatie over patiëntenverenigingen: www.zelfhulp.be/zoek-een-zelfhulpgroep

5. Tools voor patiëntenparticipatie

Uitgeverij Politeia: Afl. 8 – december 2012

Patiëntenbetrokkenheid in zorgpaden Fase 1: screeningsfase: Welk zorgpad?  patiëntenverenigingen hebben zicht op noden van patiënt Fase 2: projectmanagementfase: Opname patiëntenvertegenwoordigers in werkgroep Fase 3: diagnose en objectiveringsfase: Patiënten bevragen via tal van methodieken (focusgroep, bevraging, walk-throughs,...) Fase 4: ontwikkelingsfase: Patiëntenversie van pad + communicatieplan: wie informeert de patiënt wanneer over wat?

Patiëntenbetrokkenheid in zorgpaden (2) Fase 5: implementatiefase: Infosessies; ervaringsdeskundigen betrekken. Eventueel bijsturing op basis van individuele patiënten die pad doorliepen Fase 6: evaluatiefase: Rekening houden met patiëntgerapporteerde uitkomsten (PRO’s) zoals kwaliteit van leven en tevredenheid Fase 7: continue opvolgingsfase: Werken met exit-vragenlijsten

Kwaliteits-instituut CBO (Nederland) Handleiding elektronisch te verkrijgen via VPP

Patiëntenparticipatie cultuurpeiling UGent Doelstellingen: inzicht bieden in mate van patiëntenparticipatie op afdelingen (bijzondere aandacht voor participatie gelinkt aan patiëntveiligheid); in kaart brengen goede praktijkvoeringen m.b.t. patiëntenparticipatie; basis bieden voor opzetten van verbeteringstrajecten m.b.t. patiëntenparticipatie; resultaten van de peiling vergelijken met de resultaten van de Vlaamse Patiënten Peiling. Versie GGZ & versie AZ Van Hecke A., Malfait, S., Van Belleghem S., Schouppe, L., Van Daele, J., Eeckloo, K. (2014) Patiëntenparticipatiecultuur Peiling 2014 - Meerjarig programma Patiëntveiligheid (2013-2017). Universiteit Gent.

6. Aan de slag: de Vlaamse Patiënten Peiling als vertrekpunt

Brainstorm Elke groep krijgt 3 posters Bij elk item 2 vragen: “Welke verbeteracties kun je doen om een hogere kwaliteit te bereiken voor elk van deze items?” “Hoe kun je patiënten of patiëntenverenigingen betrekken bij deze verbeteracties?”  wees bij beide vragen zo concreet mogelijk Op einde 10’ terugkoppeling zodat iedereen kan leren van alle inzichten Vraag: schrijf leesbaar, dan kunnen wij hier eventueel een overzicht van maken achteraf!

Vlaams Patiëntenplatform vzw Groenveldstraat 15 3001 Heverlee Tel: 016 23 05 26 Else.Tambuyzer@vlaamspatientenplatform.be www.vlaamspatientenplatform.be