Presentatie titel Rotterdam, 00 januari 2007 Lerarenopleiding Voortgezet Onderwijs/BVE Het leerproces ‘Leren Lesgeven’ Identificeerbaar in taalgebruik?! Veranderingen in taalgebruik in de klas als indicator voor professionele groei van tweedegraads studenten De Kunst van het Opleiden: thema 3, Opleiden in de onderwijspraktijk (of..) Vrijdag 27 maart 2015, – uur (zaal 4)

Promotie-onderzoek Titel “Veranderingen in taalgebruik in de klas als mogelijke indicator voor professionele ontwikkeling, een onderzoek naar de inhoud en het verloop van het leerproces ‘Leren Lesgeven’ Wetenschapsoriëntatie Taalwetenschappelijke inzichten uit taalhandelingtheorie, conversatie- analyse, interactionele sociolinguïstiek, functionele pragmatiek en discourse-analyse. Onderzoeksfocus & -vraagstellingen (doel) 1. Verschillen in taalgebruik tussen 1 ste en 4 de jaars (cross-sectioneel) 2. Veranderingen in taalgebruik gedurende de opleiding (longitudinaal)

Deelonderzoek HOOFDVRAGEN Cross-sectioneel (deelonderzoek 1) Bestaan er verschillen in taalgebruik/gedrag in de stagelessen tussen eerste- en vierdejaars studenten van de tweedegraads opleiding? Longitudinaal (deelonderzoek 2) Hoe ontwikkelen die (eventuele) verschillen zich door de jaren heen gedurende de opleiding? Welke veranderingen worden zichtbaar?

Onderzoek Corpus Transana dataopslag stagelessen Zie real-time vpn internet verbinding Samenstelling en omvang corpus 41 lessen totaal van 1 ste jaars (24*) en lessen van 4 de jaars(17*) 60 lessen totaal van studenten 1 ste, 2 de, 3 de en 4 de jaars Drie opleidingen: Geschiedenis, Nederlands en Wiskunde Twee deelonderzoeken 1.Cross-sectioneel (contrasterend onderzoek (1 ste – 4 de jaars) 2.Longitudinaal (groep volgend onderzoek) Multi-modaliteit Audio Video Transcriptie

Aannames TAALGEBRUIK IS ….. een erg bepalend instrument voor de leraar, en gelaagd m.b.t. taalgedragsverschijnselen (lokaal-globaal), en functioneel in leerdomein, leefdomein & klassemanagement, en gekoppeld aan Klasse Discours Events (KDE’s), en mogelijk een indicator voor professionele groei …. NB. Dit onderzoek gebruikt alleen de verbale interactie tussen leraar en leerlingen als onderzoeksdata en besteedt geen aandacht aan non-verbale aspecten zoals houding, gebaren en gedrag.

A.Events voor voorbereiding, uitvoering en controle van leerstofverwerking en – overdracht in de klas [leerdomein] B.Events voor instand- houding en versterking van het sociale verband in de klas [leefdomein] C.Events voor regulatie, organisatie en voortgang van het discours in de klas [klasse management] Events Sub-events/act  Lesonderwerp introductie (inhoudelijk instappen)  Contextualiseren van leerstof  Bespreken opdrachten  Voorkennisactivatie  Herhalen / ophalen / her- instructie van behandelde leerstof  Vragen stellen over de leerstof  Samenvatten van leerstof  Instrueren (en organisatie) van leerstof  Demonstreren van procedures en vaardigheden  Vraagsessies voeren over leerinhoud  Onderwijsleergesprek voeren  Welkom heten en begroeten  Contact afsluiten en afscheid nemen  Deviant gedrag corrigeren  Gewenst gedrag bekrachtigen  Mede verantwoordelijk stellen voor leerresultaat en proces  Small-Talk (leraar- leerling(en))  Inspelen op onverwachte situaties in de klas  Fase overgangen maken tussen (sub)events en lesfragmenten  Discours reguleren (klein)  Attentie houden (holding the floor)  Attentie terugkrijgen (getting back floor)  Les starten (getting the floor)  Informeren over lesoverstijgende zaken  Lesdoelen doorspreken  Lesopzet doorspreken  Focus terugbrengen in event  Duidelijke tijdsindicaties gebruiken  Activiteiten en beurten onderbreken en afkappen  Discours reguleren (groot)  Les inleiden  Les uitleiden Klasse discours events (KDE’s)

Data verwerking events

Glimp resultaten 4 events STEEKPROEF VAN 12 LESSEN UIT CORPUS 1. De les starten (“Getting the floor”) 2. De les inleiden 3. Het lesonderwerp introduceren 3. De les uitleiden

1. Les Starten (“Getting the floor”) CONTRAST ANALYSE 1 STE EN 4 DE JAARS Omvang  Event bij 4 de jaars duurt gemiddeld tweemaal zo lang (gemiddeld 86 om 37 woorden) Met 1 beurt “getting the floor” (abrupt)  Helft van de 1 ste en de 4 de jaars hebben 1 beurt nodig deze studenten beginnen allemaal met ‘dagzeggen’ 1 ste jaar vragen vervolgens om de aandacht 4 de jaars kondigen vervolgens aan dat ze gaan starten Met meer beurten “getting the floor” (langzame overgang)  1 ste jaars 1 moet werken voor “the floor” (7 beurten) 2 voegen contactlegging/small talk toe (6 en 17 beurten)  4 de jaars 1 voegt contactlegging/small talk toe (3 beurten) 2 moeten keihard werken voor “the floor” (33 en 17 beurten)

2. Les Inleiden CONTRAST ANALYSE 1 STE EN 4 DE JAARS Overall: dit event duurt bij 4 de jaars driemaal zolang (239 woorden om 76 woorden en zij behandelen 3maal zo veel aspecten: 1. Lesonderwerp aankondigen - dat doen zowel 1 ste als 4 de jaars 2. Relatie vorige les leggen - dat doen 2 twee 1 ste jaars en vier 4 de jaars en de rest niet 3. Stilstaan bij lesdoelen - dat doet geen enkele student uit deze steekproef van Lesopzet toelichten - dat doen twee 1 ste jaars en vijf 4 de jaars 5. Algemene en overige onderwijszaken - dat doen in feite alleen de 4 de jaars

3. Het lesonderwerp introduceren CONTRAST ANALYSE 1 STE EN 4 DE JAARS Overall: dit event duurt bij 1 ste en 4 de jaars even lang of even kort, er is geen rol voor de leerlingen weggelegd in dit (sub)event 1. Lesonderwerp aankondigen - dat doet 100% van alle studenten uit de steekproef 2. Relevantie aanduiden van het onderwerp - dat doet 0 % 1 ste jaars en 30% 4 de jaars 3. Lesonderwerp een context geven (contextualiseren) - dat doen een 1 ste en een 4 de jaars, de rest niet 4. Coproduktie of niet? - geen van de studenten betrekt hier leerlingen bij.

4. De les uitleiden CONTRAST ANALYSE 1 STE EN 4 DE JAARS Overall: dit event krijgt bij 1 ste jaars meer aandacht dan bij 4 de jaars, slechts bij één 1 ste en één 4 de jaars is er een rol voor leerlingen weggelegd. Vier 4 de jaars leiden de les niet uit, overkomt het in feite. Dat geldt voor 2 1 ste jaars. 1. Terugblik op het lesdoel - 0 % van de studenten doet hier iets mee 2. Terugblik op de lesuitvoering - één van de studenten doet dit, een 4 de jaars 3. Huiswerk opgeven en vooruitblik volgende les - zes 1 ste en drie 4 de jaars doen dit, de rest niet 4. Vooraankondiging bel en regulatie opruimen/inpakken - Drie 1 ste jaars en 1 4 de jaars doet dit, de rest niet

Vragen n.a.v. de presentatie? ************

Einde Lerarenopleiding VO/BVE Hogeschool Rotterdam