De risico-regelreflex ontleed Over de zin en onzin van (meer) regels en de handhaving ervan Ira Helsloot Hoogleraar besturen van veiligheid

De zin van regels: het wordt veiliger Regels op het gebied van sanitatie hebben eind 19e en begin 20e eeuw onze levensverwachting sterk verhoogd Evenzo regels op het gebied van voedselveiligheid (inclusief additieven) In mindere mate geldt dat ook voor de eisen aan de chemische industrie in reactie op de grote ongevallen uit de jaren zestig en zeventig uit de vorige eeuw: die hebben ons enkele minuten per mens opgeleverd

Zijn we dan al klaar met veiligheid? Een verschil in sociale klasse betekent een verschil in levensverwachting van 7 jaar en voor gezonde levensjaren is dat zelfs 13 jaar. Dus hier ligt nog een opgave … in termen van opleiding, welvaart en misschien een paternalistisch ‘duwtje’

Iets kleiner: zijn bedrijven al veilig? Perrow stelde al in 1984 dat ongevallen ‘normaal’ zijn Coleman, Wolfe hebben na 2005 laten zien dat er inderdaad (exponentieel) meer ‘klassieke bedrijfcrises’ komen (maar minder slachtoffers) ICS en anderen laten zien ook steeds meer ‘andere bedrijfscrises’ zoals fraude, recall, ICT-uitval, collatoral damage etc. Coleman heeft laten zien dat 25% van de getroffen bedrijven het niet overleefd. Tien procent van de getroffen bedrijven wordt meteen door meerdere bedrijfscrises getroffen: ongeluk trekt ongeluk aan, of speelt er iets anders?

De onzin van meer regels Meer regels leiden nu niet zomaar tot meer veiligheid Langjarig zien we: 2200 doden bij ongevallen in huis 800 verkeersdoden 60 doden door brand Enkelen a.g.v. industriële ongevallen buiten bedrijfsterrein Frederick Wolfe heeft laten zien dat winst een betere voorspeller is van veiligheid dan (meer geld besteed aan) meer veiligheidsregels En natuurlijk de klassieker Adams: wie zich veilig voelt, gedraagt zich onveilig (en omgekeerd).

De risico-regelreflex De RRR is het automatisme om na incidenten of het publiek worden van een risico het als (overheids)opgave te zien om dat risico te verkleinen. Menselijk maar stom … als het een incident is en de maatregelen duur … en dat is meestal het geval Bedrijven geven vaak de overheid de schuld en de overheid de burger … twee serieuze misverstanden

Maar regels zijn er niet voor niets Veel van de grotere ongevallen (zoals Enschede en Volendam) worden veroorzaakt door malafide ondernemers. Handhaving is dus wel noodzakelijk! Ook hier gaat het trouwens meestal om bedrijfstakken met weinig marge (uitzondering BP?)

Maar handhaving door wie? De overheid kan het niet (alleen) … bovendien wiens risico is het eigenlijk? Alternatieven voor overheidstoezicht zijn: Erkenningsregeling (terug naar het gildesysteem dus…) Certificering (maar wie betaalt, bepaalt…) Risicoaansprakelijkheid (maar let op dan ook verplichte verzekering en onderken dat de focus dan schadevergoeding is) Ketenaansprakelijkheid Vertrouw op consument (maar dat kan alleen als de consument bewust kan kiezen)

Concluderend Ja, het wordt steeds veiliger! We leven immers steeds langer. Maar vooral omdat de welvaart toeneemt. Nieuwe regels zullen weinig bijdragen. Nu ja, financiële regels misschien wel om economische crises wat minder diep te maken. Een beetje betere handhaving kan helpen om de boefjes tijdig te stoppen. Maar waar mogelijk liever niet door de overheid

Contact: i.helsloot@crisislab.nl Dank voor uw aandacht! Contact: i.helsloot@crisislab.nl