MATEXPO 2015 – SEMINARIE FEBEM Huidige en toekomstige uitdagingen voor recyclers van bouw- en sloopafval Programma: 09u30: Onthaal met koffie 10u00: Hemelwater lozen: Welke voorzorgen, normen, technieken? Diane Huybrechts (VITO) 10u30: Nieuw normenkader VLAREMA-VLAREBO: Wat te verwachten? Kris Broos (VITO) 11u00: Reinigen of sorteren van asbesthoudende grond/stenen? Sven De Mulder (OVAM) 11u30: DEBAT: Sorteerzeefzand, veegzand,…: Reinigen i.p.v. behandelen? Herman Backaert (Bioterra) Margot Van den Berghe (Ivo Van den Bosch Containerdienst) Luc Debaene (OVAM) Moderator: Werner Annaert (FEBEM) 12u00: Broodjeslunch Gelieve uw mobiele telefoon in de stille modus te zetten. Er wordt geen pauze voorzien.

Diane Huybrechts FEBEM/FEGE Seminarie MATEXPO 2015 Hemelwater lozen: welke voorzorgen, normen, technieken ? Diane Huybrechts FEBEM/FEGE Seminarie MATEXPO 2015

INHOUD Bron: BBT-studie ‘Beste Beschikbare Technieken voor verontreinigd hemelwater voor de afvalopslag sector’ (2009-2015) Wettelijk kader (VLAREM) Definities Lozingsvoorwaarden Verontreiniging van hemelwater bij afvalopslag Bronnen Meetgegevens Maatregelen - BBT Preventie van verontreiniging Zuiveren van verontreinigd hemelwater Aanbevelingen BBT-studie

WETTELIJK KADER (VLAREM)

Wettelijk kader (VLAREM) DEFINITIES Hemelwater: verzamelnaam voor regen, sneeuw en hagel, met inbegrip van dooiwater … Afvalwater: verontreinigd water waarvan men zich ontdoet, zich moet ontdoen of de intentie heeft zich van te ontdoen, met uitzondering van hemelwater dat NIET in aanraking is geweest met verontreinigende stoffen Niet verontreinigd hemelwater ≠ afvalwater Verontreinigd = (bedrijfs)afvalwater dakwater in principe als niet verontreinigd beschouwd

WETTELIJK KADER (VLAREM) LOZINGSVOORWAARDEN – VLAREM II, afdeling 4.2.1. Niet verontreinigd hemelwater opvang voor hergebruik; infiltratie op eigen terrein; buffering met vertraagd lozen in een oppervlaktewater of een kunstmatige afvoerweg voor hemelwater; lozing in de regenwaterafvoerleiding (RWA) in de straat. Verontreinigd hemelwater = bedrijfsafvalwater lozingsnormen van toepassing afvalwaterheffing zo veel mogelijk gescheiden houden ! mengsel wordt integraal beschouwd als bedrijfsafvalwater

Wettelijk kader (vlarem) LOZINGSNORMEN VOOR VERONTREINIGD HEMELWATER (meestal) geen sectorale normen algemene lozingsvoorwaarden VLAREM lozingsnormen afdeling 4.2.2., oa (bij lozing op oppervlaktewater) BZV: 25 mg/l ZS: 60 mg/l … verbod op aanwezigheid van gevaarlijke stoffen in concentraties > indelingscriterium (IC) vermeld in bijlage 2.3.1 van VLAREM II, oa Cu: 50 µg/l Zn: 200 µg/l Pb: 50 µg/l Ni: 30 µg/l PAK’s: individuele normen tussen 0,002 en 4 µg/l bijzondere voorwaarden in de milieuvergunning

VERONTREINIGING VAN HEMELWATER BIJ AFVALOPSLAG

VERONTREINIGING VAN HEMELWATER BIJ BUITENOPSLAG VAN AFVALSTOFFEN BRONNEN Morsen of lekken, bv olie lege, ongereinigde verpakkingen Uitloging, bv non-ferro (Zn, Cu, Pb) zouten Depositie Droog Nat Stofdeeltjes met verontreinigingen (metalen, PAK’s) Droge depositie Natte depositie Stofdeeltjes met verontreinigingen op de grond Verontreiniging afstromend hemelwater Stofemissies Eigen activiteiten Omgeving

Verontreiniging van hemelwater BIJ BUITENOPSLAG VAN AFVALSTOFFEN MEETGEGEVENS 57 parameters, diverse bedrijven Metalen, bv Pb (µg/l)

Verontreiniging van hemelwater BIJ BUITENOPSLAG VAN AFVALSTOFFEN MEETGEGEVENS 57 parameters, diverse bedrijven PAK’s, bv Benzo(a)pyreen (µg/l)

Verontreiniging van hemelwater BIJ BUITENOPSLAG VAN AFVALSTOFFEN ANALYSE MEETDATA Metalen, PAK’s merendeel van de verontreiniging gebonden aan stofdeeltjes opgeloste fractie beperkt PAK’s concentraties >>> IC algemene problematiek in industriegebied, niet specifiek gebonden aan afvalopslag belangrijke bijdrage depositie (eigen activiteiten of omgeving) Moeilijk precieze bronnen te identificeren

MAATREGELEN - BBT

MAATREGELEN - BBT PREVENTIE Acceptatiebeleid Overdekte opslag van bepaalde fracties waaruit voor het milieu schadelijke stoffen (oa olie) kunnen lekken waaruit voor het milieu schadelijke stoffen kunnen uitlogen (non-ferro) Regelmatig vegen van het opslagterrein, schoonmaken van riolering en goten Beperking van stofemissies Cfr. VLAREM maatregelen Afdeling 4,4,7 ‘Beheersing van niet-geleide stofemissies’

MAATREGELEN - BBT ZUIVEREN VAN VERONTREINIGD HEMELWATER Slibvang / olie-waterafscheider Technisch en economisch haalbaar geacht voor alle bedrijven (BBT) Regelmatig onderhoud/reiniging belangrijk Verdergaande zuivering Buffer + bv zandfilter, fysicochemische zuivering, biologische zuivering Economisch haalbaar voor grote bedrijven (BBT) Niet voor kleine en middelgrote bedrijven (geen BBT) Beperking ZS

AANBEVELINGEN BBT-STUDIE

AANBEVELINGEN BBT-STUDIE AANGEPASTE VERGUNNINGSVOORWAARDEN VOOR VERONTREINIGD HEMELWATER IN VLAREM Algemeen Verplichting tot slibvang/olie-waterafscheider Regelmatig vegen van bedrijfsterrein Overdekte opslag van bepaalde fracties Kleine bedrijven Zoveel mogelijk lozing op RIO Dan geen verdere zuivering nodig Indien geen lozing op RIO mogelijk: vergunning op maat nodig Grote bedrijven Wel verdere zuivering nodig, focus op goede verwijdering ZS Voorstel lozingsnormen (sectoraal of via vergunning) Overgangstermijnen aangewezen

AANBEVELINGEN BBT-STUDIE VERVOLG Statuut BBT-studie Advies VITO – BBT en mogelijke beleidsopties Niet rechtstreeks bindend voor overheid of bedrijven Vertaalslag nodig naar vergunningsvoorwaarden Natraject (initiatief LNE-AMV) Beleidskeuze: Hoe BBT-studie vertalen naar vergunningsvoorwaarden ? Algemene voorwaarden ? Sectorale voorwaarden ? Bijzondere voorwaarden ?

DANK VOOR UW AANDACHT VRAGEN ?

MATEXPO 2015 – SEMINARIE FEBEM Huidige en toekomstige uitdagingen voor recyclers van bouw- en sloopafval Programma: 09u30: Onthaal met koffie 10u00: Hemelwater lozen: Welke voorzorgen, normen, technieken? Diane Huybrechts (VITO) 10u30: Nieuw normenkader VLAREMA-VLAREBO: Wat te verwachten? Kris Broos (VITO) 11u00: Reinigen of sorteren van asbesthoudende grond/stenen? Sven De Mulder (OVAM) 11u30: DEBAT: Sorteerzeefzand, veegzand,…: Reinigen i.p.v. behandelen? Herman Backaert (Bioterra) Margot Van den Berghe (Ivo Van den Bosch Containerdienst) Luc Debaene (OVAM) Moderator: Werner Annaert (FEBEM) 12u00: Broodjeslunch Gelieve uw mobiele telefoon in de stille modus te zetten. Er wordt geen pauze voorzien.

Nieuw normenkader VLAREMA-VLAREBO wat te verwachten? Kris Broos Matexpo 2015 Nieuw normenkader VLAREMA-VLAREBO wat te verwachten? Kris Broos

overzicht Wat is het “gemeenschappelijk” normenkader VLAREMA-VLAREBO? Soms vraagt het mens zich af… Wat is het “gemeenschappelijk” normenkader VLAREMA-VLAREBO? Waarom een nieuw normenkader? Hoe is het tot stand gekomen? Wat is de onderbouwing? Hoe zit het met de haalbaarheid? Huidige status? Knelpunten en mogelijke oplossingen? De toekomst…

Doelstelling Toepassing minerale reststoffen vormt RAAKVLAK tussen Bodembescherming (VLAREBO) Duurzaam materialenbeleid (VLAREMA) Uniforme aanpak en consistente regelgeving voor verschillende types minerale reststoffen RISICO-GEBASEERDE aanpak (en dus ook risico-gebaseerde normen) Rekening houdende met de HAALBAARHEID voor anorganische en organische verontreinigingen

Belangrijkste aanpassingen In vergelijking met het huidige normenkader BIJKOMENDE parameters: 6 bijkomende metalen: Ba, Sb, Se, Mo, Co, Sn, V 4 bijkomende anionen: sulfaat, chloride, bromide, fluoride 6 extra PAKs voor BBG/VVP en bouwstoffen Afleiding ontwerpnormen is RISICO-GEBASEERD: Afleiding veilige bodem- en grondwaterconcentraties Aanpassing van ontwerpnormen op HAALBAARHEID: Eerste keer in Vlaanderen ook economische impact meenemen Effectieve versoepelingen Bijkomende studies

Historiek Verschillende VITO studies voor OVAM sinds 2007 Topics: http://www.ovam.be/sites/default/files/atoms/files/Afleiding-Onderbouwing-Normenkader-DEF.pdf Verschillende VITO studies voor OVAM sinds 2007 Topics: Onderbouwing en randvoorwaarden Afleiding en modellering Haalbaarheid Normafleiding ‘ontwerpnormen VLAREMA 4 BIS’ Negatief advies MINA/SERV (2014) Onvoldoende draagvlak Workshop OVAM + actieplan (lopende)

% afkeuringen (staalniveau) haalbaarheid % afkeuringen (staalniveau) Huidige norm Huidige norm+TW Normvoorstel ANORG (uitloging) NV-bouwstof 16 49 21 V-bouwstof 9 35 19 BBG/VVP 27 ORG (totaal conc) NV+ V-bouwstof 31 23 1,4 2,5 Vrij gebruik bodem Uitgegraven bodem 29 BRS 86 (54) 87 (55)

Kritiek op voorgestelde normenkader Is het normenkader wel echt een ‘GEMEENSCHAPPELIJK’ normenkader? GEMEENSCHAPPELIJK = gemeenschappelijke ONDERBOUWING Mens en milieu worden op éénzelfde manier beschermd Dezelfde veilige bodem- en grondwaterconcentraties Dezelfde toepassingsscenario’s Hetzelfde transportmodel Hetzelfde RISICO GEMEENSCHAPPELIJK ≠ dezelfde uitloogmethoden en normen Reden: vereenvoudiging bodem omwille van ‘meer homogeniteit’

Sulfaat in bouw- en sloopafval Vooral bij ZEEFZANDEN wordt een groot aantal overschrijdingen verwacht Sulfaat afkomstig van: Gips/plaaster Cellenbeton Bakstenen Voorstel: STREEFWAARDE voor bv 1-2 jaar gevolgd door een evaluatie Wel meten, niet afkeuren Alle gegevens verzamelen Positieve invloed TRACIMAT?

Basiskarakterisering Kolomtest/schudtest Getrapte aanpak Voorstel voor een snellere en goedkopere OPVOLGING Gebruik schudtest ipv kolomtest? Trap 1: Basiskarakterisering Kolomtest/schudtest Trap 2: Conformiteitstesten Schudtest Test duur en intensiteit Element en materiaal specificiteit

TRAP 1: Basiskarakterisering Getrapte aanpak TRAP 1: Basiskarakterisering Bv. om de 5 jaar of bij verandering in productieproces Correlatie afleiden tussen kolomtest en schudtest TRAP 2: Conformiteitstesten Nieuwe sets normwaarden of toetsingswaarden voor de schudtest die element specifiek zijn

GETRAPTE AANPAK Voorwaarden Voldoende grote en representatieve dataset Randvoorwaarden en voordelen Voorwaarden Voldoende grote en representatieve dataset Gegevens vanuit de sector Periodieke basiskarakterisering Basiskarakterisering bij procesverandering Correlatie moet aantoonbaar zijn Voordelen voor de sector en de overheid Uitgebreide testen worden tot een minimum beperkt (basiskarakterisering) Besparing in tijd en geld voor de sector Essentie van het normenkader blijft (‘generiek’)

‘grondachtige’ stromen Verschillende analysemethodes en normen voor grondachtige stromen: bodem, veegvuil, zeefzand? Onderbouwing is voor alle grondachtige stromen wel dezelfde Oorsprong bodem in vergelijking met afval Risico voor milieu -en/of gezondheidsschade Vb bagger- en ruimingsspecie van oorsprong bodem (onderwaterbodem) Praktische bezwaren voor kolomtest (beperkte percolatie) Correlatie tussen schud- en kolomtesten

Analysemethoden Momenteel diffusiemethode Lange looptijd Voorstel tot nieuwe aanpak voor VORMGEGEVEN bouwstof? Momenteel diffusiemethode Lange looptijd Ingewikkelde berekeningen Enkel impact eerste leven Vaak ook nog bijkomend een kolomtest op gebroken materiaal voor impact 2e leven Voorgestelde alternatief Afschaffen diffusieproef Vervangen door kolomtest op gebroken materiaal (2e leven) Discussie over korrelgrootte Betere bescherming kwaliteit B&SA

CONCLUSIE Het GEMEENSCHAPPELIJK NORMENKADER is: Wel degelijk gemeenschappelijk in onderbouwing Generiek (geen verschillende sets van normen voor verschillende materialen en verschillende toepassingen) Uitgebreider (naar parameters) ivm het huidige normenkader maar wel afgestemd op regelgeving stortplaatsen en wetgeving in het buitenland Risicogebaseerd en dus beschermend voor mens en leefmilieu Afgestemd op haalbaarheid waar kan Bijna onveranderd naar staalafkeuring voor organische parameters Soepeler voor een heel aantal knelparameters uitloging Cr, Cu bij NV-bouwstoffen Nieuwe onderbouwing schudtest voor BBG/VVP (VLAREBO) Nog niet perfect en daarom wordt, in samenwerking met de verschillende sectoren en actoren, nog verder verfijnd…

CONTACT EN INFO VITO NV Afval Recyclage Technologieën Unit Duurzaam materialenbeheer Boeretang 200 | 2400 Mol, Belgium Dr. ir. Kris Broos Team leader Tel +32 14 335636 kris.broos@vito.be

MATEXPO 2015 – SEMINARIE FEBEM Huidige en toekomstige uitdagingen voor recyclers van bouw- en sloopafval Programma: 09u30: Onthaal met koffie 10u00: Hemelwater lozen: Welke voorzorgen, normen, technieken? Diane Huybrechts (VITO) 10u30: Nieuw normenkader VLAREMA-VLAREBO: Wat te verwachten? Kris Broos (VITO) 11u00: Reinigen of sorteren van asbesthoudende grond/stenen? Sven De Mulder (OVAM) 11u30: DEBAT: Sorteerzeefzand, veegzand,…: Reinigen i.p.v. behandelen? Herman Backaert (Bioterra) Margot Van den Berghe (Ivo Van den Bosch Containerdienst) Luc Debaene (OVAM) Moderator: Werner Annaert (FEBEM) 12u00: Broodjeslunch Gelieve uw mobiele telefoon in de stille modus te zetten. Er wordt geen pauze voorzien.

Reinigen of storten van asbesthoudende grond/stenen? Sven De Mulder OVAM

Reinigen of storten van asbesthoudende grond/stenen INHOUD Aanleiding - doel Principes Beslissingsboom Existentiële vragen Vervolgtraject

1. Aanleiding - doel Inspelen op problematiek storten van reinigbare stromen grond en puin: Onduidelijkheden Regelgevende discrepanties Noodzaak uniformering Initiatief FEBEM en OVB in overleg met OVAM: concretisering van reinigbaarheid van grond en puinstromen

2. Principes berekende/gewogen norm = CHA + 10xCNHA (mg/kg ds) bovengrens totale asbestconcentratie criteria (her)gebruik bouwstof, bodem, bouwkundig bodem nulheffing niet-gewogen norm = gemeten = massa% grens = gevaarlijke afvalstof 0,1 m% = 1000 mg/g ds asbesthoudend? = vanaf meer dan 100 mg/kg ds:  100 mg/kg ds = geen asbest aanwezig! =  10 mg/kg ds NHA!

2. Principes bovengrens totale concentratie = 10.000 mg/kg ds reinigbaar?! bovengrens totale concentratie = 10.000 mg/kg ds bovengrens vrije asbest CNHA = 200 mg/kg ds (95% rendement!) randvoorwaarden fysico-chemisch: OS, 63 µm, … cementatie: vanaf CNHA = 1.000 mg/kg ds indien mogelijk

4. Beslissingsschema http://www.ovam.be/asbest-en-bodem

5. Existentiële vragen Is het een hoop grond met stenen of stenen met grond? Wanneer is de hoop een gevaarlijke afvalstof? Wanneer bevat het een gevaarlijke afvalstof? Is mijn hoop een grondverzet- of afvalprobleem? Is er überhaupt nog hoop?

5. Existentiële vragen

6. Vervolgtraject (2015-2016) Evaluatie werkbaarheid en vereenvoudigbaarheid: jan 2016 Ambtshalve standaardbestekken OVAM Aanpassing nultarief storten asbesthoudende afvalstoffen (0,1% naar 1%) Uniformering methodieken monstername en analyse grond vs puin (CMA’s!) Normenkader grondachtige stromen Vlarebo – grondverzetsregeling (zeef-breek-veegzand, slib, …) Problematiek reinigen/storten groenafval met asbest

Dank voor uw aandacht Zijn er nog vragen? asbest@ovam.be info@ovam.be Vlaamse overheid Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij Stationsstraat 110 2800 Mechelen T: 015 284 284 F: 015 203 275 www.ovam.be info@ovam.be

Debat: Sorteerzeefzand, veegzand,…: reinigen i.p.v. behandelen? Deelnemers: Herman Backaert – Bioterra Margot Van den Berghe – Ivo Van den Bosch Containerdienst Luc Debaene – OVAM Moderator: Werner Annaert - FEBEM

EINDE SEMINARIE: OPMERKINGEN, SUGGESTIES OF VRAGEN? Bedankt voor jullie aanwezigheid en aandacht. Er worden u nog broodjes en een drankje aangeboden. Smakelijk en tot ziens.