Een (onvoorwaardelijk) basisinkomen of een basisbaan Een (onvoorwaardelijk) basisinkomen of een basisbaan? Economisch saloon GroenLinks, Leeuwaarden, 28-11-2015 Dr. Alfred Kleinknecht, Emeritus hoogleraar economie, Fellow van WSI, Hans-Böckler-Stiftung, Düsseldorf

Wat kost een onvoorwaardelijk basisinkomen. (OBI) N. B Wat kost een onvoorwaardelijk basisinkomen? (OBI) N.B. alle getallen slaan op 2013 Stel iedere inwoner in Nederland van 18-66 jaar krijgt 1.000 euro OBI per maand netto uitgekeerd (zonder consideratie voor persoonlijke omstandigheden). Bevolking volgens CBS (18-66 jaar): Mannen: 5.572.989 + vrouwen: 5.431.486 Totale bevolking met recht op OBI: 11.004.475 mensen x € 12.000 p.j. = € 132.053.700.000 (Totale kosten OBI in 2013)

Van de kosten OBI (€ 132 miljard) kunnen we een aantal inverdieneffecten aftrekken: Besparing bureaucratiekosten: 2.5 Bijstand + sociale werkvoorziening: 9.7 Wajong: 2.7 Arbeidsongeschiktheidsuitkeringen 8.8 Ziektewetuitkeringen: 1.6 WW: 6.8 Nabestaanden uitkeringen + kinderbijslag + Kindgeb. Budget: 4.3 Totaal: 36.4 miljard ("laag hangend fruit")

Nog meer inverdieneffecten? "Hoger hangend fruit" …. krijg je dit door de Eerste en Tweede Kamer?! Huursubsidies? (2.3 miljard) Zorgtoeslag? (4 miljard) Hypotheekrenteaftrek? (ca. 14 miljard) Totaal: 20.3 miljard

… maar er zijn ook uit-verdieneffecten: CPB schat daling participatie van 5% ( 7.2 miljard minder belastinginkomsten) Per memory, maar onbekend: Mochten er voor de financiering van het OBI belastingverhogingen nodig zijn: wat is dan de omvang van de belastingontwijking??

In- en uitverdieneffecten samengevat: Lager hangend fruit: 36.4 miljard Hoger hangend fruit: 20.3 miljard Tegenvaller door minder participatie: 7 miljard Tegenvaller door extra belastingontwijking (onbekend) Samenvattend: Om 132,5 miljard OBI te kunnen uitkeren is extra geld nodig van minimaal 80 miljard, mogelijk oplopend naar >100 miljard  extra bezuinigen of extra belastingen!

we kunnen ons met het OBI nog lelijk in de nesten werken! Kosten OBI (€ 132.053.700.000) in perspectief: (N.B.: Alle getallen slaan op het jaar 2013) Totale inkomsten Rijk: € 235.4 miljard Stel dat we van de 132.5 miljard kosten van het OBI uiteindelijk 40 miljard aan inverdieneffecten zouden kunnen aftrekken, dan is dus ca. 90 miljard aan extra financiering nodig: + 38 % extra belastingheffing (of extra bezuinigen) Milieubelastingen? … Indien efficiënt, dan valt de opbrengst tegen! Conclusie: we kunnen ons met het OBI nog lelijk in de nesten werken!

Wat dan wel? Lastenverlaging voor laagste inkomens ( minimale 'wig' tussen bruto en netto). Wild idee: maak inkomen tot aan het minimum loon geheel belasting- en premievrij (?) Een negatieve inkomstenbelasting voor kleine inkomens (tussen minimum loon en modaal) Voorbeeld: de Amerikaanse EITC (Earned Income Tax Credit): ca. 3.000-5.000 $ p.j. Voordeel: negatieve inkomstenbelasting overbrugt de ‘armoedeval’ Sociale voorzieningen voor allen die werken; bijv. ZZPers/flexwerkers moeten in hun declaraties een verplichte afdracht inbouwen waaruit hun sociale verzekeringen (ongevallen, pensioen, scholing) betaald worden (Ongelijk speelveld: ZZPers zijn goedkoop want: onderverzekerd; geen scholing, geen pensioenopbouw, zelfstandigen aftrek etc, …)

Wat dan wel? Geef bijstandsgerechtigden recht op een participatiebaan voor het minimumloon bij de gemeente Niet méér dan minimumloon, want er moet een prikkel blijven om beter betaald werk in de markt te zoeken Geen betutteling en controle: je bent gewoon werknemer Helpt om de verpaupering van de publieke sector tegen te gaan Bij een aanstelling van 30 uur per week is het verschil met een uitkering niet zo groot De gemeente kan voor zwakke mensen een meer beschermde werkomgeving aanbieden (al of niet met leertraject) … en het hoeft niet veel (extra) te kosten (2-3 miljard ≈ 0.5% BBP) Meer weten? J. Muysken, Een volwaardige arbeidsplaats voor iedere Nederlander, Me Judice, 02-11-2013

Wat dan wel? Collectieve arbeidstijdverkorting Collectieve i.p.v. individuele arbeidstijdverkorting, want: Vrijwillige ATV door deeltijdwerk is gender-onvriendelijk (weinig economische zelfstandigheid; weinig carrière perspectief) Met collectieve ATV doen mannen meer in het huishouden, waardoor ook vrouwen voltijds kunnen werken Avondstudie/Education Permanente is makkelijker te combineren met voltijds werk Makkelijker combineren van werk met zorg Meer tijd voor vrijwilligerswerk (sociale cohesie!) Betere beheersing werkstress (veroorzaakt door IT gebruik)

Het belangrijkste argument voor ATV: Lagere werkloosheid en daardoor veranderde machtsverhoudingen tussen kapitaal en arbeid een meer ontspannen arbeidsbestel! N.B. Rechts stuurt juist op een ruime arbeidsmarkt waarin mensen stevig met elkaar concurreren om schaarse banen; dit heeft impact op de inkomensverdeling (Piketty!) N.B.: hoge werkloosheid werkt desolidariserend en dit bevordert politieke verrechtsing!

Nog een argument voor ATV: Hoge werkloosheid verhoogt de druk om iedere soort economische groei te willen, als het maar werk oplevert … … terwijl wij voor selectieve groei zijn (bijv. Green Deal: ja; Vierde Maasvlakte: neen). De GroeneKhmers houden de mensen werkloos ... !

Samenvattend: Er dreigt in Europa een langere periode met sociaal onaanvaardbaar hoge werkloosheid door: een langdurige periode met lage groei … … en de realistische mogelijkheid van jobloze groei. Europa moet kiezen: de neoliberale weg of vasthouden aan zoiets als een "European Social Model". Het laatste vereist een verlaging van de werkloosheid door: Gerichte lastenverlichting aan de onderkant (incl. EITC) Garantiebanen voor de zwakken op de arbeidsmarkt Arbeidstijdverkorting (niet individueel, maar collectief) N.B. Het OBI is een dwaalweg!