De Eerste Wereldoorlog: Oorzaken en aanleiding De Eerste Wereldoorlog is een oorlog die vele oorzaken kent: het is moeilijk aan te geven welke het belangrijkste is. Om alle oorzaken te begrijpen zullen we de verschillende oorzaken en de betrokken landen doorlopen. De directe aanleiding zorgde voor een sneeuwbaleffect in Europa. De precieze gebeurtenissen zullen we kort doorlopen.

Oorzaak 1: Het imperialisme Onder Bismarck had Duitsland zich afzijdig gehouden in de ‘Scramble for Colonies’: hij concentreerde zich meer op Europa. Maar Wilhelm II wilde net als de andere machtige Europese landen een stuk van de koloniale taarten in Afrika en Azië. Hierdoor kreeg hij het aan de stok met Frankrijk, maar vooral met Engeland. (Fasjoda incident)

Oorzaak 2: Toenemend nationalisme Nationalisme is trots zijn op je eigen volk en land. Sinds de Franse Revolutie kwam dit in steeds meer landen op. Nationalisme kan ook zeer extreme kanten ontwikkelen: superioriteitsgevoelens, óns land is het beste land, andere landen zijn inferieur. Dit had ook te maken met ideeën van het Sociaal-Darwinisme: survival of the fittest. Tevens verlangden veel volken naar zelfbestuur. In ieder land had men andere manieren en/of redenen om dat nationalisme tot uiting te brengen:

Oorzaak 2: Toenemend nationalisme in Frankrijk Frankrijk wil revanche op Duitsland voor het verlies van Elzas-Lotharingen in de Frans-Duitse oorlog (1870-1871).

Oorzaak 2: Toenemend nationalisme in O-H OOSTENRIJK-HONGARIJE / DE BALKAN O-H had grote problemen met de vele volkeren binnen en buiten haar multi-nationale rijk. Bovendien had het Bosnië veroverd en daarmee de woede van buurland Servië op de nek gehaald: veel Serven woonden immers in Bosnië.

Oorzaak 2: Toenemend nationalisme in Duitsland Wilhelm II had zijn grootvader Wilhelm I in 1889 opgevolgd en wilde Duitsland internationaal meer mee laten spelen dan onder Wilhelm I en Bismarck het geval was: hij ontsloeg Bismarck dan ook en begon aan een zogenaamde “Weltpolitik”.

Oorzaak 3: De Engels-Duitse wapenwedloop Engeland was traditioneel heer en meester op zee. Rond 1900 ontwikkelden ze een nieuw soort slagschip: de ‘Dreadnought’. In het kader van de Weltpolitik probeerde keizer Wilhelm II constant te concurreren met de Engelsen op het gebied van de marine: dit leidde tot een ware wapenwedloop.

Oorzaak 4: Bondgenootschappen De Centralen/Triple Alliantie (1882): 1 Duitsland 2 Oostenrijk-Hongarije 3 Italië Triple Entente (1907): 1 Frankrijk 2 Rusland 3 Groot-Brittanië

Oorzaak 5: Militarisme In de Keizerrijken Oostenrijk-Hongarije, Rusland en Duitsland speelden het leger en de Generale Staven een hele grote rol op politiek gebied. Ook de drie keizers van deze landen waren dol op militair vertoon. Nicolaas II van Rusland: ‘Ontwapening is een idee van Joden, Socialisten en hysterische vrouwen’ Nicolaas II van Rusland Wilhelm II van Duitsland Frans Jozef van Oostenrijk

Oorzaak 5: Militarisme In veel landen lagen er al militaire plannen klaar voor eventuele oorlogen. Het bekendste plan is het Duitse Von Schlieffenplan, dat al werd ontworpen tussen 1894 en 1905, maar ook in Frankrijk, Engeland, O-H en Rusland lagen plannen klaar. Alfred von Schlieffen Zijn plan

De aanleiding en het uitbreken van de oorlog: 28 juni 1914 De moord op de Oostenrijke troonopvolger Franz Ferdinand door Gavrilo Princip.

Het ‘sneeuwbaleffect’ 6 juli: Berlijn geeft Wenen een Blanco Cheque: Duitsland zal Wenen steunen in het geval dat Rusland O-H de oorlog verklaart. 23 juli: Juli-Ultimatum: Servië moet Oostenrijkse politie-agenten toelaten om de moord op Franz Ferdinand en de Servische rol hierin te onderzoeken. Servië weigert dit en begint een gedeeltelijke mobilisatie, ook Oostenrijk mobiliseert. 25 juli: Rusland besluit Servië militair te steunen. Diplomatieke stappen mislukken. 28 juli: Oostenrijk verklaart de oorlog aan Servië. 30 juli: Algehele mobilisatie Oostenrijk-Hongarije. Hierna besloot Rusland tot de algehele mobilisatie. 1 augustus: Duitsland verklaart de oorlog aan Rusland. 3 augustus: Frankrijk mobliliseert. Duitsland verklaart Frankrijk de oorlog. Het Von Schlieffenplan treedt in werking. 4 augustus: Duitsland trekt België binnen, na een Belgische weigering op het verzoek van Duitsland om de Duitse troepen vrije doortocht te verlenen. Engeland verklaart hierop Duitsland de oorlog, omdat België al sinds 1830 neutraal was en Engeland zou ingrijpen als die neutraliteit werd gebroken.

Samengevat waren er dus 5 belangrijke oorzaken voor het ontstaan van WO I: Imperialisme, het verkrijgen van zoveel mogelijk kolonies Nationalisme/drang naar zelfbestuur Engels- Duitse wapenwedloop Bondgenootschappen Triple Alliantie (1882): versus Triple Entente (1907): 1 Duitsland 1 Frankrijk 2 Oostenrijk-Hongarije 2 Groot-Brittanië 3 Italië 3 Rusland Militarisme; landen waren klaar om oorlog te voeren, aanvalsplannen lagen al in de kast (bv Von Schlieffenplan) >>>Sneeuwbaleffect: door de bondgenootschappen komt er na de moord op Franz Ferdinand een reeks reacties op gang die steeds heftiger worden waardoor uiteindelijk de Eerste Wereldoorlog ontstaat.