De OCMW op weg naar 2020 in woelige tijden Prof. dr. Koen Hermans Projectleider LUCAS / Onderzoeksgroep Sociaal Werk KU Leuven

OCMW-wet 1976: vertrek van een nieuw maatschappijproject  Artikel 1: –Elke persoon heeft recht op maatschappelijke dienstverlening. Deze heeft tot doel eenieder in de mogelijkheid te stellen een leven te leiden dat beantwoordt aan de menselijke waardigheid  Van willekeur naar een afdwingbaar recht op dienstverlening  Van armoedebestrijding naar menselijke waardigheid  Professionalisering = erkenning van maatschappelijk werk –Artikel 59 : Als publieke instelling vervult het OCMW zijn opdracht volgens de meest aangepaste methoden van het maatschappelijk werk  Art 60: niet enkel individuele hulp –Waar de noodzakelijkheid zich voordoet, richt het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn, desgevallend in het kader van een bestaande planning, inrichtingen of diensten op met sociaal, curatief of preventief karakter, breidt deze uit en beheert deze.

Jaren ‘80  OCMW snel terug naar kernopdracht, armoedebestrijding ?  Onvoorwaardelijkheid van het recht ? Werkbereidheid in BM  Raad heeft beslissingsbevoegdheid over individuele dossiers  Lokale autonomie en dus verschillen qua dienstverlening: rechtsgelijkheid vs responsiviteit

 Sterke toename en verjonging van BM, vooral in steden  Asielzoekers en verkleuring van populatie  Doorbraak van het activeren  Nieuwe armoede : mensen met schulden  Schaalgrootte van OCMW neemt toe: nieuwe diensten  Veel creativiteit op het lokale niveau: impact van SIF Jaren ‘90: 4

Jaren 2000  Recht op maatschappelijke integratie (2002): –Eerst tewerkstelling, dan activering, dan leefloon –Bevestiging van activering –Individualisering van rechten  Sterk stijgend aantal studenten vanaf 2003  Interculturalisering zet zich verder door

 Van SIF naar Stedenfonds: –Stad als financierder van allerlei private diensten –Quid armoedebestrijding?  Decreet LSB in 2004: eerste integratiebeweging –Grondrechtenbenadering –Lokale beleidsplanning –Inclusief en integraal beleid –Betere samenwerking OCMW, gemeente en private partners –Eén Sociaal Huis (éénloketmodel) Decreet Lokaal Sociaal Beleid

 1ste poging sinds 2009, doorbraak in 2014/2015  Efficiëntie, meer democratie en betere beleidsplanning  Maar OCMW = federale organieke wet  Besluitvorming door orgaan samengesteld door gemeenteraad  Quid artikel 1 en artikel 59 ?  Waarom zou integratie drempelverlagend werken? Integratie OCMW-gemeente vanaf

 Besparingslogica : ‘kerntakendebat’ –Mbt. Individuele hulp –Mbt. Financiering van private diensten  Uitgesproken toename van beroep op RMI en leefloon  Superdiversiteit van cliënteel (OCMW als ‘integratiemachine’)  Gaten van vangnet van SZ worden groter Context van integratie 8

 Politieke logica : Raad beslist over individuele dossiers  Al de andere hulp- en dienstverlening: : combinatie van ambtelijke logica en professionele logica  Argumenten pro Raad: –Kennismaking met armoede –In de OCMW-raad speelt politieke kleur niet –« objectieve » of « neutrale » toets van dossier van MW’er  Maar wat met art. 59? Wie beslist in individuele dossiers ? Constante in de afgelopen 40 jaar 9

 Drie functies: –Vertrouwensrelatie opbouwen –Ruimte scheppen voor het verhaal van de cliënt –Aftoetsen van voorwaarden van recht op leefloon toenemend belang van elektronische informatie  Controle vs vertrouwen als basis-spanningsveld  Sociale fraude vs controlefunctie ?  ‘Sociaal onderzoek’ als methodiek : jarenlang verwaarloosd Sociaal onderzoek als basisopdracht van het MW 10

 Van aanvraag naar dossier : –Mondelinge informatie samenvatten, structureren naar geschreven dossier –Structuur van een dossier? –Discretionaire ruimte oftwel beoordelingsruimte?  Van dossier naar advies: –Is er professionele toets door diensthoofd of collega’s? –wie formuleert advies? Advies van de mw’er of van sociale dienst? Besluitvorming in OCMW: van aanvraag naar advies 11

 Wie stelt dossier voor?  Hoe wordt dossier voorgesteld?  Op basis waarvan wordt beslissing genomen ? –Op basis van sociaal onderzoek –Op basis van ‘argumenten van de straat’ –Wie gebruikt art.59 ?  Hoe ervaren cliënten dit? –‘examen’ afleggen –Meenemen van vertrouwenspersoon? –Rol van maatschappelijk werker als cliënt op Raad verschijnt? Van advies naar beslissing 12

 Kennis van wetgeving  Methodiekontwikkeling –Inzetten van huisbezoek –Maximale caseload-norm –Intaker vs maatschappelijk werker –Sterke toename van ‘elektronische informatie’ die niet van cliënt maar van computer komt –Benutten van wetgeving –Beroepsprocedure bij arbeidsrechtbank –Samenwerking tussen verschillende sociaal werkers binnen verschillende diensten –… Nood aan professionalisering van sociaal onderzoek 13

 Betekenis van artikel 1 : menselijke waardigheid –Individueel recht –Voorwaardenscheppend beleid –Integratie : effect hierop op financiering van private actoren?  Betekenis van artikel 59  Koppel integratiedebat niet los van ruimere gevolgen van decentralisatie op Vlaams niveau  Structureel werken op lokaal niveau: nieuwe kans of blijvend inzetten op hoger beleidsniveau? Breekpunten bij integratie 14

 ‘Ingebouwd MW’ vs ‘echt MW’  Hoe omgaan met spanningsveld tussen controle en vertrouwen  Belang van kennis van en benutten van wetgeving is essentieel in OCMW-context  Sociaal onderzoek en elektronische informatie  Private actoren: toenemende verantwoording van inzet van middelen En de opleiding 15