interculturele communicatie Bijeenkomst 1 Docent: Pascal van Schajik Eventuele sheets: www.med.hro.nl/schpa

Interculturele communicatie http://www.youtube.com/watch?v=XQX- ZateOXs

Les 1 Kennismaking Studiehandleiding “Een inclusieve, systeemtheoretische benadering” ”TOPOI” “Praktijk van Topoi”

Kennismaking Wie ben ik? Wat maakt het tot wie je bent? Wie maakt tot wat je bent? vooroordelen

Studiehandleiding: leerdoelen Uitgebreide lijst leerdoelen! Kennis! Vaardigheden! Attitudes!!!

Studiehandleiding Les 1: “Een inclusieve, systeemtheoretische benadering” ”TOPOI” en “Praktijk van Topoi” Les 2: Taal’, ‘Ordening’ en ‘Personen’ Introductie opdracht Les 3: Bespreking analyses (opdracht) Organisatie’ en ‘Inzet’ Les 4: Bespreking analyses (opdracht) ‘Cultuur’, ‘Botsende waarden’ en “Over cultuurrelativisme en monoculturalisme” Les 5: Gastcollege Bespreking analyses (opdracht) Les 6: Bespreking analyses (opdracht) Herhalingsles (Les 7:Responsiecollege) Week 8: Tentamen Week 9: Hertentamen

Culturaliserende benaderingen De nationale, etnisch-culturele of religieuze achtergrond van een persoon is het belangrijkste kenmerk van iemands identiteit en de belangrijkste verklaring voor haar of zijn gedrag

Risico’s van de culturaliserende benadering Het is zinvol kennis te hebben over en voeling te hebben met de cultuur van je gesprekspartner … … maar pin je gesprekspartner niet vast op jouw ideeën over zijn/haar cultuur! http://www.youtube.com/watch?v=HTDSlOHJ 24g

Inclusief denken en handelen Gelijktijdig hanteren van Principe van erkende gelijkheid Principe van erkende diversiteit

Wat is communicatie?

Communicatietheorie (Het gezin als) communicatief systeem Niet zozeer het “waarom” van gedrag is belangrijk Wel het hoe, de patronen in gedrag, interacties Niet de vraag naar de schuld is interessant, wel de vraag naar ieders aandeel in de oplossing. 12

Communicatietheorie 1. Je kan niet niet communiceren – elke gedrag is communicatie Bewust en onbewust gedrag is communicatie. Alles wat je doet, ook niets doen, heeft invloed (De moeder die zwijgt wanneer haar man hun zoon vermaant, communiceert. De collega die niet spreekt tijdens de meeting, communiceert. De directeur die met hangende schouders door de gang loopt, communiceert. ) 13

Communicatietheorie 2. Communicatie is gelaagd, heeft een inhouds- en een betrekkingsniveau. Wanneer we communiceren, brengen we een boodschap over en definiëren we de relatie. Betrekkingsniveau: We geven te kennen hoe we onszelf zien, de ander zien en de relatie tussen de ander en onszelf 14

Communicatietheorie 3. Interpunctie De docent zegt de student is sympathiek. 15

Communicatietheorie De docent zegt: de student is sympathiek. 16

Communicatietheorie Interpunctie: In een gedeelde realiteit nemen mensen een ander standpunt in. Ze zien vanuit hun standpunt oorzaak-gevolgrelaties. Man: Natuurlijk drink ik. Mijn vrouw zeurt toch altijd. Vrouw: Natuurlijk zeur ik. Mijn man drinkt altijd. Een verschillende interpunctie leidt tot verschillende opvattingen over de werkelijkheid. 17

Communicatietheorie 4. Interactiepatronen Symmetrische interactiepatronen Gelijke posities innemen Complementaire interactiepatronen Aanvullende posities innemen Parallelle interactiepatronen Afwisselend symmetrisch en complementair 18

Communicatietheorie 5. Tegenstrijdigheden in de communicatie Verbale en non-verbale communicatie. Mensen communiceren zowel digitaal (talig, via woorden) als analoog (niet talig) Congruente of consistente communicatie: geen tegenstrijdigheden in communicatie via diverse kanalen 19

Sociale representaties Betekenissen (vanzelfsprekendheden) die ontstaan in een brede sociale dialoog binnen groepen in de samenleving Collectieve opvatting Alledaags en vanzelfsprekend karakter: onbetwiste werkelijkheid Dynamisch, veranderen voortdurend Weerspiegelen maatschappelijke machtsverhoudingen

zoals Homo huwelijk Abortus Gemengde relaties Religie Mening geven

Sociale perspectieven “De niet aflatende stroom zienswijzen omtrent in gemeenschap gecreëerde betekenissen.” Sociale representaties die in communicatie zijn gebracht. “Ik moet wel”, “een normaal mens”, “dat hoort zo”, “ze zullen denken dat…”, Werken als voorschriften, sturen het gedrag normatief

”TOPOI” Communicatie is complex en misverstanden zijn de regel. Een open, onbevangen houding is cruciaal. Mensen hebben altijd goede redenen om te doen wat ze doen. Intenties kunnen we niet zien, enkel de effecten. Respect, betrokkenheid en inzet uit je vooral non-verbaal.

”TOPOI” ~ axioma’s Watzlawick Taal: Digitale en Analoge taal Ordening: Interpunctie, Inhoudsaspect Personen: Betrekkingsaspect, Symmetrische/Complementaire comm. Organisatie: Organisatorische factoren Inzet Je kan niet niet communiceren

Topoi 5 gebieden als uitwerking van cultuur(verschillen). Geeft aandachtspunten voor analyse en interventie Niet culturaliserende benadering Bij storingen in de communicatie ga je je afvragen of het misschien te maken heeft met T O P O I. Je gaat niet cultuur als verklaring nemen en andere verwijten maken.

Topoi en Presentie Presentiebenadering (Baart): Een echt zorgzame betrekking! Aandacht, er zijn voor de ander Als mens aandachtig betrokken zijn op de ander Zonder dat methode, theorie, … barrière opwerpt. ‘Liefde’ (vgl grondhouding Rogers: echtheid, empathie, onvoorwaardelijk positieve acceptatie)

Topoi: Drie kernvragen Wat is mijn aandeel? Wat is het aandeel van de ander? Wat is de invloed van sociale representaties op de communicatie?

”TOPOI”: Drie kernvragen op 5 gebieden Wat is mijn aandeel? Wat is het aandeel van de ander? Wat is de invloed van sociale representaties op de communicatie? Op het gebied van: T: Digitale en Analoge taal O: Interpunctie, Inhoudsaspect P: Betrekkingsaspect, Symmetrische/Complementaire comm. O: Organisatorische factoren I: Je kan niet niet communiceren

Topoi in de praktijk Analyseschema Voor elk Topoi-gebied: Vragen die kunnen leiden tot hypothesen over wat aanleiding geeft tot misverstanden in de communicatie. Interventieschema Voor elk Topoi-gebied: Suggesties voor interventies om de communicatie we vlot te trekken.

TOPOI-model Aantal kernpunten

Oriënterende opdracht hoofdstuk 1 Schrijf je mening op over: “als ik over een uur een gesprek heb met een Afghaan, is het niet noodzakelijk dat ik me vooraf informeer over zijn of haar wijze van communiceren, bijvoorbeeld wat betreft begroeten, aankijken, wel of geen directe vragen stellen, enz.”

Hoofdstuk 1: theoretisch kader Twee weinig effectieve benaderingen bij professionals:  iedereen in NL met andere etnische achtergrond moet zich aanpassen bang om fouten te maken en daardoor te discrimineren Valkuil: Generaliseren door teveel verdiepen in cultuur Individuele cliënt wordt niet meer aangesproken op bepaald gedrag/opvattingen Denken dat alleen maar respect opgebracht mag worden voor cultuur cliënt

Wat is etnocentrisme? Het oordelen over andere culturen vanuit eigen culturele norm

Identiteit http://www.youtube.com/watch?v=qKsbx7B5 f5g

Als ik succes heb noemt men mij een nederlandse artiest Als ik succes heb noemt men mij een nederlandse artiest. Op andere momenten bekijkt men mij als Marokkaan. Ik ben niet half nederlands - half Marokkaans. Ik ben helemaal Nederlands én helemaal Marokkaans.

Eigen voorbeelden Amerikaanse tv, engelse kleding, braziliaanse muziek, turks eten, etc. Beschrijf je eigen sociale systemen..vanuit je bed tot in de klas to weer in bed..

Culturaliserende benadering (1/2) Kritiek Hofman: risicovolle benadering http://www.youtube.com/watch?v=9REynSI4c dw Cultuur verklaart niets Oneigenlijke legitimatie van handelen Reductie van persoon tot alleen zijn etnische, religieuze of nationale identiteit Buitengewoon anders maken van gedrag persoon Eenzijdige vastlegging van betekenissen

Culturaliserende benadering (2/2) Generalisaties en stereotypering Wij/zij-denken Bevoogding Haalt je uit je kracht

In/exclusief denken & handelen Exclusief denken, groepsdenken, iemand opsluiten in zijn cultuur wij/zij Inclusief denken, samen, iemand zijn cultur laten en streven naar saamhorigheid Gelijktijdig hanteren van Erkende gelijkheid:verbinden binnen een context..vb. klas Erkende diversiteit:erkennen van verscheidenheid op basis van talent, behoeftes etc.

Algemene systeem- en communicatietheorie Communicatie persoon is slechts te begrijpen door met alle sociale systemen, waartoe deze persoon, behoort rekening te houden Etniciteit, religie en nationaliteit zijn slecht 3 mogelijk sociale identiteiten

4 kenmerken sociaal systeem Open, onbegrenst en heterogeen Onderlinge beïnvloeding /circulair Evenwicht (next slide) Gelijkeindigheid (equifinaliteit) Meerdere manieren om je doel te bereiken

Individu streeft naar evenwicht en groeit mee met veranderingen binnen en buiten het sociale systeem

Definitie: Interpersoonlijke communicatie Uitwisseling van visie van en omtrent personen en onderhandeling over de zinvolheid of de mogelijke betekenis van deze visies. Deze uitwisseling is een interpersoonlijk gebeuren ingebed in een ruimere gemeenschapsdialoog binnen de samenleving

Lineaire communicatie Afwisselende eenzijdige beïnvloeding A B Zender Ontvanger B A Oorzaak Gevolg

Lineair-causaal denken Wie lineair denkt kan (in een gezin of in een team) altijd een zondebok vinden wanneer het moeilijk loopt: “autoritaire vader” “overbeschermende moeder” “ongehoorzaam kind” “vader is Moslim” “moeder is Surinaams” “die collega klaagt altijd” “de baas kan niet delegeren”

Circulaire communicatie Gelijktijdige wederzijdse beïnvloeding Sociale dialoog: Sociale representaties A B A & B: altijd en gelijktijdig zender/ontvanger Aandeel Aandeel

Circulaire causaliteit Lineair: “Hij is autoritair” Circulair: Je beschrijft actueel gedrag zoals het ervaren wordt en ook het gedrag van de omgeving. “Hij legt bepaalde zaken op, drukt zich brutaal uit, …” En “De anderen doen wat hij oplegt, geven hem geen commentaar, …

Circulaire causaliteit Vader en moeder hebben een conflict. Ze zitten samen op de bank. Vader wiebelt met zijn voet. Moeder zucht. Vader wiebelt nog meer met zijn voet, moeder zucht weer … De ouders van Jan proberen Jan beter in de gaten te houden omdat ze de indruk hebben dat hij dingen achter hun rug doet. Jan voelt zich gecontroleerd door zijn ouders en gaat stiekem …

Video’s Cultural misunderstandings

Verwerkingsopdracht Circulaire beïnvloeding Individueel Haal gebeurtenis terug waarin sprake is van conflict & jij het gevoel hebt dat schuld bij ander ligt Beschrijf eigen aandeel m.b.v. circulaire beïnvloeding

Verwerkingsopdracht hoofdstuk 1 Bespreek in groepje je eerdere & huidige mening “als ik over een uur een gesprek heb met een Afghaan, is het niet noodzakelijk dat ik me vooraf informeer over zijn of haar wijze van communiceren, bijvoorbeeld wat betreft begroeten, aankijken, wel of geen directe vragen stellen, enz.”

Hoofdstuk 5: TOPOI-model 5 vooronderstellingen (axioma’s) van Watzlawick m.b.t. communicatie TOPOI-model Verloopt digitaal & analoog Taal Karakter van betrekking is afh. van interpunctie loop gebeurtenissen Ordening betrekkings- en inhoudsaspect Personen Symmetrisch ofwel complementair al naar gelang gebaseerd op gelijkheid of verschil - Organisatie Men kan niet niet-communiceren Inzet

Aandacht & betrokkenheid naar individu toe staat centraal Aandachtspunt TOPOI-model ≠ instrumenteel scherm Prof. als persoon Presentie Persoon als klant Aandacht & betrokkenheid naar individu toe staat centraal

Tot slot Voor bijeenkomst 2 2e keer bestuderen handleiding Hoffman Opstellen vragen over handleiding en meenemen Hoffman Voor bijeenkomst 2: Bestuderen Hoofdstukken 6,7 en 8  Artikel hoffman