Inhoud bijeenkomst 2 Oriёntatie op je praktijkonderzoek: Welk praktijkprobleem wil je aanpakken? het praktijkprobleem verkennen het praktijkprobleem beschrijven Het kan heel goed zijn dat gaandeweg het onderzoek de beschrijving van het praktijkprobleem wordt bijgesteld. Bijvoorbeeld omdat blijkt dat deze toch nog te breed is omdat het beter is het vraagstuk uit de praktijk anders te formuleren. Dat is niet verwonderlijk. Je bent je immers gaan verdiepen in het onderwerp. Dat levert vaak meer inzicht op, wat weer tot gevolg kan hebben dat je het praktijkprobleem bijstelt. De beschrijving van het praktijkprobleem moet definitief zijn op het moment dat je daadwerkelijk gegevens gaat verzamelen. Anders bestaat de kans dat je allerlei inspanningen voor niets doet. Je verstuurt dan bijvoorbeeld enquêtes met vragen die er niet toe doen en zadelt jezelf op met gegeven die niet passen bij het beschreven praktijkprobleem.

School als onderzoekscontext Niveau praktijkonderzoek: micro: eigen onderwijs Lezen: leuk en leerzaam. Een onderzoek naar leesplezier bij Engelse teksten onder leerlingen 6-vwo. meso: curriculum, de school, schoolomgeving. Uniforme Rekenoplostechnieken. Een onderzoek naar het schoolbreed invoeren van uniforme rekenoplostechnieken. Ethische aspecten: Toestemming Vertrouwelijkheid van de data; Kritische reflectie op keuzes Vraag: Op welke niveau ligt jouw/jullie onderzoek? 3

Typen onderzoek 1 Beschrijvend Vergelijkend Hoe is de mate van taakgerichtheid van leerlingen tijdens zelfstandig werken bij wiskunde? Vergelijkend Leidt conceptmapping tot betere leerresultaten bij biologie? Definiërend Wat wordt verstaan onder leerlinggericht onderwijs? Zodra je een onderzoeksonderwerp hebt, komt de volgende stap. Je moet stilstaan bij wat voor soort praktijkonderzoek je wilt gaan doen. Wil je iets uitproberen, iets gaan verkennen of het in kaart brengen? (Van Keken, H. (2015). Voor het onderzoek) Beschrijvend onderzoek is onderzoek waarbij het gaat om registratie en systematische ordening van wat zich voordoet op een bepaald gebied, waarbij niet wordt gestreefd naar de ontwikkeling van een theorie of het formuleren van een hypothese. (Baarda, B, (2014). Dit is onderzoek!) 4

Typen onderzoek 2 Evaluerend Verklarend Wat is het effect van het oefenen van leesstrategieën op leesvaardigheid Frans? Verklarend Vergroot het werken met vakoverstijgende projecten de motivatie van leerlingen? Ontwerp- of ontwikkelingsgericht Ontwikkeling lespakket leesstrategieën. Beoordelingsschaal voor competenties. Explorerend / Verkennend onderzoek is onderzoek dat frequenties, samenhangen en verschillen exploreert met als doel om tot een theorie te komen. Toetsend onderzoek is onderzoek waarin je toetst of je steun kunt vinden voor een van tevoren geformuleerde verwachting, meestal ene hypothese gebaseerd op een theorie. (Hypothese is een vaak op theorie gebaseerd antwoord op de onderzoeksvraag, die je in het onderzoek toetst. Een theorie is een aantal logisch gekoppelde en plausibele beweringen die een verklaring voor een specifiek fenomeen vormen.) (Baarda, B, (2014). Dit is onderzoek!) Vraag: Welke type onderzoek wil(len) jij/jullie gaan uitvoeren? 5

Opdracht: Beschrijf het praktijkprobleem Maak een begin met het beschrijven van het praktijkprobleem Maak gebruik van de mindmap (gemaakt in bijeenkomst 1) Beschrijving van het praktijkprobleem: Wat wil je onderzoek en waarom? Je geeft de focus en verantwoording van je onderzoek aan. Merk op dat geen enkel probleem voor zich spreekt. Je moet aangeven waarom en voor wie het een probleem is. Het helpt om te schrijven voor de leek. Maak alles zo duidelijk mogelijk. Bij het beschrijven van het praktijkprobleem ontwikkel je je kijk op het praktijkprobleem. Het is niet mogelijk om gelijk (bijv.) een vragenlijst af te nemen. Stel dat je vaststelt dat ‘de les niet goed loopt’. Tijdens de beschrijving (en verkenning) van je praktijkprobleem zul je al gauw stuiten op legio zaken die hier een rol kunnen spelen: De les is niet afgestemd op de doelgroep De deelname aan de les is niet voldoende De leraar gedraagt zich niet professioneel Het leslokaal is ongeschikt (te donker, benauwd) De lesdoelen zijn te ambitieus Je zult eerst het praktijkprobleem moeten verkennen voordat je weet waarop je je onderzoek kunt/wilt richten (en waarover je mensen kunt bevragen).

Eisen aan praktijkonderzoek Validiteit: onderzoeken wat je wilt onderzoeken. Zo min mogelijk systematische verstoringen. Betrouwbaarheid: bij herhaling dezelfde resultaten. Zo min mogelijk toevallige verstoringen. Hoe: triangulatie meerdere bronnen meerdere methodes meerdere onderzoekers Validiteit: Bij onderzoek op school zijn er veel beinvloedende factoren: systematische verstoringen (bijv je wilt effect van een nieuwe methode onderzoeken, maar effect hangt ook af van de docent, tijdstip op de dag, de groep, hoe de methode gebruikt wordt enz.). Of bij vragenlijsten de invloed van sociale wenselijkheid. Dus: zoveel mogelijk deze factoren in kaart brengen en je er bewust van zijn dat ze invloed kunnen hebben. Betrouwbaarheid: Als het onderzoek nog eens herhaald wordt of door een andere onderzoeker, zouden de resultaten gelijk moeten zijn. Maar toevallige factoren kunnen dit verstoren, bijv er gebeurt die dag iets speciaals, de dag ervoor was er een voetbalwedstrijd op tv … Ook weer: zoveel mogelijk vermijden.

Begripsafbakening Meet wat je wilt meten! (validiteit) Welke associatie heeft iemand bij een bepaald begrip? ‘Leerplein’ ‘Instructie’ ‘Reflecteren’

Verkennen van praktijkprobleem (1) Doel: zicht krijgen op het probleem; aspecten. Technieken: Gericht brainstormen; met gerichte vragen Mindmapping; schematische weergave Conceptmapping; schematische weergave met relaties tussen deelaspecten Freewriting 9

Voorbeeld mindmap (Beek, van E., 2012)

Verkennen van praktijkprobleem (2) Literatuurverkenning; inventariserend Perspectiefwisseling; vanuit eigen perspectief en dat van andere betrokkenen. Vooronderstellingen formuleren; van jezelf en anderen Informatie verzamelen in de praktijk; observeren, tekstbronnen bekijken, bevragen. Verplicht jezelf om het praktijkprobleem te verkennen (om vooronderzoek te doen). Het brengt je namelijk op ideeën.

Opdracht: Verken het praktijkprobleem Start met het verkennen van het praktijkprobleem. Kies (samen) twee keer een techniek om het praktijkprobleem te verkennen. Noteer (documenteer) de bevindingen. Maak een plan(ning). Terugredeneren helpt hierbij. Terugredenen: Bij het scherper formuleren van je praktijkprobleem helpt het om alvast te denken aan de mogelijke conclusies. Wat zou er uit het onderzoek kunnen komen? Vervolgens ga je na of je tot die conclusies kunt komen op basis van je voorlopige beschrijving van het praktijkprobleem. Hebben de conclusies voldoende betrekking op het praktijkprobleem?

Beschrijving praktijkprobleem Van praktijkprobleem (oriëntatie) naar onderzoeksdoel naar onderzoeksvragen (richten) Beschrijving praktijkprobleem Welke bijdrage ga je leveren aan oplossen (deel van) probleem? = onderzoeksdoel Welke vraag / vragen moet je daarvoor beantwoorden? = onderzoeksvraag Onderzoeksvraag is bepalend voor verdere keuzes. Eerste stap: beschrijven probleem Tweede stap: je doel beschrijven: wat wil je aan het probleem doen? Derde stap: de vragen formuleren. Volgende bijeenkomst = onderzoeksvraag formuleren. Hiervoor moet je dus goed weten waar de hiaten liggen / wat nog onderzocht moet worden.

Huiswerk De opbrengsten vastleggen (pagina 106); eerste deel van je onderzoeksplan. A. Inleiding Aanleiding Context Onderzoeksorganisatie Aansluiting in de school B. Het praktijkprobleem Overzicht kernbegrippen en deelaspecten Praktijkprobleem (5xW+H) Doe (verder) verkennend onderzoek (maak gebruik van de acht technieken zoals beschreven in H3) Maak de beschrijving van het praktijkprobleem verder af. Gebruik de checklist.