Solon en Kroisos

Kroisos, koning van Lydië Bekende figuur in Griekenland. Lydië is een land dat voor Perzië aan de macht was. Had ook steden in Klein-Azië veroverd. Vooral bekend om zijn enorme rijkdom en om het orakel (als je de rivier de Halys oversteekt….)

Solon, wetgever uit Athene Bekend om hervormingen in Athene (594 v. Chr) Waarom waren die nodig? Kleine boeren konden niet meer leven van opbrengst van hun land; na vele leningen van rijkere boeren of adel: schuldslavernij Door handel was een nieuwe groep rijken ontstaan, die ook politieke macht wilde. Solon was toen archont en kreeg opdracht tot hervormingen.

Oplossingen van Solon Boeren: schulden kwijtgescholden Herindeling burgerij in 4 groepen op basis van vermogen (ipv afkomst); hoogste twee klassen mochten in college van archonten. Volksvergadering kreeg een belangrijkere rol. Instellen van een nieuwe raad van 400, de Boulè, om wetten volksvergadering voor te bereiden. Proefperiode van 10 jaar, waarin niets veranderd kon worden!

En toen…? Solon ging vrijwillig 10 jaar in ballingschap (593-583) Zo moesten de Atheners leren met zijn nieuwe wetten om te gaan en konden ze hem niet dwingen ze te veranderen. Hij kon ook de wereld zien. Zo zou hij Kroisos zijn tegen gekomen. Maar…. Kroisos regeerde pas na 560. Dus hun ontmoeting is waarschijnlijk niet historisch.

Wie is het gelukkigst? Herodotus Historiae 1.30

91 αὐτῶν δὴ ὦν τούτων: wat wordt hiermee bedoeld? αὐτῶν δὴ ὦν τούτων καὶ τῆς θεωρίης ἐκδημήσας ὁ Σόλων εἵνεκεν ἐς Αἴγυπτον ἀπίκετο παρὰ Ἄμασιν καὶ δὴ καὶ ἐς Σάρδις παρὰ Κροῖσον. Nadat Solon juist hierom en vanwege zijn wetenschappelijke belangstelling op reis was gegaan naar het buitenland, kwam hij in Egypte aan bij Amasis, en, waar het nu speciaal om gaat, in Sardes bij Kroisos. 91 αὐτῶν δὴ ὦν τούτων: wat wordt hiermee bedoeld? de hervormingen in Athene en de verwachting dat hij misschien alles zou moeten terugdraaien. θεωρίης - Ionisch Grieks! gen ev (= qewriva~) Amasis = farao van Egypte

93 ἀπικόμενος - ptc aor van ajfikneomai ἐξεινίζετο – passief! ἀπικόμενος δὲ ἐξεινίζετο ἐν τοῖσι βασιληίοισι ὑπὸ τοῦ Κροίσου· Toen hij aangekomen was, werd hij gastvrij ontvangen in het paleis door Kroisos; 93 ἀπικόμενος - ptc aor van ajfikneomai ἐξεινίζετο – passief! τοῖσι βασιληίοισι – dat mv (T9)

94 κελεύσαντος Κροίσου – gen abs μετὰ δὲ ἡμέρῃ τρίτῃ ἢ τετάρτῃ κελεύσαντος Κροίσου τὸν Σόλωνα θεράποντες περιῆγον κατὰ τοὺς θησαυρούς, καὶ ἐπεδείκνυσαν πάντα ἐόντα μεγάλα τε καὶ ὄλβια. daarna, op de derde of vierde dag, leidden op bevel van Kroisos [gen.abs.] 95 dienaren Solon rond langs de schatkamers en lieten alles zien, wat groot en rijk was. 93 μετὰ - kan geen voorzetsel zijn, want er staat geen gen of acc achter; dus bijwoord: daarna 94 κελεύσαντος Κροίσου – gen abs 96 ἐόντα – ptc van eijmi – zijn (=ojnta), Veel vormen van eijmi worden niet samengetrokken (T21)

96-97 Wie wordt bedoeld met μιν / οἱ ? min (=aujton) = Solon θεησάμενον δέ μιν τὰ πάντα καὶ σκεψάμενον ὥς οἱ κατὰ καιρὸν ἦν, εἴρετο ὁ Κροῖσος τάδε. Toen hij alles gezien en goed bekeken had, vroeg Kroisos, toen het hem uitkwam, aan hem het volgende: 96-97 Wie wordt bedoeld met μιν / οἱ ? min (=aujton) = Solon oiJ (=aujtw/) = Kroisos 96-97 θεησάμενον καὶ σκεψάμενον – tautologie (twee woorden van dezelfde woordsoort, die eigenlijk dezelfde betekenis hebben)

97-99 Veel typisch Ionische vormen bv zonder contractie: "ξεῖνε Ἀθηναῖε, παρ᾽ ἡμέας γὰρ περὶ σέο λόγος ἀπῖκται πολλὸς καὶ σοφίης εἵνεκεν τῆς σῆς καὶ πλάνης, ὡς φιλοσοφέων γῆν πολλὴν θεωρίης εἵνεκεν ἐπελήλυθας ‘Vreemdeling uit Athene – want ons hebben veel berichten over u bereikt, vanwege uw wijsheid en uw rondreis, dat u verlangend naar ware kennis vanwege uw wetenschappelijke belangstelling veel gebied hebt bezocht –, 97-99 Veel typisch Ionische vormen bv zonder contractie: hJmea~ = hJma~ seo = sou filosofewn = filosofwn pollo~ = polu~ 97 gavr – wat moet er worden verklaard? de zin die erna komt, nl waarom Kroisos juist aan Solon gaat vragen wie het gelukkigst is; Solon kan het weten, want hij heeft veel gezien. 98 λόγος ἀπῖκται πολλὸς – hyperbaton (scheiden van 2 woorden die grammaticaal bij elkaar horen); ook σοφίης εἵνεκεν τῆς σῆς

100 se – lijd vw bij ἐπειρέσθαι 101 εἶδες – van welke ww. ook alweer? νῦν ὦν ἐπειρέσθαι ἵμερος ἐπῆλθέ moiσε εἴ τινα ἤδη πάντων εἶδες ὀλβιώτατον." nu dan is bij mij een verlangen opgekomen u te vragen of u al iemand gezien hebt die de gelukkigste is van allen.’ 100 se – lijd vw bij ἐπειρέσθαι 101 εἶδες – van welke ww. ook alweer? oJravw ojlbiwvtaton – superlativus Wat waren ook alweer de mogelijke vertalingen van de superlativus? - zeer gelukkig - de gelukkigste (van …)

uJpoqwpeuvsa~- wat zou Solon hebben gezegd, als hij zou vleien (GR)? ὃ μὲν ἐλπίζων εἶναι ἀνθρώπων ὀλβιώτατος ταῦτα ἐπειρώτα· Σόλων δὲ οὐδὲν ὑποθωπεύσας ἀλλὰ τῷ ἐόντι χρησάμενος λέγει Hij vroeg dat verwachtend dat hij de gelukkigste van de mensen was, maar Solon zei, zonder ook maar een beetje te vleien, maar de feiten gebruikend: 101 o{ me;n = Kroisos 102 Sovlwn de; - moet je de; hier met ‘en’ of ‘maar’ vertalen? Leg uit. de; = ‘maar’. Er is een tegenstelling tussen wat Kroisos verwacht en wat Solon doet. uJpoqwpeuvsa~- wat zou Solon hebben gezegd, als hij zou vleien (GR)? εἶναι ἀνθρώπων ὀλβιώτατος 103 Wat wordt er bedoeld met tw`/ ejovnti? Dat Tellus de gelukkigste is (en niet Kroisos) – zie vervolg

104 τὸ λεχθὲν – welke vorm van welk ww? ptc aor P (onz, gesubst) "ὦ βασιλεῦ, Τέλλον Ἀθηναῖον." ἀποθωμάσας δὲ Κροῖσος τὸ λεχθὲν εἴρετο ἐπιστρεφέως· ‘O koning, Tellos de Athener.’ Omdat Kroisos zich verwonderde over de uitspraak, vroeg hij met klem: 104 τὸ λεχθὲν – welke vorm van welk ww? ptc aor P (onz, gesubst) van levgw

Tevllw/ - dativus possessivus 106 povlio~ = polevw~ "κοίῃ δὴ κρίνεις Τέλλον εἶναι ὀλβιώτατον ;" ὁ δὲ εἶπε "Τέλλῳ τοῦτο μὲν τῆς πόλιος εὖ ἡκούσης παῖδες ἦσαν καλοί τε κἀγαθοί, ‘Waarom oordeelt u dat Tellos de gelukkigste is?’ Hij zei: ‘Tellos had enerzijds, terwijl zijn stad er goed aan toe was, fatsoenlijke kinderen, 105 oJ de; = Solon Tevllw/ - dativus possessivus 106 povlio~ = polevw~ th`~ povlio~ eu\ hJkouvsh~ - gen abs.

καί σφι εἶδε ἅπασι τέκνα ἐκγενόμενα καὶ πάντα παραμείναντα· en hij zag dat voor hen allen kinderen geboren werden en dat zij allen in leven bleven, 106 sfi= aujtoi~ Gezien de kindersterfte in die tijd was het niet vanzelfsprekend dat je je kinderen zag opgroeien en zelf ook kinderen zag krijgen. Het ging nogal eens mis.

bepalen of iemand gelukkig is. τοῦτο δὲ τοῦ βίου εὖ ἥκοντι, ὡς τὰ παρ᾽ ἡμῖν, τελευτὴ τοῦ βίου λαμπροτάτη ἐπεγένετο· en anderzijds viel hem, terwijl het hem in materieel opzicht goed ging, naar onze maatstaven, een zeer schitterend levenseinde ten deel; 107 Bij tou`to de; komt een tweede reden van het geluk van Tellos. Haal de 2 redenen uit de tekst, die bepalen of iemand gelukkig is. 1. (klein)kinderen krijgen die opgroeien 2. een goed levenseinde Welke extra redenen worden ook genoemd? 3. het gaat goed met je stad 4. het gaat je materieel goed

109 genomevnh~ mavch~ - gen abs γενομένης γὰρ Ἀθηναίοισι μάχης πρὸς τοὺς ἀστυγείτονας ἐν Ἐλευσῖνι, βοηθήσας καὶ τροπὴν ποιήσας τῶν πολεμίων ἀπέθανε κάλλιστα, want toen er voor de Atheners een strijd ontbrand [letterlijk: ontstaan] was tegen de buren in Eleusis kwam hij te hulp [ptc.*] en joeg de vijanden op de vlucht [ptc.*] en stierf op de meest eervolle wijze, 109 genomevnh~ mavch~ - gen abs Eleusis – stad in de buurt van Athene; bekend om de ‘mysteriën van Eleusis’, waarin Persefone en Demeter werden vereerd. 110 bohqhvsa~, poihvsa~, ajpevqane – ond = Tellos 11 kavllista – wat wordt hiermee bedoeld? sterven, toen hij aan de winnende hand was (niet op de vlucht gedood worden dus, want dat is schandelijk) * coördinatie

Eleusis, reconstructie van een heiligdom aldaar en votiefsteen

111 e[pese- welke vorm van welke ww? aor van pivptw Vraag: καί μιν Ἀθηναῖοι δημοσίῃ τε ἔθαψαν αὐτοῦ τῇ περ ἔπεσε καὶ ἐτίμησαν μεγάλως.“ en de Atheners begroeven hem op staatskosten precies op de plaats waar hij gesneuveld was en zij eerden hem op grootse wijze.’ 111 e[pese- welke vorm van welke ww? aor van pivptw Vraag: Aan welke voorwaarde van geluk voldoet Kroisos (nog) niet? een gelukkig levenseinde.