Mentaal vitaal ouder worden Workshop bij de GGZ Kennisdag 2009 “Het mentaal vermogen van Nederland” Nardi Steverink & Henrike Elzen Universitair Medisch Centrum Groningen en Rijksuniversiteit Groningen 15 januari 2009

Ons onderzoeksprogramma Psycho-sociale hulpbronnen, zelfmanagement-vaardigheden en welbevinden op latere leeftijd. Wat maakt dat mensen het goed doen en blijven doen tot op hoge leeftijd? Theorie-vorming en empirisch onderzoek Meetinstrument-ontwikkeling Interventie-ontwikkeling en –onderzoek Implementatie Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009 Overzicht Algemeen: Heeft het zin om, meer dan nu het geval is, principes van positieve psychologie (PP) toe te passen in de ouderenzorg? Workshop: De GLANS-aanpak: een toepassing van PP bij ouderen. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Positieve psychologie bij ouderen? Wat zijn de principes van positieve psychologie? Toepasbaar bij ouderen? Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Positieve Psychologie versus Main Stream Psychologie + Positieve Psychologie Main Stream Psychologie - Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Principes van Positieve Psychologie (PP) versus MSP MSP gaat over problemen, ziekte en wat daar aan te doen. PP gaat over welbevinden, geluk, positieve emoties, groeien, floreren, en hoe dat te bereiken / behouden. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Principes van Positieve Gerontologie vs MSG + Positieve Gerontologie Main Stream Gerontologie - Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Principes van Positieve Gerontologie (PG) vs MSG MSG gaat over verlies, achteruitgang en ziekte bij veroudering, en wat daar aan te doen. PG gaat over welbevinden, geluk, positieve emoties, groeien, floreren, en hoe dat te bereiken / behouden bij ouderen. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009 Betere balans is nodig Beide benaderingen zijn belangrijk Accent ligt nu op “problemen” Meer aandacht nodig voor de positieve kant Een sterkere positieve kant draagt ook bij aan het opheffen van, of omgaan met, de onvermijdelijke negatieve kant Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Toepasbaar bij ouderen? Ja, in principe heel goed: ook ouderen kunnen en willen positieve ervaringen, geluk en welbevinden ervaren. Inzicht is nodig over welbevinden bij ouderen en waar dat door bepaald wordt. En: hoe worden de principes van PG praktisch toepasbaar? Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Ons onderzoeksprogramma Helder krijgen wat precies onder (positief) welbevinden moet worden verstaan (dus meer dan: afwezigheid van problemen) Helder krijgen wat nodig is om welbevinden te ervaren en te behouden. Helder krijgen hoe je deze inzichten kunt vertalen naar de praktijk. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009 Welbevinden en hoe daar te komen: een behoeften- en hulpbronnen-benadering Elk mens heeft behoeften; voor de bevrediging daarvan zijn hulpbronnen nodig. Ook zijn vaardigheden nodig om hulpbronnen te verwerven en te behouden. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009 Welbevinden en hoe daar te komen: een behoeften- en hulpbronnen-benadering Welbevinden resulteert als mensen de juiste hulpbronnen hebben en de juiste vaardigheden om goed met hun hulpbronnen om te gaan. Wat zijn “de juiste hulpbronnen” en “de juiste vaardigheden”? Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Een theorie van welbevinden (SPF theorie, zie Lindenberg, 1996) Welbevinden / Geluk Fysiek welbevinden Sociaal welbevinden Comfort Stimulatie Affectie Gedrags- bevestiging Status Hulpbronnen Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009 Vaardigheden Mentaal vermogen? Vermogen = vaardigheden? Mentaal = in het hoofd? Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Zelfmanagement-vaardigheden Hoe ‘managen’ mensen hun hulpbronnen zodanig dat ze fysiek en sociaal welbevinden bereiken en behouden? Vaardigheden op het gebied van: Denken (mentaal, cognitief) Doen (gedrag) Hulpbronnen combineren Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Voorbeeld: vriendschap Initiatief nemen Self-efficacy hebben (in jezelf geloven) Investeren (voor duurzaamheid) Positief perspectief hebben (nodig voor investeringsgedrag) Zorgen voor multifunctionaliteit Zorgen voor variëteit Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Zes Zelfmanagement-vaardigheden (SMA) (Steverink et al., 2005) Initiatief nemen INI Self-efficacy S-E Investeren INV Positief perspectief POS Multifunctionaliteit MUL Varieteit VAR Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009 SMA verbonden met de vijf dimensies van WB (Steverink et al., 2005) COM STI AFF BEV STA Initiatief Self-efficacy Investeren Positief persp. Multifunction. Varieteit Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Drie zelfmanagement interventies 1 Kwetsbare oudere patiënten: “GRIP op het leven…” een serie huisbezoeken. 2 Sociaal kwetsbare (eenzame) oudere vrouwen “Geef uw leven een beetje meer GLANS”, een groepscursus. 3 Licht kwetsbare thuiswonende ouderen: “GRIP op het leven…” een bibliotherapie. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

De vijf dimensies van welbevinden: GLANS G Gezondheid en Gemak (= comfort) L Leuke bezigheden en Lichamelijke activiteit (= stimulatie) A Affectie (= affectie) N Netwerk (= gedragsbevestiging) S Sterke punten (= status) Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

De GLANS-schijf van vijf Gezondheid en Gemak Lichamelijke activiteit en Leuke bezigheden Sterke punten Affectie Netwerk Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Ingrediënten voor alle interventies Zelf-diagnose: vul eigen situatie in in de Schijf Waar aan werken? INI: concreet doel formuleren en uitvoeren S-E: haalbaar doel, grote kans dat het lukt INV: aspecten van de schijf onderhouden POS: positieve gedachten over de aspecten MUL: aspecten van de schijf combineren (fysiek met sociaal) VAR: zorg voor meerdere dingen in elk aspect van de schijf Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009 Info Meer info over de interventies en de evaluaties (ook publicaties zijn te bekijken): www.nardisteverink.nl Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009 Conclusies (1) Principes van positieve psychologie zijn heel relevant voor ouderen en toepasbaar. Juist voor ouderen is een goede balans nodig tussen aandacht voor verlies en negatieve emoties, en aandacht voor het ervaren van welbevinden en positieve emoties. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009

Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009 Conclusies (2) Goede theorieën of raamwerken over positief welbevinden bij ouderen zijn nodig, vooral wetenschappelijk onderzochte theorieën en theorieën die de vertaalslag naar de praktijk mogelijk maken. De GLANS-aanpak biedt mogelijkheden in dit kader. Nardi Steverink, workshop Mentaal vitaal ouder worden, 15 jan 2009