De huiszwaluw, metselaar in smoking Zwaluwles RLNH vzw De huiszwaluw, metselaar in smoking

Zwaluwen in onze taal Van Dale: Zwaluwles RLNH vzw Bij de zwaluw tref je in de Van Dale meer afgeleide woorden en samenstellingen aan dan bij andere vogels. Aantal spreekwoorden en samenstellingen wijst op belang dat de mens van oudsher aan deze vogel toekende. Hij is en blijft immers onze ‘aankondiger van de lente’!

Zwaluwles RLNH vzw Zwaluwen in onze taal Van Dale:

Zwaluwles RLNH vzw Zwaluwen in onze taal Van Dale:

Zwaluwen Trek als mysterie: Pas in 19e eeuw meer inzicht Zwaluwles RLNH vzw Zwaluwen Trek als mysterie: Aristoteles en Plinius: winterslaap Transmutatie (veranderen in een andere diersoort: merel, vis) Baron Cuvier (1769-1832, Frans zoöloog): huiszwaluwen brengen winter onder water door, rustend op de moerasbodem. Pas in 19e eeuw meer inzicht De trek heeft jaren tot de verbeelding gesproken. Van winterslaap tot zelfs veranderen in een ander dier… Pas dankzij de ontdekkingsreizen zag men dat de dieren die wij hier in de zomer zagen in de winter elders voorkwamen…

Dé zwaluw? Verschillende soorten: “Niet-zwaluwen”: Huiszwaluw Zwaluwles RLNH vzw Dé zwaluw? Verschillende soorten: Huiszwaluw Boerenzwaluw Oeverzwaluw “Niet-zwaluwen”: Gierzwaluw Nachtzwaluw Er is niet 1 zwaluw, er zijn verschillende soorten (huis-, boeren- en oever-). Daarnaast zijn er ook een aantal vogels met ‘zwaluw’ in de naam, maar die behoren tot een andere orden: De orde van de gierzwaluw De nachtzwaluworde In volgende dia’s volgen foto’s die de dieren weergeven

“Metselaar in smoking” Zwaluwles RLNH vzw Dé zwaluw Huiszwaluw “Metselaar in smoking” Typisch: Zwart wit verenkleed, witte stuit (plekje net boven staart) Naam verwijst naar broedplek: bij huizen (onder kroonlijst) e.a. gebouwen

Dé zwaluw? Boerenzwaluw Zwaluwles RLNH vzw Rode keel en veel langere staartpennen, Naam verwijst naar broedplek: vaak in stallen (bij boeren dus)

Dé zwaluw? Oeverzwaluw Zwaluwles RLNH vzw Bruine halsband, zwak gevorkte staart, typisch -zoals de naam het zegt- in oevers of in groeves

Andere ordes Gierzwaluw Zwaluwles RLNH vzw Brengt praktisch hele leven al vliegend door en vind je enkel niet-vliegend tijdens het broeden. Sterk sikkelvormige vleugels Vaalbruine kleur Naam verwijst naar typisch geluid: een schril ‘shrie’

Andere ordes Nachtzwaluw Zwaluwles RLNH vzw Soort van heidegebieden- heel ander uiterlijk dan andere zwaluwen Zeer zeldzaam

Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw Bijna altijd onder uitstekend deel van gebouw of onder bruggen Vrij gemakkelijk op te merken aan gebouwen Waar maakt hij zijn nest?

De Huiszwaluw ca. 14.000 koppeltjes (t.o.v. 1968 daling van 60-80 % Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw ca. 14.000 koppeltjes (t.o.v. 1968 daling van 60-80 % t.o.v. 1990 daling van 45 %) In andere landen ook daling maar afname in Vlaanderen bijna zwaarste voor hele Europa Grootste aantallen onder bruggen (daling 40 %) en aan grote gebouwen Ook afname in gem. aantal nesten per broedplaats 0,6 tot 2,25 broedparen/km² Moeilijk exacte gegevens over het aantal boredparen in België/Vlaanderen terug te vinden. Cijfers in literatuur variëren (tussen 8.000 en 31.000). Dit is deels ook te wijten aan de grote variaties in aantallen van jaar tot jaar.

Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw Aantal nesten

De Huiszwaluw-nestbouw Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw-nestbouw Aanvankelijk rotsbroeder, pas sinds 19e eeuw: gebruik van gebouwen Koloniebroeders (> 4-tal nesten) Honkvast (vooral mannetjes) Arriveren eind april-mei (tot juni) Eerste mannetjes palmen oude nesten in Hergebruik of herstel van oude nesten (paar dagen werk): in 73 % hergebruik bij volwassen vogels, 15 % bij eerstejaars Nieuw nest: in buurt van anderen: 1-2 weken Vochtigheidsgraad belangrijk (modder). Strootjes doen dienst als ‘betonijzers’

De Huiszwaluw-nestbouw Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw-nestbouw Modder verzamelen (NOOD AAN VOCHTIGE PLASSEN!) en in pakketjes naar het nest brengen om dit op te bouwen of te herstellen

De Huiszwaluw-nestbouw Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw-nestbouw Keuze nestplaats? Voorkeur wit? O of N-kant? “wij blijven onder vrienden” Nesten moeten groot en stevig zijn Afhankelijk van hoek dak en materiaal (beton en ruw hout hebben voorkeur!) Een erg interessante tekst met uitleg over waar huiszwaluwen allemaal op letten om hun nest te maken vind je op http://www.zwvlkoepel.be/vwg/archief/NestgedragHuiszwaluwen.pdf (Studie Guido Desmarets, 2002) Zie voor meer bondige info ook zwaluwfolder toegevoegd.

De Huiszwaluw-nestbouw Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw-nestbouw Liefst “steuntje” Ouderparen mogen zich niet kwetsen Sociaal, maar toch schuw Nest op steunpunten Ouderparen moeten vrij kunnen aanvliegen zonder hun vleugels te kwetsen. Op de foto rechtsonder valt het op dat het nest niet tegen de gevel aanzit: dit zou immers aanvliegen tussen de houten sierstukken moeilijker maken. Nu vliegen de dieren mooi parallel langs onder aan om in hun nest te geraken Ze leven graag in kolonies, maar zitten graag rustig (bv. minder aan tuinkant van het huis, waar meer spelende kinderen/huisdieren zijn; het merendeel van de nesten zit aan de straatkant

De Huiszwaluw- broedgedrag Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw- broedgedrag Mannetje toont vrouwtje het nest Zingen in de vlucht, kop naar beneden, vleugels naar beneden, staart heen en weer… Paring in het nest 3-5 eitjes Mannetje neemt deel aan broeden (2 à 3 weken) Jongen uit nest: 3 weken Vaak 2 (-3) broedsels 1e broedsel helpt 2e mee grootbrengen

De Huiszwaluw Voedsel: kleine insecten Weersvoorspellers??? Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw Voedsel: kleine insecten koppel met 2 X 2 jongen: 5 mioljoen insecten! In vlucht gevangen Boven open ruimte, water, rond bomen Maar: vrije aanvliegroute naar nest Meestal in omgeving nest, bij slecht weer verscheidene kms Jongen kunnen paar dagen in rusttoestand gaan bij gebrek aan voedsel Weersvoorspellers??? Weersvoorspellers: Weerspreuk: Als de zwaluwen laag vliegen, komt er regen: Is terug te brengen op het feit dat bij laaghangende bewolking de insecten ook lager vliegen dan bij heldere hemel

De Huiszwaluw- overwintering Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw- overwintering Huiszwaluwen vertrekken later dan Boerenzwaluw (sept. en vooral okt. i.p.v. aug.-sep.) Overwinteren in Tropisch West- Afrika en Z.O.-Afrika Zoeken daar hoog in de lucht voedsel boven de oerwouden (700 m tot 3.000 m).

De Huiszwaluw: bedreigingen Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw: bedreigingen Weersomstandigheden Trek: storm, droogte Sahel Nest: modder Opgroei jongen: insecten! Gebruik insecticides / afname in aantal insecten Luchtvervuiling (F, NO, SO²,vliegas, …) Afbraak broedplaatsen Stadsrand nog interessant, kern niet meer (verstedelijking) Afname in Vlaanderen groter dan in Nederland (gebrekkige ruimtelijke ordening)

De Huiszwaluw- mijn vriend? Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw- mijn vriend? Insecteneter Ware luchtacrobaten (landen normaal enkel bij verzamelen nestmateriaal) Kondigt zomer aan Geluksbrenger! Maar, … Zwaluw = een nuttig dier: eet immens veel muggen en andere insecten Fijn om zien Fleugje romantiek Maar: produceren heel wat mest…

De Huiszwaluw: wat te doen? Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw: wat te doen? Mestplankje Plankje onder nest Minstens op 50 cm Niet verstoren tijdens broeden (bij wet beschermd trouwens) Als op hinderlijke plek: Wachten tot na broedseizoen! Mogelijkheid: Hoek met dak sluiten m.b.v. een plank of kippengaas Toegang tot plaatsen waar ze niet hinderen niet beletten Plankje onder nest op een paar cm van de muur afhangen of de dieren maken ook nest onder het mestplankje… (zie foto paar dia’s verderop, p. 27, rechtsonder)

De Huiszwaluw: bescherming Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw: bescherming Goede nestgelegenheid (>< moderne huizen) Bouwmateriaal Insecten Wat kunnen we allemaal doen? Doorgeven locaties Gebruik insecticiden beperken Kattebelletje? Illegaal om nesten te vernietigen: mensen op aanspreken of natuurwachter verwittigen Modder Eventueel kunstnesten (direct of indirect effect) Zwaluw-latje Moderne huizen hebben vaak geen oversteek meer of een in plastic (waarop de modder niet goed plakt)… Het is voor de dieren belangrijk om voldoende modderplekjes te vinden in de buurt en ze hebben uiteraard nood aan VEEL insecten Kattebelletje: maakt dat katten minder onaangekondigd kunnen jagen Kunstnesten: lokt zwaluwen (immers koloniebroeders) – direct effect: de kunstnesten worden in gebruik genomen. Indirect: de kunstnesten zetten andere zwaluwen aan om erlangs een eigen nest te maken. Zwaluwlatje: steunpunt voor nestbouw (zie foto volgende dia)

De Huiszwaluw: mijn vriend! Zwaluwles RLNH vzw De Huiszwaluw: mijn vriend!

Zwaluwles RLNH vzw Kunstnesten

Zwaluwles RLNH vzw Colofon: Deze PowerPoint presentatie werd samengesteld door Regionaal Landschap Noord-Hageland Financiering Provincie Vlaams-Brabant Met medewerking van Natuurpunt, verschillende gemeenten. Het RLNH hoopt met dit project een zwaluwvriendelijke regio te maken. Jij helpt toch ook mee?