Healthy Ageing @ Groningen Van fundamenteel t/m kliniek en vv Erik Buskens Programmadirecteur Healthy Ageing UMCG Hoogleraar Medical Technology Assessment 18-4-2017 1 1 1

Van der Klink / Bultmann Gezondheid Kremer Hofstra Hutter Van der Klink / Bultmann Hortobágyi Verkade Oude Voshaar De Haan Muskiet Leeftijd 3

HA Gezond ouder worden Kan dat? Wat is dat? Ouder worden is dat een ziekte? Is het af te bakenen of ongrijpbaar en daarmee kansloos? Veroudering is dus eigenlijk niets anders dan toenemende beschadiging. Geheugenverlies, stramme ledematen, spierzwakte, slechtere ogen en oren noemen we ‘normaal’ bij het ouder worden. Maar vanuit biologisch perspectief is er geen verschil tussen normale veroudering en ziekte. ‘Beide zijn uitingen van verworven schade aan het lichaam’. Het verschil is dat de dokter het één ziekte noemt en denkt dat hij er iets aan kan of moet doen, maar bij veroudering zegt: ‘wat wilt u ook? U bent al vijfentachtig! (Westendorp noemt dat het ‘nihilisme’ van artsen).

HA

Achtergrond Geen plafond in zicht Constante helling Maximum? 50% kinderen na 2000 geboren 100! Gen 1:6 Toen dacht de Heer: Mijn levensgeest mag niet voor altijd in de mens blijven, hij is immers niets dan vlees; hij mag niet langer dan honderdtwintig jaar leven.

85 "The number of years a newborn female infant could expect to live if prevailing patterns of age-specific mortality rates at the time of birth were to stay the same throughout the child’s life." 18-4-2017 9

Wereldbevolking

Geweldig nieuws! Hoe? Voeding Hygiene infectieziekten Niet natuurlijke dood Gezondheidszorg 18-4-2017 11 11

Sterfte en verlies wereldwijd

Geprivilegieerd!

Ondertussen geboortecijfers…. < 2 7-8 Children 6-7 Children 5-6 Children 4-5 Children 3-4 Children 2-3 Children 0-2 Children 18-4-2017 14 14

Veroudering tot nu toe 6% (11%) 14% (25%) 6% (11%) 14% (25%) Populatiegroei, afgenomen fertiliteit en toegenomen levensverwachting

Veroudering komende decennia 24% (38%)

“tijdelijk” fenomeen Baby boomers verdwenen na 2050….

“Old age dependency” 4 op 1 naar 2 op 1 Solidariteit oa gezond vs niet gezond en jong vs oud! 18-4-2017 19 19

Crisis vs vergrijzing Voorzieningen o.a. ov, gezondheidszorg, pensioen, publieke voorzieningen Arbeidsmarkt Potentiaal stabiel vraag neemt toe 500.000 komende decennia 2% groei/jaar tot 1 op 5 Wij kunnen wezenlijk andere zorgvragen verwachten en dienen aanbod en organisatie te herzien 18-4-2017 20

18-4-2017 21

Gezond perspectief…

De reis begint - schijnbaar onkwetsbaar

Newcastle 85+ Veel en “complexe” leeftijdsgerelateerde aandoeningen Hypertensie 58% Artritis/artrose 52% Atherosclerosis 47% Cataract 47% > 3 bovenstaande 90% gehoor, zicht, vallen, urine incontinentie 66, 33, 40, 20% Hoge zorgconsumptie! En aanzienlijke onderdiagnostiek Gezondheid? Eigen oordeel 78%: goed Kwetsbaar! en niet beantwoorde zorgvragen? Collerton et al. BMJ 2009

The iceberg suspected of having sunk the RMS Titanic The iceberg suspected of having sunk the RMS Titanic. Contains the infamous "red smear" and was found in the same vicinity as many bodies and debris from the ship. They do not know how big it was.

Op de leeftijd van 113! Hendrikje (Henny) van Andel-Schipper (Kloosterveen (Smilde), 29 juni1890 — Hoogeveen, 30 augustus 2004) was 29 mei 2004 oudst levende persoon ter wereld en “oudste ooit” in Nederland.

Functionele reserves Sociale participatie? Afhankelijk? Voorbeeld hoe frailty achteruitgang in meerdere gebieden tegelijkertijd inhoudt. Principles of Geriatric Medicine and Gerontology, Chapter 116, Frailty and Failure to Thrive, Fried & Walston 2003, 1487-1502

Ziektelast 2002 – 2030 (rijke landen) Doodsoorzaaken (%) MI 16 CVA 9 Kanker 5 Diabetes 5 COPD 4 KvL (%) Depressie 10 MI 6 Alzheimer’s 6 Alcohol 5 Diabetes 4.5 CVA 4.5 Mathers, Loncar. PLoS Medicine 2006 29

Oorzaken ziektelast (%) Tabak 12 Hoge bloeddruk 11 Alcohol 9 Hoog cholesterol 8 Overgewicht 8 (vaatziekten, kanker, luchtwegen, neuro/psych) Conclusie Enkele “grote” risicofactoren preventie! Ezzati et al. Comparative Risk Assessment Collaborative Group. Lancet 2002 30

Der Jungbrunnen Lucas Cranach der Ältere, 4 October 1472 – 16 October 1553

Healthy Ageing concept emerges: More Years, Better Lives Societal Utility Health, HRQoL etc Ambition worst case scenario Prevention Intervention Life course Age 32

Sterfterisico vanaf begin

Happy family? Kwetsbaarheid op kinderleeftijd!

Life style, om maar wat te noemen

Gezondheidszorg Ideale oude dag Preconceptie Preventie & behandeling Welzijns perspectief Participatie Verloskunde CB Gezondheid KvL Welzijn etc. Ideale oude dag Gezondheidszorg Leeftijd Chronische ziekte 1 Complicatie… Geboorte Chronische ziekte 2

Compressie van ziekte > 4 jaar “winst” Vita et al. NEJM 1998

Context Mensen worden ouder, maar niet automatisch langer gezond Arbeidsmarkt / AOW-discussie  hoe kunnen mensen langer in gezondheid leven en daardoor langer doorwerken? Gezondheidszorg  hoe kunnen mensen langer in gezondheid en zelfstandig leven en daardoor het beroep dat gedaan wordt op de zorg verminderen? (preventie en “revalidatie”) Maatschappelijke Opgaven (VWS, 2009) Langer leven in gezondheid Anticiperen op veranderende zorgvraag Omgaan met grenzen aan de zorg Kortom behoefte aan Healthy Ageing

HA UMCG Onderzoek: fundamenteel, epidemiologisch, translationeel, klinisch Onderwijs & Opleiding Zorg RUG HBO HANNN

Scope en vraagstelling 165.000 gezonde deelnemers 3 generaties (grootouders, ouders en kinderen) 3 Noordelijke provincies 30 jaar gevolgd Centrale vraag: Waarom worden sommige mensen gezond oud, en hebben andere al meerdere ernstige belemmeringen vroeg in hun leven?

LifeLines data collection Measurements e.g. Height, Weight Respiratory Function Sight Blood Pressure LifeLines Datacenter LifeLines Lab & Archive, QA/QC Results Biochemistry Haematology Advanced testing Biomarkers Genomics Questionnaire e.g. Diet Circumstances Family History Employment Smoking, alcohol Lifestyle Medications Cognitive Function Health GP Health Record Symptoms Diagnoses Referrals Medications Procedures Hospital Records ICD-10/ICD-9 (Diagnoses) OPCS4 (procedure) Primary Diagnosis Yearly GP Records

European Research Institute on the Biology of Ageing 28 september 2010: Eerste paal geslagen Presentatie Peter Lansdorp, eerste internationale toponderzoeker 2011: ERIBA-gebouw gereed European Network for Research on Biology of Ageing i.o. Oprichting netwerk rond 4 centra: ERIBA, Keulen, Kopenhagen, Newcastle. Doel: voorsorteren KP8.

ERIBA What causes cell senescence 10 Top scientists Molecular mechanisms age related diseases Mechanisms of epigenetics 10 Top scientists Cell reproduction slows Cells ‘unleashed’ Genetic mutations disorder or repair

Verantwoordelijkheid UMC Uitdagingen gezondheidszorg

Fundamenteel concept HA kliniek Kwetsbaar en/of complex ongeacht leeftijd In staat stellen maximaal te participeren Gezondheid – fysiek, mentaal, sociaal Functioneren Sociale context “Health literacy” en zelfmanagement Technologie Plasticiteit

Taken UMC Hoogwaardige zorg – voorbeeld functie Opleiding Onderzoek 3e lijn Top referent Basis Opleiding Onderzoek Het begint bij overzicht en inzicht Antwoorden daarna

Zorgaanbod en vraag Zorgsysteem is ontworpen in een tijd Tussen nu en 2020 neemt aandeel ouderen bevolking toe tot > 25% Vroeger ziekten “oude dag” relatief ernstig en fataal - nu chronische multi-morbiditeit

Consequenties Herijking hoogwaardige zorg(verdeling) – discussie over centralisatie en specialisatie 3e lijn Top referent? Basis?? Ondanks NMa ondanks huidige coalitie… onvermijdelijke ontwikkeling

Realiseren en draagvlak Onderkennen en sturen Meenemen gehele organisatie – draagvlak Globale beschrijving demografie 1 Inventarisatie zorgvragen 2 Innoveren en evalueren 3 Specifieke innovatie nu? Te vroeg

Uitgangspunten ICD naar ICF Ook met chronische aandoeningen en/of beperkingen maximaal participeren en ADL onafhankelijk Congenitale afwijkingen, kanker, chronisch inflammatoir/auto-immuum, functionele stoornissen, gedragsproblematiek, psychiatrische aandoeningen, “seniliteit” … “Frailty”

Context Regios met krimp en inkomensdaling Regios met verouderende bevolking en welvaartsgroei Regios met segregatie tussen ‘haves’ & ‘have-nots’ (know & know-nots)

Healthy Ageing ‘Ageing management’ – fenomeen veroudering ook sociaal Majeure maatschappelijke uitdaging Impliciet sociaal contract Europa Rechten, verantwoordelijkheden en verwachtingen Stakeholder maatschappij - participatie!

Programma’s Ageing Brain Technology for ageing people Healthy Ageing @ Work Healthy Movements & Sports Ageing Heart C4Youth Systems Biology Centre for Energy Metabolism and Ageing Universitair Centrum Ouderengeneeskunde UMC Groningen Cancer Center Ondersteund door: LifeLines ERIBA

Wie welke zorg, hoe en wanneer? Huidige monodisciplinaire benadering volstaat vaak niet meer Wie waar welke zorg? 0e, 1e, 1 1/2e, 2e, 3e en 4e lijn Concurrentie vs samenhangend zorgnetwerk Huidig model volstaat niet in 2020 Academic Health Science Systems (Dzau, Lancet 2010)

Academic Health Science Systems Dzau et al. Lancet 2010

Uitgangspunten Healthy Ageing Levensloopgeneeskunde Kwaliteit van leven Preventie (primair, secundair en tertiar) Multidisciplinaire benadering Doorlopende lijnen Onderzoek  Kliniek  Onderwijs (0de)1ste t/m 4de lijnszorg Maatschappelijke en economische valorisatie

Partners Healthy Ageing Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN) Samenwerking en coördinatie - sectoren - instituten (PPP)P) - disciplines - technologieën - grenzen

Netwerk & Programmas HANNN Healthy Ageing Network Lifesciences Food Nutrition Medical Technology Care & Cure Healthy Lifestyle

Partners HANNN HANNN participants: several SME’s and companies like FrieslandCampina, IBM, PRA International, Philips Lifestyle and MSD (merge Merck &Shering-Plough) 59

Terug zorg UMC Wat en hoe doen we het nu? Efficiëntie en doelmatigheid? Huidig model volstaat niet in 2020! Arbeidsmarkt Niet toegesneden zorg

Healthy Ageing in de kliniek Antwoord op vraag: wie, wat, wanneer waarvoor en door wie? Data en inzicht ontbreken veelal. Op zich waardevolle losse initiatieven. Klinische evenknie LifeLines Inspiratie ook SMART (zie Smart AND Graaf; sinds 1996 >10 dissertaties en 88 publicaties)

xxxLines Dynamisch (poli-)klinisch cohort Complexe patiënten Diagnostiek, behandeling, uitkomsten… Extra gegevens: routine of research Integratie VMS, kwaliteitsindicatoren etc. Data base, ICT

xxxLines Doelen Direct compleet overzicht op patiëntniveau met focus op frailty en noden patiënt Overzicht geboden zorg en uitkomsten complexe patiënten tbv kwaliteit en veiligheid Basis verbetertrajecten en evaluatie daarvan (oa DO) Fundament “zorgonderzoek” en e-services Bron (bio-)materiaal fundamenteel onderzoek en outcomes studies Zichtbaar Healthy Ageing profiel ook in kliniek Vertaling naar klinisch onderzoek en onderwijs

Vooruit denken Nu zijn er schijnbaar belemmerende factoren IT Research capaciteit en expertise Middelen

IT Lange tijd onmogelijkheid om aan alle en zeer diverse wensen te voldoen Maatwerk bijv PSI Over 2 tot 3 jaar EPD/ZIS

Verantwoordelijkheid 3e lijnszorg Organisatie en inhoud 0e t/m 2e lijn (4e) Ketenpartner De nieuwe dokters… Preventie Rol en ontwikkelen tele-medicine e-health Kortom onderzoek!

Fundamenteel concept HA kliniek Kwetsbaar en/of complex ongeacht leeftijd In staat stellen maximaal te participeren Gezondheid – fysiek, mentaal, sociaal Functioneren Sociale context “Health literacy” en zelfmanagement Technologie Plasticiteit

Onderzoek Meten/vastleggen en doorgronden Demografische projecties Herontwerp van (organisatie van zorg) Meten is weten!

Participation emloyment Technology and Ageing Etc etc. Healthy Ageing ERIBA Metabolic disorders Ageing brain etc. Mobility and function Participation emloyment Technology and Ageing Etc etc. LifeLines Clinic Education (Inter)national collaboration

e.buskens@umcg.nl

Ambities UMCG Premier League! Goede spelers Fantastisch speelveld Fundamenteel + oa ERIBA en AHA Health span en Preventie oa LifeLines Kliniek van ‘frailty’ Goede spelers Fantastisch speelveld Maar visie, inzicht en overzicht? (IT)

Stappen Communicatie visie Lokale agenda (HANNN, Akkoord Groningen) Nationale agenda (VWS, ELI, OCW) EU agenda (ZIF, NFU) Internationale agenda (AHA symposium, EIH en NIH/NIA)