"Moet”-ivatie of motivatie tot bewegen: uitdagingen binnen de multidisciplinaire behandeling van ernstige psychiatrische aandoeningen Davy Vancampfort, PhD UPC KU Leuven, campus Kortenberg, Belgium KU Leuven Department of Neurosciences, Belgium KU Leuven Department of Rehabilitation Sciences, Belgium

Zouden patiënten met schizofrenie meer MOETEN bewegen? 15 $1 Million What is the main role of a physical therapist within the treatment of patients with schizophrenia? 14 $500,000 Zouden patiënten met schizofrenie meer MOETEN bewegen? 13 $250,000 12 $125,000 11 $64,000 10 $32,000 9 $16,000 8 $8,000 7 $4,000 6 $2,000 5 $1,000 4 $500 3 $300 2 $200 50:50 1 $100

Evolutie van de levensverwachting in Denemarken: algemene bevolking versus schizofrenie Nielsen RE, e.a. (2013). Increasing mortality gap for patients diagnosed with schizophrenia over the last three decades--a Danish nationwide study from 1980 to 2010. Schizophrenia Research 146(1-3), 22-7

Doodsoorzaken bij patiënten met schizofrenie in USA Colton C, Manderscheid R. (2006). Congruencies in increased mortality rates, years of potential life lost, and causes of death among public mental health clients in eight states. Preventing Chronic Disease, 3(2), A42.

“The heart truth” Ernstige psychiatrische aandoeningen

Zouden patiënten met schizofrenie meer MOETEN bewegen? 15 $1 Million What is the main role of a physical therapist within the treatment of patients with schizophrenia? 14 $500,000 Zouden patiënten met schizofrenie meer MOETEN bewegen? 13 $250,000 12 $125,000 11 $64,000 10 $32,000 9 $16,000 8 $8,000 7 $4,000 6 $2,000 5 $1,000 4 $500 3 $300 2 $200 50:50 1 $100 A: Ja, meer bewegen is altijd goed. B: Ja, hoewel de wetenschappelijke evidentie specifiek voor schizofrenie is beperkt. C: Ja, maar beweeginterventies zijn nog altijd complementaire interventies. D: Ja, en beweeginterventies zijn primordiaal.

Zouden patiënten met schizofrenie meer MOETEN bewegen? 15 $1 Million What is the main role of a physical therapist within the treatment of patients with schizophrenia? 14 $500,000 Zouden patiënten met schizofrenie meer MOETEN bewegen? 13 $250,000 12 $125,000 11 $64,000 10 $32,000 9 $16,000 8 $8,000 7 $4,000 6 $2,000 5 $1,000 4 $500 3 $300 2 $200 50:50 1 $100 A: Ja, meer bewegen is altijd goed. B: Ja, hoewel de wetenschappelijke evidentie specifiek voor schizofrenie is beperkt. C: Ja, maar beweeginterventies zijn nog altijd complementaire interventies. D: Ja, en beweeginterventies zijn primordiaal.

Mmm, ik zie het van hieruit niet of ze effectief bezig zijn! Niet de “efficacy” (dosis-respons), maar de “effectiveness “ van bewegingsinterventies (de implementatie) dient onderwerp van toekomstig onderzoek te zijn! Mmm, ik zie het van hieruit niet of ze effectief bezig zijn!

Terwijl in de algemene bevolking ongeveer 50% niet voldoet aan de minimum gezondheidsaanbevelingen is dit aandeel bij personen met ernstige psychiatrische problemen 75%.

Wat zijn de redenen?

Vancampfort D, e.a. (2012). A systematic review of correlates of physical activity in patients with schizophrenia. Acta Psychiatrica Scandinavica, 25(5), 352-362.

15 $1 Million What is the main role of a physical therapist within the treatment of patients with schizophrenia? 14 $500,000 Hoe kunnen we patiënten met ernstige psychiatrische problemen motiveren tot een actieve levensstijl? 13 $250,000 12 $125,000 11 $64,000 10 $32,000 9 $16,000 8 $8,000 7 $4,000 6 $2,000 5 $1,000 4 $500 3 $300 2 $200 50:50 1 $100

Introductie Doelstellingen Deze studie had 2 belangrijke doelstellingen. We zijn nagegaan of de mate van fysiek actief zijn van patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen verklaard kan worden door verschillen in motieven /redenen om te bewegen zoals geformuleerd door de zelfdeterminatietheorie. Een tweede doelstelling was om verschillen in redenen om te bewegen te exploreren tussen de verschillende diagnostische groepen (schizofrenie versus majeur depressie versus bipolaire stoornissen), mannelijke versus vrouwelijke patiënten, lager versus hoger geschoolde patiënten, in residentiële versus ambulante (niet gehospitaliseerd) patiënten.

De zelfdeterminatietheorie Waarom ben je fysiek actief?

De zelfdeterminatietheorie Waarom ben je fysiek actief? “Zo bereik ik wat ik wil in het leven,...” (gezondheid, sociaal, ...) “Ik moet van mijn psychomotorisch therapeut,...” “Zoniet voel ik mij schuldig / schaam ik mij / ben ik een nietsnut,...” “Ik doe het graag” Interne verwachtingen Schaamte Schuld Zelfwaarde Externe verwachtingen Beloningen Straffen Plezier Passie Interesse Uitdaging Persoonlijke relevantie Zinvol Geïntegreerde en geïdentificeerde regulatie Externe regulatie Geïntrojecteerde regulatie Intrinsieke motivatie Gecontroleerde motivatie Zelfgedetermineerde motivatie

De zelfdeterminatietheorie Waarom ben je fysiek actief? “Zo bereik ik wat ik wil in het leven,...” (gezondheid, sociaal, ...) “Ik moet van mijn psychomotorisch therapeut,...” “Zoniet voel ik mij schuldig / schaam ik mij / ben ik een nietsnut,...” “Ik doe het graag” Interne verwachtingen Schaamte Schuld Zelfwaarde Externe verwachtingen Beloningen Straffen Plezier Passie Interesse Uitdaging Persoonlijke relevantie Zinvol Geïntegreerde en geïdentificeerde regulatie Externe regulatie Geïntrojecteerde regulatie Intrinsieke motivatie Gecontroleerde motivatie Autonome motivatie

De zelfdeterminatietheorie Waarom ben je fysiek actief? “Zo bereik ik wat ik wil in het leven,...” (gezondheid, sociaal, ...) “Ik moet van mijn psychomotorisch therapeut,...” “Zoniet voel ik mij schuldig / schaam ik mij / ben ik een nietsnut,...” “Ik doe het graag” Interne verwachtingen Schaamte Schuld Zelfwaarde Externe verwachtingen Beloningen Straffen Plezier Passie Interesse Uitdaging Persoonlijke relevantie Zinvol Geïntegreerde en geïdentificeerde regulatie Externe regulatie Geïntrojecteerde regulatie Intrinsieke motivatie MOET-IVATIE GOESTING

Methoden Deelnemende centra PC Sint-Amandus, Beernem PC Bethanië, Zoersel PZ Sint-Norbertus, Duffel PC Sint-Jan- Baptist, Zelzate OPZ Rekem PZ Heilig Hart, Ieper PZ Asster, campus Melveren PC OL Vrouw van Vrede, Menen APZ Sint-Lucia, Sint-Niklaas PZ Sint-Alexius, Grimbergen PZ Sint-Alexius, Elsene UPC KU Leuven, campus Kortenberg UPC Sint-Kamillus, Bierbeek

Methoden Inclusie criteria Residentiële en ambulante patiënten met een DSM-IV diagnose van schizofrenie / majeure depressie / bipolaire stoornis (American Psychiatric Association, 2000). Huidige pharmacotherapie stabiel voor minstens 4 weken. Alleen patiënten met een klinische globale impressie ernst-score (Guy, 1976) van 4 of minder beoordeeld door de behandelende psychiater tijdens een semi-gestructureerd interview: mogelijkheid om zich te kunnen concentreren voor +- 20 min.

Methoden Meetinstrumenten International Physical Activity Questionnaire: Een 7-dagen recall periode. IPAQ scores werden samengevat in minuten wandelen, matige intensiteit fysieke activiteit (b.v., activiteiten waarbij je sneller en dieper ademhaalt dan normaal zoals rustig fietsen of zwemmen), en hoge intensiteit fysieke activiteit (b.v., activiteiten waarbij je veel sneller en dieper ademhaalt dan normaal zoals gewichten heffen, spitten in de tuin, training in de sportschool, of snel fietsen) per week. Vroeger onderzoek (Faulkner et al., 2006) heeft aangetoond dat de IPAQ, mits inachtname van de nodige voorzichtigheid in interpretatie van de data gebruikt kan worden bij patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen. International Physical Activity Questionnaire : Craig, C.L., Marshall, A.L., Sjöström, M., Bauman, A.E., Booth, M.L., Ainsworth, B.E., et al., 2003. International physical activity questionnaire: 12-country reliability and validity. Medicine and Science in Sports and Exercise 35, 1381-1395.

Methoden Meetinstrumenten Behavioral Regulation in Exercise Questionnaire-2 : We hebben de BREQ-2 aangepast door de term “fysieke training” te vervangen met de term “fysieke activiteit” / “beweging”: gezondheidsaanbevelingen verwijzen niet alleen naar fysieke training maar ook naar het integreren van fysieke activiteit in het dagelijkse leven.

REGULATIE FYSIEKE ACTIVITEIT Niet waar voor mij Soms waar voor mij Helemaal waar voor mij 1 Ik ben fysiek actief omdat anderen vinden dat ik dat moet doen. 2 3 4 Ik voel me schuldig als ik niet fysiek actief ben. Ik waardeer de voordelen van fysieke activiteit. Ik ben fysiek actief omdat ik dat leuk vind. 5 Ik zie niet in waarom ik zou bewegen. 6 Ik neem deel aan bewegingsactiviteiten omdat mijn vrienden/familie/partner zeggen dat ik dat moet doen 7 Ik schaam me wanneer ik niet fysiek actief ben geweest. 8 Ik vind het belangrijk om regelmatig te bewegen. 9 Ik zie niet in waarom ik moeite zou moeten doen om fysiek actief te zijn. 10 Ik geniet van fysiek actief zijn. 11 Ik ben fysiek actief omdat anderen niet blij zullen zijn wanneer ik het niet doe. 12 Ik zie het nut niet in van beweging. 13 Ik voel me een mislukkeling wanneer ik gedurende een tijdje niet heb bewogen. 14 Ik vind het belangrijk om een inspanning te doen om regelmatig te bewegen. 15 Ik vind bewegen aangenaam. 16 Ik voel dat mijn vrienden/familie/partner mij onder druk zetten om te bewegen. 17 Ik word onrustig als ik niet regelmatig beweeg. 18 Ik vind plezier en voldoening in fysieke activiteiten. 19 Ik vind dat fysieke actief zijn tijdsverspilling is.

Resultaten (1/4) Deelnemers (n=294) Variabelen GEM±SD of aantal (%) Leeftijd (jaren) 43.6±13.6 Body mass index 26.2±4.9 Schizofrenie 129 (43,9%) Bipolaire stoornis 69 (23,5%) Majeure depressieve stoornis 96 (32,6%) Ambulante patiënten 68 (55,7%) Lager geschoolde patiënten 186 (63,3%) Totale wandeltijd (min/week) 173.0±145.4 Totale tijd fysiek actief aan matige intensiteit (min/week) 81.4±113.0 Totale tijd fysiek actief aan hoge intensiteit (min/week) 37.2±71.0

Resultaten (2/4)

Resultaten (3/4) De sterkste verbanden worden gevonden met wandelen, wandelen is misschien wel de eerste stap die patiënten moeten zetten om meer fysiek actief te worden…

Resultaten (4/4) Groepsverschillen Er waren geen significante verschillden: tussen mannen en vrouwen tussen opgenomen en niet opgenomen patiënten Tussen hoger en lager geschoolde patiënten Allen hebben dezelfde zorg/aanpak nodig!

Wat zijn nu de praktische implicaties? Ons onderzoek toont aan dat de zelfdeterminatietheorie handvatten kan bieden! Er zijn echter geen concrete recepten die garantie op succes bieden. De ingrediënten zijn wel gekend: het is aan de psychomotorisch therapeut om er mee aan de slag te gaan. Motiverende gespreksvoering ZDT Mentaal contrasteren

Wat zijn nu de praktische implicaties? “There is nothing more practical than a good theory.” Kurt Lewin 1952

Praktische implicaties ZDT: noodondersteunende coaching (1/3) B C Behoefte aan Autonomie Behoefte aan verBondenheid Behoefte aan Competentie Zelf aan de basis liggen van je eigen gedrag Een gevoel van psychologische vrijheid en keuze ervaren bij het uitvoeren van een activiteit. Jezelf kunnen zijn Het zich op een betekenisvolle manier verbonden voelen met anderen. Het zich opgenomen voelen in een breder sociaal netwerk. Zich bekwaam voelen om een gewenst resultaat neer te kunnen zetten. Succes ervaren.

Praktische implicaties ZDT: noodondersteunende coaching (2/3) B C Behoefte aan Autonomie Behoefte aan verBondenheid Behoefte aan Competentie Autonomie-ondersteuning Betrokkenheid Structuur

Praktische implicaties ZDT: noodondersteunende coaching (3/3) B C Autonomie-ondersteuning Betrokkenheid Structuur Geen controlerend taalgebruik Stimuleren van eigen input initiatief Oprechte betrokkenheid Empathie Respect Luisterhouding Duidelijke doelen Mentaal contrasteren Informatieve feedback

Hoe van start gaan...?

Hoe van start gaan...? WEES

Hoe van start gaan...? Gebruik concrete technieken die gekaderd kunnen worden binnen de ZDT om doelen te formuleren:

Hoe van start gaan...? Gebruik concrete technieken die gekaderd kunnen worden binnen de ZDT Mentaal contrasteren

Hoe van start gaan...? Gebruik concrete technieken die gekaderd kunnen worden binnen de ZDT Mentaal contrasteren

Hoe van start gaan...?

Hoe van start gaan...?

En van trappen gesproken En van trappen gesproken... misschien wel het allerbelangrijkste: stimuleer plezierbeleving en uitdagingen

Dit waren onze deelnemers aan het beweegprogramma bij aanvang… ... En voor diegenen die niet “geloven” in het belang van autonome motivatie en GOESTING in bewegen… Dit waren onze deelnemers aan het beweegprogramma bij aanvang…

… en dit zijn ze 6 maanden later!