Achtergronden van natuurbeheer. Hovo Leeuwarden 17 oktober 2012 Vragen over vorige college Koeien op de Oosterkwelder 1990: Ecologische Hoofdstructuur en Nieuwe natuur Het milieu van de natuur: Verzuring, vermesting, verdroging, klimaatwijziging Marijke Drees en Niels Schotsman

Deel 2 (Niels Schotsman) 1e lezing (10 oct): Deel 1 (Marijke Drees) ontwikkeling van botanische – en vegetatiekundige wetenschap (1940-1970). vertaling naar beschermingsthema’s: behoud (fixeer) soortenrijke, “mooie”vegetaties Toepassing in natuurbeheer: het stopzetten van successie door maaien als in het oude boerenbedrijf. Het voorkómen van climaxbegroeiingen (niet overal “bos”) Deel 2 (Niels Schotsman) Ontwikkeling van natuurbescherming (1900-1970) vanuit: biologische wetenschap (soorten, evolutie) en verlies natuurlandschappen (ontginning “woeste gronden”) Particulier initiatief/acties van Natuurmonumenten (Thijsse) en It Fryske Gea (Wiegersma) leiden tot natuurgebied Lindevallei Dit is veenlandschap, dus hele snelle veranderingen in de begroeiing. Vegetatiebeheer “mislukt”, maar het veenlandschap groeit en groeit (successie) 1900 Natuurbescherming door aankoop Ca. 1950 bescherming door vegetatiebeheer (maaien, kappen, als boerenbedrijf) Ca .1970 Vegetatiebeheer door positie in het landschap (ecohydrologie) Ca. 1980 Vegetatiebeheer door begrazing (herbivorie) Niels Schotsman, Marijke Drees achtergronden van natuurbescherming en natuurbeheer. HOVO-Leeuwarden, 2012

Koeien op de kwelder effect beweiding Foto’s Maarten Schrama

Indirecte effecten via de bodem Appendix, Figure 2 Indirecte effecten via de bodem Niet begraasd (exclosure) Begraasd Zuurstof in de bodem, strooisel wordt afgebroken, voedingsstoffen komen vrij Bodemorganismen breken organische stof af en hebben zuurstof nodig

Geschiedenis van natuurbeheer 1960-1990 Tiengemeten Plannen vanaf 1973 Sinds 1945 Ruilverkaveling, bemoeienis overheid. 1968 Europese Plan Mansholt, bestrijding boterberg. (Marginale) landbouwgronden komen vrij: beekdalen, uiterwaarden. Relatienota, agrarisch natuurbeheer. Achteruitgang natuur gaat door, verlies van soorten door Verzuring, Verdroging, Vermesting. Natuurgebieden zijn eilanden in het landbouwgebied. Offensief plan: Ecologische Hoofdstructuur en natuurontwikkeling Mansholt eurocommissaris 1958-1973

Oernatuur (Referenties in het buitenland, o.a. Serengeti. ) Wolf Foto Han Olff

nieuwe natuur, natuurontwikkeling Oernatuur, nieuwe natuur, natuurontwikkeling 1991 Scan nota natuurontwikkeling Foto’s Wisent, Heckrund, Tarpan e.d. 1988, Initiatief van ambtenaren Foto Jan Nijendijk

Ecologische Hoofdstructuur 1988-2018 Natuurbeleidsplan 1988 Ecologische Hoofdstructuur 1988-2018 Vergroten en verbinden Alle soorten en habitats behouden Natuurontwikkeling in college 4 Voornemen 2011

Verzuring, vermesting, verdroging Bochtige smele, Mantingerzand Foto Jan van der Straaten Verzuring: uit de lucht. Slaat neer op bomen, en op de grond. Verstoren afbraak door bodemorganismen. Vermesting: N (stikstof) uit de lucht en via het water. Bronnen: landbouw en verkeer. Door toename stikstof gaan snelgroeiende soorten (vaak grassen) overheersen. Verdroging: winter en zomer zelfde peil (Linde vallei), verhouding grondwater/kwelwater verandert. Verdroging veen leidt tot vermesting Foto Pijpestrootje, Bochtige smele

Toename zuurgraad bosgrond leidt tot verarming bodemleven, minder humus en meer stikstof Dus vermesting Rolf Kemmers

Intensief beheer om effecten te bestrijden: maaien, bekalken, plaggen, opzetten waterpeil, kappen en afvoeren naaldbos Voorbeelden van website obn Waterlobelia afvoer voedingsstoffen verarmen

Klimaatverandering: soorten verschijnen en verdwijnen Klimaatverandering: soorten verschijnen en verdwijnen. Het belang van verbindingen. Foto Rob Felix Kleine zilverreiger EHS Jaarritme, zie cd vogels Foto Bert Oving Waarnemingen Friese bijvlieg Rood: voor 1990 Zwart: na 1990 Kastanjemineermot

Tracy Metz, 1998. Nieuwe Natuur Uitg. Ambo Rolf Roos en Saskia Woudenberg (eds.), 2002(?) Opgewarmd Nederland Uitg. Natuurmedia