Hoofdstuk 9: Zindelijk worden en zindelijkheidsstoornissen Normale ontwikkeling Kenmerken van zindelijkheidsstoornissen Adviezen voor begeleiding van kinderen met problemen

Vraag Welke van onderstaande uitspraken is juist? Een doorsnee kind wordt eerst overdag zindelijk voor urine en ontlasting – en daarna ’s nachts. Een doorsnee kind wordt eerst ’s nachts zindelijk voor urine en ontlasting – en daarna overdag. Een doorsnee kind wordt eerst ’s nachts zindelijk voor ontlasting. ’s Nachts zindelijk voor urine is het laatste wat het leert. Antwoord: c

Normale ontwikkeling van zindelijkheid Lichamelijke ontwikkeling speelt een rol. Deze verloopt in drie fasen: De reflexfase De bewustwordingsfase De beheersingsfase Echte zindelijkheid ontstaat over het algemeen als een kind competent is op 5 ontwikkelingsgebieden: Communicatieve ontwikkeling Sociaal-emotionele ontwikkeling Grove motorische ontwikkeling Fijne motorische ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling

Zindelijk worden: een complexe vaardigheid Lichamelijke rijping en beheersing van spieren spelen een rol, maar ook communicatie en begrijpen

Volgorde van zindelijkheid Normale volgorde van zindelijk worden ’s nachts zindelijk voor ontlasting overdag zindelijk voor ontlasting overdag zindelijk voor urine ’s nachts zindelijk voor urine Zindelijk worden is een belangrijke ontwikkelingsopgave en geeft gevoel van triomf bij kind en ouders

Stoornissen in zindelijkheid: de vragen Bij het vaststellen van het bestaan (en de ernst) van een stoornis in zindelijkheid zijn 5 vragen van belang: Tijdstip: overdag, ’s nachts of allebei? Primair of secundair? ‘Opzettelijk’ of per ongeluk? Voor ontlasting, voor urine, of beide? Staat de stoornis op zichzelf of is deze het gevolg dan wel onderdeel van grotere problematiek?

Stoornis of niet? Eerst moeten lichamelijke oorzaken worden uitgesloten. Diagnose enuresis en encropresis: Enuresis (vanaf 5 jaar) Alleen ’s nachts (bedplassen / enuresis nocturna) Alleen overdag (broekplassen / enuresis diurna) Zowel overdag als ’s nachts Primair – nooit zindelijk geweest Secundair – ooit zindelijk geweest Encopresis (vanaf 4 jaar) Met obstipatie en overloop incontinentie Zonder obstipatie en overloop incontinentie

Differentiaaldiagnose Nogmaals: belangrijk om lichamelijke oorzaken uit te sluiten bij vermoeden van zindelijkheidsstoornis. Huisarts of kinderarts inschakelen Zij kunnen ook medicatie voorschrijven Bij enuresis het antidiuretisch hormoon (ADH) (toedienen van desmopressine). Bij encopresis laxeermiddelen.

Vraag Bij welke groep kinderen komt encopresis vaker voor? Bij kinderen met ADHD Bij kinderen met ASS Bij kinderen met enuresis Antwoord: b

Comorbiditeit Zindelijkheidsstoornissen komen vaker voor in combinatie met ASS en in combinatie met een verstandelijke beperking. Onduidelijk is of dit ook voor ADHD geldt. Andere psychische stoornissen kunnen de kans op zindelijkheidsproblemen vergroten, maar kunnen ook het gevolg zijn van zindelijkheidsstoornissen. Denk bijvoorbeeld aan angstproblemen.

Preventie Bij preventie van zindelijkheidsstoornissen kan de zindelijkheidskalender een rol spelen Kind mag zelf aantekenen wanneer het droog of schoon is gebleven Een beloning afspreken bij aantal dagen droog of schoon Kind leert zo zelf verantwoordelijk te zijn

Vraag Wat is een goede manier om bij een kind het bedplassen af te leren? Voor het slapen gaan veel laten drinken en het kind ’s nachts een paar keer goed wakker maken om het te laten plassen. Voor het slapen gaan weinig laten drinken en als de ouders zelf naar bed gaan het kind nog even laten plassen. In de slaapkamer een lampje laten branden zodat het kind zelf naar de wc kan gaan als het wakker wordt. Antwoord: a

Behandeling en preventie van zindelijkheidsstoornissen Vaak op gedragstherapeutische uitgangspunten gebaseerd Maar omdat bij een jong kind de cognitie nog niet is ontwikkeld, heeft uitleg geven of psycho-educatie niet zo veel zin. Wat wel werkt: droogbedtraining plaswekker Samenwerken met de ouders! Huis- tuin en keukenaanpak werkt vaak niet, of zelfs contra-productief Bijvoorbeeld weinig drinken, ’s nachts naar het toilet dragen. Kind leren om zelf verantwoordelijkheid te nemen

Voorbeeld: de plaswekker Al bij een klein druppeltje urine gaat de wekker af Kind wordt wakker en gaat naar de wc om te plassen Kind leert zo wakker te worden bij volle blaas Eigen verantwoordelijkheid Het werkt helaas niet bij iedereen

Misverstanden Bedplassen wordt niet veroorzaakt door nachtmerries. Bedplassen komt voor in alle slaapstadia, in lichte en diepe slaap.