Zorgpad alcohol HAKI, 18 december 2014

Dr. Snoeck, Psychiater AZ Delta Rudy & Vera, AA Delphine Van Hevele, Eerstelijnspsycholoog HAKI

Inhoud 2. Zorgpad alcohol Delphine 1. Zorgpad algemeen Dr. Snoeck - Screeningsinstrument AUDIT Aanvaardbaar gebruik Problematisch gebruik Afhankelijkheid Dr. Snoeck

1. Zorgpad algemeen Waarom? Ernstig probleem, bijna 500.000 Vlamingen hebben een problematisch alcoholgebruik. Tussen 2001 en 2008 was er een stijging van 5% naar 9% voor problematisch gebruik . 1.8 % in Vlaanderen had in 2001 last van alcoholafhankelijkheid/abusus . Vooral tussen 15-24 jaar ( 8%) en 45-54 ( 13%) Veroorzaakt naast lichamelijk en psychische schade ook relationele en gezinsproblemen (intrafamiliaal geweld, kinderverwaarlozing/mishandeling, echtscheiding, dakloosheid) en sociaal-maatschappelijke schade (productiviteitsschade/jobverlies, verkeersongevallen)

Problematisch alcoholgebruik

Problematisch alcoholgebruik

Alcoholafhankelijkheid

Waarom zorgpad alcohol

Waarom een zorgpad alcohol Het duurt gemiddeld meer dan 10 jaar vooraleer de diagnose wordt gesteld. Onderzoek heeft aangetoond dat hoe vroeger men ingrijpt in het ontwikkelingsproces van problematisch alcoholgebruik , hoe gunstiger de resultaten zijn. Problematisch alcoholgebruik kan aangepakt worden in de 0de en 1ste lijn, alcoholafhankelijkheid best in 2de en 3de lijn. Vroegtijdige detectie en signalering is een belangrijke opdracht voor 1ste lijn gezondheids- en welzijnssector. Ook de omgeving kan een belangrijke rol spelen en mag daarom niet vergeten worden.

Waarom een zorgpad alcohol

Waarom een zorgpad alcohol

Waarom een zorgpad alcohol Het transmuraal verbeteren van de kwaliteit van de zorg op vlak van Resultaat Verhogen van patiëntentevredenheid Optimaliseren middelengebruik Samenwerkingsverbanden in de eerste lijn kunnen beschrijvingen/zorgpaden gebruiken voor optimalisatie van zorgproces en afstemming van de zorg met de tweede lijn (= brugfunctie)

Waarom een zorgpad alcohol Recent werd een werkgroep opgericht binnen de provincie die zich over legale middelen moest buigen. Het ganse veld van het problematische alcoholgebruik bleek nauwelijks aandacht te krijgen en er was voor de 0de en de 1ste lijn slechts een gering aanbod om naar door te verwijzen of bronnen voor deskundigheidsbevordering. Parallel met de werkgroep deskundigheidsbevordering Midden-West Vlaanderen werd de nood geuit voor het ontwikkelen van een lijn-overschrijdend zorgpad alcohol , het matchen van de problematiek aan de niveau’s van zorg binnen de regio.

2. Zorgpad alcohol Te bereiken via www.zorgpad-alcohol.be Vertrekpunt: De patiënt met vermoeden van problematisch alcoholgebruik of afhankelijkheid Screeningsvragenlijst AUDIT Afhankelijk van ernst alcoholmisbruik doorloop je enkele stappen binnen het principe van getrapte zorg Opvolging belangrijk onderdeel binnen het zorgpad Zorgpad is opgebouwd met links zodat interessante informatie onmiddellijk beschikbaar is voor hulpverlener en patiënt

Screeningsinstrument AUDIT AUDIT = Alcohol Use Disorders Identification Test Tien vragen de hoeveelheid en de frequentie van het alcoholgebruik afhankelijkheidssymptomen persoonlijke of sociale schade Totaalscore 0< 7 -> aanvaardbaar gebruik 7 – 19 -> problematisch gebruik > 19 -> afhankelijkheid Opvolging Enkel afname eerste drie vragen

Aanvaardbaar gebruik Totaalscore < 7 Geen interventie nodig Aanmoedigen gebruik niet te veranderen Watchfull waiting, afhankelijk motivatie patiënt

Problematisch gebruik Totaalscore 7-19 Opvolging door de huisarts Psycho-educatie Folder Praktische tips Kortdurende interventies (vorming via CGG Roeselare, Ilse Himpe) Verwijzen naar Informatie www.alcoholhulp.be Bibliotherapie Doorverwijzen ELP CAW, OCMW

Problematisch gebruik Totaalscore 7-19 Opvolging door de huisarts Psycho-educatie Folder Praktische tips Kortdurende interventies (vorming via CGG Roeselare, Ilse Himpe) Verwijzen naar Informatie www.alcoholhulp.be Bibliotherapie Doorverwijzen ELP CAW, OCMW

Problematisch gebruik Totaalscore 7-19 Opvolging door de huisarts Psycho-educatie Folder Praktische tips Kortdurende interventies (vorming via CGG Roeselare, Ilse Himpe) Verwijzen naar Informatie www.alcoholhulp.be Bibliotherapie Doorverwijzen ELP CAW, OCMW

AUDIT vragenlijst na minimum zes weken: geen verbetering of evolutie, of verslechtering Gesprek met een ervaringsdeskundige: AA Zelfhulpprogramma www.alcoholhulp.be

AUDIT vragenlijst na minimum 12 weken: Geen verbetering of evolutie, of verslechtering ELP (Afspraak via telesecretariaat: 050/556205) Farmacotherapie

AUDIT vragenlijst na minimum 18 weken: Geen verbetering of evolutie, of verslechtering -> Sprake van afhankelijkheid

Farmacotherapie Reductie van inname alcohol Vitaminetekorten Ontwenning Terugvalpreventie Kan door de huisarts als hij zich geroepen voor voelt en bij het voldoen van enkele randvoorwaarden.

Afhankelijkheid Totaalscore > 19 Idem interventies problematisch gebruik + Brede screening a.d.h.v. LOCUS (in opmaak) Detox Ambulant Residentieel, bij voorkeur in AZ Na detox Module ambulante zorg Groepsaanbod , “pritlink” Zelfhulpgroep AA Zelfhulp via e-health Ambulante psychotherapie (CGG Mandel&Leie: 056230021)

Ambulante aanpak? Ernst ontwenning afhankelijk van voorgeschiedenis ( delier, ontwenningsinsulten) en de huidige klinische toestand ( reeds ontwenningssymptomen, nog onder invloed …). Kans neemt af als er meer dan 8 (man) / 6 (vrouw) eenheden per dag worden gedronken, meer dan 30 j, AUDIT boven 12, afwijkende levertesten, alcoholgerelateerde problemen (lever, cardiaal, pancreas), ernstige somatische problemen, ondervoeding, alc-stigmata (abn vascularisatie).

Ambulante aanpak ontwenning Laboresultaten weinig sensitief of specifiek. Kan gebruikt worden om pt te wijzen op gevolgen van zijn alcoholgebruik en hem zo motiveren om te stoppen. Leverfunctietesten zijn eerder indicatief voor schade alcohol aan het lichaam. CDT is indicator van lange termijn hoog risico gebruik. Pt laten blazen is goede indicator van huidig gebruik Zelfrapportage vragenlijsten zoals de AUDIT en klinische oordeel zijn meer sensitief voor het detecteren van alcoholproblemen.

Ambulante aanpak? THUIS ? Aanwezigheid mantelzorg die bereid is tot ondersteuning pt Als niet geïntoxiceerd (bloedalcohol < 0.5) Afwezigheid fysische comorbiditeit Geen voorgeschiedenis van problemen bij ontwenning en reeds succes bij ontwennen in verleden Controle over het drinken (nog niet de ganse dag door drinken) Geen verslaving aan andere psychoactieve stoffen

Ambulante aanpak ontwenning Voorwaarden : Op vraag patiënt en met toestemming voor opname bij verergeren fysische/psychische toestand tijdens ontwennen Aanmoedigen om voldoende te drinken en te eten Aangename en matig verduisterde omgeving Medicatie voorzien Patiënt en omgeving inlichten over te verwachten symptomen en risico’s Ondersteuning door Huisarts/thuisvpk/mobiel team voor opvolging ontwenningssymptomen en adequate behandeling Opvolgen met CIWA-AR

Ambulante aanpak ontwenning

Medicamenteuze aanpak ontwenning Benzodiazepines meest aangewezen bij ontwenning omdat ze : - meeste ontwenningssymptomen verlichten - ernstige ontwenningssymptomen kunnen verhinderen als preventief gegeven ( epilepsie, delier) - grote veiligheidsmarge bij goede opvolging - weinig kans op kruis-afhankelijkheid bij volgen van afbouwschema’s Voorkeur voor langwerkende benzo’s ( Tranxene, Diazepam), bij CI ( COPD, lever- en hartlijden) verdient het kortwerkende Lorazepam de voorkeur Op Geleide van de CIWA-AR (withdrawal assessment schaal) http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/assets/measuringinstruments/meetinstrumenten_33pdf.pdf

Medicamenteuze aanpak ontwenning Bij score 0-9 : geen tot minimale ontwenningsverschijnselen, geen behandeling nodig Bij score 10-19 : milde tot gemiddelde ontwenningsverschijnselen, behandeling aangewezen. Bij score = of > 20 ernstige ontwenning, behandeling noodzakelijk. Vanaf 15 steeds toedienen Tranxene/diazepam, tussen 10-14 te overwegen, zeker als ook andere parameters (bloeddruk, pols, temperatuur) verhoogd zijn, tot score terug onder de 10. Toediening op geleide van de ernst van de symptomen verkort de duur van de behandeling en vermindert de totaal toegediende benzodiazepines. Zo frequent mogelijk registeren score (eerste 3 dagen om de 4u) Bij agitatie en verstoringen in de gewaarwording (delier) best Neuroleptica (Haldol, tot 5 mg)

Medicamenteuze aanpak diverse

Medicamenteuze aanpak hervalpreventie / reductie Acramposaat (Campral) : - herstelt de balans GABA -/Glutamaat + centraal - grotere kans op nuchter blijven door vermindering hunkering - tussen 1 jaar doorgeven, 1/3 geeft er voordeel bij, onduidelijk wie baat heeft, mag tijdens ontwenning gestart worden. - 4 co/d onder 60 kg, 6 co/d boven 60 kg. - Combineren met psychosociale interventies en ev disulfiram Disulfiram (Antabuse) : - aversietherapie , verhindert afbraak aceetaldehyde dewelke giftig is roodheid, zweten, hoofdpijn, nausea, hypotensie, pijn op de borst) - enkel effectief bij gecontroleerde inname. Cavé cardiale risico’s, niet geven bij cardiale problemen, impulsieve pat of zij die oordeelsstoornissen hebben.

Medicamenteuze aanpak hervalpreventie / reductie Nalmefene (Selincro) : - Opoid antagonist die genot en roes door het drinken vermindert en daardoor geschikt is voor reductie alcoholgebruik als het gecombineerd wordt met psychologische begeleiding. - Nemen 2u voor het drinken, werkt 24 u - Wordt terugbetaald in hfdst IV op voorwaarde : 1. Afhankelijkheid zoals in DSM-IV 2. Hoog risico alcoholgebruik ( man > 60 g/d, vrouw > 40 g/d) 3. Pas na 2de afspraak en nog steeds te hoog 4. Ontwennen niet nodig is 5. Psychosociale opvolging gericht op verminderen alcohol

Na detox Module ambulante zorg Indien geen verbetering of herval Groepsaanbod in PRIT-LINK Zelfhulpgroep AA Zelfhulpprogramma www.alcoholhulp.be Ambulante psychotherapie Indien geen verbetering of herval Module verslavingszorg PAAZ Module verslavingszorg PZ

Wie en wat zijn de Anonieme Alcoholisten AA is een netwerk van wereldwijde zelfhulpgroepen voor mensen die elkaar helpen met hun gemeenschappelijk alcoholprobleem. www.aavlaanderen.org        03 239 14 15                24u/24u bereikbaar In de meeste steden zijn er meerdere vergaderingen per week. Zie  :  http://www.aavlaanderen.org/groepen/groepen.php Men hanteert het 12-stappen herstelprogramma van AA.   De anonimiteit van de leden wordt gerespecteerd.   AA bestaat volledig autonoom. Men werkt zonder subsidies of sponsoring van buiten af. AA wordt financieel gedragen door de boekenverkoop en tijdschriften onder de leden en hun vrijwillige bijdrage in de vergadering.  Er is geen bijdrage voor deelname. AA is gratis.  Ons hoofddoel in AA is zelf nuchter blijven en anderen helpen nuchterheid te bereiken.

Contactgegevens ervaringsdeskundige: Anonieme Alcoholisten Rudy: 0479.96 68 72 Vera: 0475.48 64 57 info.coiwestvl@aavlaanderen.org http://www.aavlaanderen.org

Al-Anon familie groepen: voor familie en vrienden van alcoholisten Omgaan met het drankprobleem van een ander. Al-Anon / Alateen - Vlaanderen Helenalei 24 - gelijkvloers 2018 Antwerpen Tel: 03 218 50 56 www.al-anonvl.be