Hypertekst schrijven: leer- en transfereffecten Martine Braaksma Instituut voor de Lerarenopleiding Universiteit van Amsterdam

Overzicht presentatie Hypertekst schrijven bij Nederlands en thuis Waarom hypertekst schrijven? Resultaten vooronderzoek Opzet vervolgonderzoek en lessenserie Afsluiting

Hypertekst schrijven bij Nederlands Gebruik ICT expliciet in eindtermen tweede fase Nederlands: Informatie verzamelen en verwerken Informatie formuleren, reviseren en presenteren Leerlingen kunnen ervoor kiezen om een hypertekst te schrijven Weinig hypertekst schrijven bij Nederlands

Hypertekst "niet-lineaire, niet-sequentiële tekst met verschillende inhoudselementen die verbonden zijn door verschillende typen links” (Van der Geest, 1993; Pander-Maat, 2001)

Hypertekst schrijven thuis Populair Websites over zichzelf, hobby’s, weblogs, … Zelf ontworpen (FrontPage, Dreamweaver,…) Voorgestructureerd (Cu2)

Waarom hyperteksten schrijven? Effecten op domeinkennis en schrijfvaardigheid Domeinkennis (kennis van het onderwerp waarover de leerling schrijft) Actieve kennisconstructie Multipele representaties (o.a. Bromme & Stahl, 2002; Stahl & Bromme, 2004)

Effecten op schrijfvaardigheid: een vooronderzoek Heeft hypertekst schrijven positieve effecten op schrijfvaardigheid? Dezelfde schrijfprocessen als in linear schrijven? Draagt hypertekst schrijven bij aan tekstkwaliteit (hypertekst en lineare tekst)?

Opzet studie Gericht op meest centrale, distinctieve kenmerken Lineair schrijven = linearisatie proces Hypertekst schrijven = hiërarchisatie proces 123 leerlingen, tweede en derde klas V.O. Twee linearisatie and hiërarchisatie taken onder hardop denken-condities Meting van tekstkwaliteit van beide taken

Twee taken Lineariseren: ‘gewoon’ schrijven: van hiërarchische inhoudsstructuur naar ‘lineaire’ oppervlaktestructuur Hiërarchiseren: van tekst naar hypertekst: van ‘lineaire’ oppervlaktestructuur naar hiërarchische dieptestructuur

Lineariseertaak (‘gewone’ schrijftaak) Schrijf een korte argumentatieve tekst gebaseerd op het onderstaande argumentatieschema. Zorg ervoor dat een lezer het standpunt en de argumenten in je tekst kan terugvinden.

Argumentatieschema

Mogelijk antwoord lineariseertaak ('gewone' schrijftaak) Aan het verkeer deelnemen wordt steeds gevaarlijker want fietsers houden zich niet aan de regels; ze steken nooit hun hand uit en ze letten niet op rode stoplichten. Bovendien doen automobilisten of de straat van hen is want ze parkeren op de stoep en op het fietspad.

Hierarchiseertaak (hypertekst-taak)

Antwoord Hypertekst-taak

Codering van schrijfprocessen Doel-oriëntatie Planning Analyse Formuleren Schrijven Evalueren Herlezen Meta-analyse Pauzeren

Resultaten schrijfprocessen Dezelfde schrijfprocessen, maar …. Lineariseren: meer Schrijven & Herlezen Hiërarchiseren: meer Doel-oriëntatie, Planning, Analyse & Meta-analyse, zie protocol

Lineair schrijven en kwaliteit van lineaire tekst Formuleren: negatief effect Analyse: positief effect

Hypertekst schrijven en kwaliteit van hypertekst Planning & Analyse: positief effect

Hypertekst schrijven en kwaliteit van de lineaire tekst = Transfer effect Planning & Analyse: positief effect

Conclusies Dezelfde schrijfprocessen als in lineair schrijven? Ja, maar meer Planning & Analyse Draagt hypertekst schrijven bij aan tekstkwaliteit (hypertekst en lineaire tekst)? Ja, meer Planning & Analyse in hypertekst schrijven: betere hyperteksten en lineaire teksten. Heeft hypertekst schrijven positieve effecten op schrijfvaardigheid? JA!

Vervolgonderzoek Experimenteel onderzoek om ‘echte’ effecten aan te tonen Grotere, echte hyperteksttaken Lessenserie ontwikkeld met docenten Uitvoering in klassensituatie (tweede fase) Effecten op schrijfvaardigheid en domeinkennis

Opzet onderzoek Voortoetsen (computervaardigheden, self-efficacy voor schrijven, kennis over schrijven, niveau, domeinkennis) Lessenserie in twee versies: LIN en HYP Gedocumenteerd schrijven Betoog Onderwerp = Goede Doelen Natoetsen (self-efficacy voor schrijven, kennis over schrijven, domeinkennis, lineaire tekst over Jongerenomroep (kwaliteit en schrijfprocessen)

Overzicht lessenserie Les 1: verkenning onderwerp Goede Doelen d.m.v. begrippenweb, criteria en definities Les 2: presenteren en beargumenteren van een zelf gekozen Goed Doel Les 3: kwestie kiezen, documentatie lezen en verwerken, schrijven van inleiding en argumentatiestructuur Les 4: publiekgerichtheid, aantrekkelijk schrijven, argumentatiestructuur, instructie hypertekst schrijven (HYP) en schrijfangst-vragenlijst (LIN) Les 5: schrijven van het betoog in hypertekst-vorm (HYP) of lineaire vorm (LIN)

Hoe verder? Januari 2006: uitvoering lessenserie LIN en HYP op twee scholen in vijf havo-4 klassen Evaluatie door klankbordgroep van docenten Aanpassingen Nieuwe uitvoeringen…

Veel dank aan: Dick Barkey, Gert Broekema, Jeroen Clemens, Gerard Janson,Tanja Janssen, Loes Meeldijk, Gerard Pijnappels, Else Pistoor en Gert Rijlaarsdam Presentatie en lesmateriaal op: http://www/ilo.uva.nl/homepages/martine Meer informatie: M.A.H.Braaksma@uva.nl

Effecten op schrijfvaardigheid Effecten op schrijfprocessen en kwaliteit schrijfproduct Hypertekst schrijven: meer plannings- en analyse-activiteiten dan bij lineair schrijven Koppeling kwaliteit schrijfproduct: Veel planning en analyse = goede tekstkwaliteit Hypertekst schrijven = veel oefenen met plannen en analyseren = goed voor tekstkwaliteit