Samenwerken aan praktijkonderzoek in de academische opleidingsschool Anje Ros, Lector Fontys Hogeschool Kind en Educatie Linda van den Bergh, onderzoeker Fontys OSO

Aanleiding en context AOS: Academische Opleidingsschool Academische kop op de opleidingsschool 18 basisscholen Doel: schoolontwikkeling door uitvoering van praktijkgericht onderzoek Onderzoekende houding, cultuur Betere keuzes onderwijsaanpak

Onderzoekende houding Bruggink en Harinck (2012): 1. Nieuwsgierigheid 2. Open houding 3. Kritisch zijn 4. Tot inzicht willen komen 5. Bereid zijn tot perspectiefwisseling 6. Distantie nemen van routines 7. Nauwkeurigheid 8. Onderdeel willen uitmaken van een leergemeenschap 9. Gerichtheid op bronnen

Organisatie van de AOS Per school: onderzoeksgroep met: Student (spil) leerkrachten lid MT Begeleiding vanuit pabo Onderzoeksbijeenkomsten: Uitwisseling, begeleiding, reflectie onderzoekscultuur

Onderzoek in de AOS Startpunt: probleem (verbeterpunt) ervaren door leraren, speerpunt in schoolontwikkeling

Onderzoek in het kort Wat weten we uit theorie? Verbeterwens Actie-punten Hoe doen we het in praktijk?

Innovatie zonder onderzoek Verbeterwens Actie-punten

Onderzoek in de AOS 2 deelonderzoeken Vraag: 1 Welke bijdrage levert praktijkgericht onderzoek aan de schoolontwikkeling in de AOS? 2 In welke mate is de onderzoekscultuur van scholen meetbaar met de ‘scan onderzoekscultuur’

Theoretisch kader Onderzoek -> schoolontwikkeling: 2 manieren:   Onderzoek -> schoolontwikkeling: 2 manieren: Resultaten gebruikt voor het implementeren van onderwijs verbeteringen (Bernhardt, 2013) -> Feedbackfunctie Onderzoeksproces leidt tot dialoog en reflectie tussen leraren (Butler, e.a., 2004) -> Dialoogfunctie

Feedbackfunctie Onderwijsvernieuwingen verlopen vaak niet optimaal:   Onderwijsvernieuwingen verlopen vaak niet optimaal: Ad hoc beslissingen, zonder analyse vooraf, geen monitoring en evaluatie van proces en opbrengst (Schildkamp, 2012; Hargreaves, 2007) Vaak veel vernieuwingen tegelijk gestart, zonder focus en prioritering (Fullan, 2001) Leraren hebben geen zicht op rationale, alleen ‘optische’ invoering (Janssen, e.a., 2013)

Feedbackfunctie   Praktijkgericht onderzoek kan leiden tot meer sytematische en planmatige vernieuwingen, door feedback vanuit onderzoek (Brandsma, 2011) Waar gaan we naar toe, wat zijn onze doelen? (feed up) Wat is de stand van zaken met betrekking tot het bereiken van de doelen? (feedback) Hoe nu verder om de doelen te behalen? (feed forward)

Dialoogfunctie   Gedragsveranderingen bij leraren is een complex proces (Avalos, 2011): cognitieve en emotionele betrokkenheid open staan voor elkaars standpunten en overtuigingen open staan voor gedragsalternatieven Reflectieve dialoog belangrijke factor (Horn & Little, 2014)

Dialoogfunctie   Onderzoek naar eigen praktijk kan leiden tot reflectieve dialoog (Casey, 2012; Butler, ea 2004): vraagt om distantie en reflectie meer kennis door input vanuit literatuur gaat om hun eigen leerlingen en eigen problemen Leraren zijn minder routinematig, meer bewuste keuzes, gericht op verbeteren, meer samenwerking

Onderzoek- schoolontwikkeling

Methode 2 deelstudies Deel 1: directeur+coach Vragenlijst Diepte-interviews (6 scholen) Deel 2: directeur+coach Interviews over scan 18 scholen

Resultaten Vragenlijst Alle scholen hebben een onderzoeksgroep Alle scholen zijn overtuigd van het belang van onderzoek voor schoolontwikkeling Alle scholen zijn van plan om de resultaten te gaan gebruiken Verschillende condities spelen een rol

Resultaten interviews Portret 1: AOS (9 jaar, grote school, ontwikkelingsgericht) Onderzoek is onderdeel van cultuur (beleid, schoolgids, IPB) Leraren denken op een andere manier Veel opleidingen, leren van elkaar Profilering, samenwerking met universiteiten Portret 2: AOS (2 jaar, binnenstadschool) Onderzoeksgroep loopt, goede dialoog Rest van de school weinig betrokken Directeur beperkte rol Voettekst

Conclusies 1 Opvattingen Onderzoek wordt door de scholen als waardevol gezien voor schoolontwikkeling (feedbackfunctie en dialoogfunctie) Alle scholen zijn in ontwikkeling Ervaren AOS-scholen zien gedragsverandering bij leerkrachten: Kritischer naar eigen gedrag Interesse in literatuur Leren van elkaar Geen ad hoc vernieuwingen

Conclusies 2 Ontwikkelingsfasen Fase Focus 1 Organisatie intern, dialoog in onderzoeksgroep Keuze van onderzoeksthema 2 Verbreding naar hele team, dialoog in school Beleid/keuzes gebaseerd op onderzoek Personeelsbeleid gericht op onderzoekscultuur Onderzoek is integraal aspect van cultuur en beleid Verbreding naar extern: andere scholen in bestuur, contacten met kennisinstellingen, profilering

Conclusies 3 Rol schoolleider Relatie met schoolontwikkeling bewaken (inbedding) Uitstralen: belang van onderzoek voor beleid Stimuleren van onderzoekende houding Kritische vragen, waaromvragen Lezen literatuur (just in time) Waarderen initiatieven Externe blik Zorgdragen voor implementatie (inplannen, draagvlak) Faciliteren, vervullen van condities voor onderzoek

Deelstudie 2 Onderzoekscultuur Scan onderzoekscultuur: 8 indicatoren, 4 fasen (startend=0 tot ervaren=3) Directeur en coach hebben zichzelf ingeschaald met behulp van onderzoeker aan de hand van concrete voorbeelden Meeste scholen fase 2, enkele (startende) fase 1, 6 scholen rond 2-3.

Scan Onderzoekscultuur Profilering School manifesteert zich als AOS, zit in de visie, in documenten, publicaties, verbreding in bestuur Onderzoeksgroep – taken Onderzoeksgroep voelt zich verantwoordelijk voor uitvoering en implementatie van de resultaten Onderzoeksgroep – bemensing Onderzoeksgroep zorgvuldig samengesteld: expertise, management, inhoud, gebruiker Onderzoeksthema en beleid Onderzoeksthema op basis van speerpunten en urgentie bij leraren

Scan Onderzoekscultuur Betrokkenheid team Team wordt op de hoogte gehouden van het onderzoek en uitgedaagd mee te denken Onderzoekende houding Team vertoont een onderzoekende houding, zoekt naar onderbouwing, kritische reflectie Professionele dialoog Inhoudelijke gesprekken nav het onderzoek, met diepgang Rol van de directeur Directeur vertoont een voorbeeldrol, zorgt voor organisatie, facilitering en stimuleert en ondersteunt onderzoekende houding

Conclusies Scan is bruikbaar, geeft goed beeld van inbedding van onderzoek in de school Niet: kwaliteit van het onderzoek Voorzichtigheid geboden wat betreft sociaal wenselijkheid Geeft handvatten voor verbetering Enkele indicatoren aanpassen (strenger)

Dank je wel! A.Ros@Fontys.nl l.vandenbergh@fontys.nl