Toekomstige ouderenzorg in Vlaanderen Bernadette Van Den Heuvel CD&V senioren, dinsdag 10/02/2015

Inhoud Prioriteiten CONTEXT CIJFERS EVOLUTIES KERN- & WAARDEN TRENDS BOUWSTENEN

1. De Context We leven in een kantelperiode Prof. Jan Rotmans hoogleraar transitiekunde aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam Veranderingen op vele terreinen en ook tegelijkertijd Maatschappelijke, economische en machtstransitie Aanlopen tegen systeemgrenzen – ook in de zorg Gaat gepaard met spanningen en tegenstellingen Vraagt structurele hervormingen en aanpassingen Gaat samen met onrust, chaos, onzekerheid, …. Niet direct een kompas of een allesomvattend deltaplan voorhanden Zal werk en leven de komende decennia ingrijpend veranderen

Drievoudige kanteling 1. hoe wij denken 2. hoe wij ons organiseren 3. hoe wij sturen Niet meer primair gericht op meer, maar wel op beter Niet lineair, maar cyclisch denken Niet exploiteren, maar co-opereren Verticale structuren vervangen door horizontale Meer decentraal en facilterende in plaats van centraal vanuit regie Netwerksturing en zelfsturing Overheid als facilitator en minder als regisseur Nood aan een cultuuromslag en structuurverandering Voor de langdurige zorg – waaronder de ouderenzorg – betekent dit: omvorming naar een zorgorganisatie en een financieringsmodel die mensgericht zijn en beroep doen op de eigen kracht en de eigen omgeving met samenredzaamheid als uitgangspunt

Beleidsnota WVG

Vergrijzing, verzilvering, vergroening, verdunning In 2013 heeft een vrouw die geboren wordt in België een gemiddelde levensverwachting van 82,93 jaar. Voor een man is dit 77,94 jaar. In 2060 wordt de geschatte levensverwachting voor mannen 86 jaar, en bijna 89 jaar voor vrouwen. Dit betekent dat de levensverwachting op een 47 jaar tijd dus toeneemt met meer dan 8 jaar voor mannen en 6 jaar voor vrouwen.

De ontgroening (min 15-jarigen) stagneert in Vlaanderen (16 à 17%) In de centrumsteden zoals Antwerpen en Gent en vooral in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kent men een nieuwe demografische groei en zal de leeftijdsgroep van de min-15- jarigen ook in de komende periode toenemen

Stijging van 1- en 2-persoonshuishoudens (de vergrijzing en een toenemende echtscheidingskans) De groep alleenwonenden zal verder vervrouwelijken én verouderen. Tussen 2008 en 2028 komen er ongeveer 160.000 alleenwonenden bij, waarvan de helft 80 jaar of ouder is Nieuw samengestelde gezinnen Kinderen groeien in steeds meer diverse gezinsvormen op Het tweeverdienersmodel zet een toenemend druk op gezinnen om het gezinsleven te verzoenen met arbeid

Toenemende vraag naar langdurige zorg 27,2% van de Belgische bevolking lijdt aan minstens één chronische ziekte Het risico op een chronische aandoening stijgt met de leeftijd Ook de prevalentie van multimorbiditeit, neemt toe met het ouder worden 10 tot 20% van de 40-jarigen lijdt aan minstens twee chronische aandoeningen, bij de personen van 70 jaar en ouder stijgt dat aantal tot 50 à 70% Binnen de chronische ziektes vormen de psychiatrische aandoeningen een belangrijk en alsmaar groeiend aandeel

Het risico op een chronische aandoeningen stijgt met de leeftijd - Mensen met dementie en CVA zijn grootgebruikers van langdurige zorg

Prevalentie dementie

Dementie

Expansie ---) toenemende levensverwachting ---) toenemend aantal ouderen met een slechte gezondheid = toenemende vraag naar zorg Compressie ---) betere gezondheid die tot hogere levensverwachting leidt ---) brengt ook compressie met zich mee van het aantal ongezonde levensjaren Ideaal ---) mensen blijven tot op hoge leeftijd actief en sterven dan een snelle dood zonder voorafgaande zorgafhankelijkheid

Toenemende diversiteit Voor 2012 wordt geschat dat 17,5% van de bevolking in het Vlaams Gewest van vreemde herkomst is In de jongste leeftijdsgroep van 0- tot 5- jarigen loopt dat op tot 31% In Brussel liggen deze cijfers veel hoger: de bevolking met vreemde herkomst bedraagt naar schatting driekwart Toenemende maatschappelijke diversiteit personen met een beperking, ouderen, mensen in armoede, holebi’s, transgenders, personen met chronische (geestelijke) gezondheidsproblemen, laaggeletterde mensen, mensen met wortels in migratie ---) ondervinden moeilijkheden bij het realiseren van gelijke kansen, rechten en volwaardige participatie

Armoede en sociale uitsluiting Afhankelijk van de gehanteerde definitie gaat het om 10% tot 15% van de bevolking. In het Brussels Gewest liggen deze cijfers veel hoger Het armoederisico is beduidend groter bij: - ouderen - alleenstaanden - eenoudergezinnen - werklozen en niet-actieven - gezinnen waar niemand werkt of waar slechts beperkt wordt gewerkt - laagopgeleiden - huurders - vreemdelingen van buiten de EU

Individualisering & wijzigende relatie burger - overheid Focus op autonomie en zelfbeschikking Meer kennis, meer informatie en toenemende mondigheid Toenemende vraag waarborgen voor kwaliteitsvolle zorg- en dienstverlening, naar een gevarieerd en aangepast aanbod, naar transparantie in de vaak complexe informatie Toenemende juridisering van de verhouding tussen de hulpen zorgverleners en de cliënt en de cliënt en de overheid Toegenomen aandacht voor cliëntenrechten, voor participatieve hulpverlening en zelfhulpgroepen sluit aan bij deze tendens

Digitale ict ICT-toepassingen en sociale media spelen een groeiende rol in de zorg, zowel in de communicatie met de patiënt/cliënt, tussen zorgverleners onderling als tussen zorgverstrekkers, zorgverzekeraars en de overheid Nieuwe mogelijkheden zoals online-methodieken in hulp- verlening Het belang van digitale vaardigheden voor de burger wordt steeds groter Houdt tegelijkertijd een toenemend risico in op digitale uitsluiting die de bestaande uitsluiting op andere domeinen van het leven nog kan versterken

Internationalisering & multilevel-governance Digitale communicatiemiddelen werken geografische drempels weg Internationale organisaties zoals de Europese Unie, de Raad van Europa, de Unesco en de Verenigde Naties hebben de voorbije decennia steeds nadrukkelijker een rol opgenomen in de beleidsvorming, waarvan we de impact tot op het nationale, regionale en soms zelfs lokale niveau ervaren Die internationalisering symboliseert de gelaagdheid van niveaus die mee een rol spelen als beleid wordt gevoerd De 6e staatshervorming hertekent de relatie tussen de deelstaten en de federale overheden en de deelstaten onderling Voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin blijft afstemming en samenwerking noodzakelijk

2. Cijfers

2. Cijfers Bevolkingsstructuur Zorgverzekering Zorgaanbod Budget

Bevolkingsaantal België op 01/01/2014: 11.150.416 personen Bevolkingsaantal Vlaams Gewest op 01/01/2014: 6.410 .705 personen (57,5%) 1.222.353 personen 65 jaar en ouder (19%), waarvan 360.997 personen 80 jaar en ouder (29,53 %) (bron: FOD statistieken & APS-Vlaanderen) leeftijdscategorie Aantal personen % 0-19 jaar 1.390.045 22 25-64 jaar 3.798.307 59 65 jaar-95 en ouder 1.222.353 19 totaal 6.410.705 100

% Leeftijds-categorie Zorgverzekering: Lopende dossiers per leeftijdscategorie uitgesplitst naar zorgvorm Aantal 2013 Mantel- % Leeftijds-categorie Residientiële Totaal en thuiszorg t.o.v. totaal mantel zorg t.o.v. totaal   Residentiële zorg leeftijd: < 26 jaar leeftijd: 0 - 18 jaar 4.204 2,67% 0,00% 1,82% leeftijd: 19 - 25 jaar 2.846 1,81% 10 0,01% 2.856 1,23% Totaal leeftijd <26 jaar 7.050 4,48% 7.060 3,05% leeftijd: 26 - 44 jaar 9.743 6,19% 285 0,38% 10.028 4,33% leeftijd: 45 - 64 jaar 24.693 15,69% 2.809 3,79% 27.502 11,88% Totaal leeftijd 26 - 64 jaar 34.436 21,88% 3.094 4,17% 37.530 16,21% leeftijd: 65 - 79 jaar leeftijd: 65 - 69 jaar 10.142 6,44% 2.234 3,01% 12.376 5,35% leeftijd: 70 - 74 jaar 13.027 8,28% 3.425 4,62% 16.452 7,11% leeftijd: 75 - 79 jaar 22.192 14,10% 7.389 9,97% 29.581 12,78% Totaal leeftijd 65 - 79 jaar 45.361 28,82% 13.048 17,60% 58.409 25,23% leeftijd: >= 80 jaar leeftijd: 80 - 84 jaar 30.753 19,54% 15.663 21,13% 46.416 20,05% leeftijd: 85 - 89 jaar 25.740 16,35% 21.882 29,52% 47.622 20,57% leeftijd: 90 - 94 jaar 12.079 7,67% 16.125 21,76% 28.204 12,18% leeftijd: 95 - 99 jaar 1.724 1,10% 3.521 4,75% 5.245 2,27% leeftijd: >= 100 jaar 257 0,16% 774 1,04% 1.031 0,45% Totaal leeftijd >= 80 jaar 70.553 44,82% 57.965 78,21% 128.518 55,51% 157.400 100,00% 74.117 231.517 In 2013 was er voor 231.517 personen een lopend dossier bij de zorgverzekering = ongeveer 3,6 % van de bevolking In 2013 was er voor 115.914 personen van 65-plus een lopend dossier 9,48 % van de 65-plussers hadden een lopend dossier bij de zorgverkering in 2013 In 2013 was ervoor 128.518 personen van 80-plus een lopend dossier 35,60 van de 80-plussers hadden een lopend dossier bij de zorgverzekering 19,55 van de 80-plussers hadden een lopend dossier in kader van thuiszorg of mantelzorg 16,05 van de 80-plussers hadden een lopend dossier in kader van residentiële zorg

Woonzorgcentra Aantal WGH 1/01/2010 66.634 1/01/2011 67.479 1/01/2012 68.844 1/01/2013 70.152 1/01/2014 71.811 13/01/2015 74.586 1.222.353 65 plus = 0,06 woongelegenheid per 65 plus 360.997 80 plus = 4,84 woongelegenheid per 80 plus Toename van 2.775 woongelegenheden op 1 jaar (2014) Ter vergelijking 1.659 woongelegenheden 2013 Ter vergelijking 1,308 woongelegenheden 2012 Op 5 jaar tijd toename van 7.852 woongelegenheden (12%) Programmatienormen 01/01/2015 Vlaanderen exclusief Brussel: 95.781 woongelegenheden Vlaanderen inclusief Brussel: 96.989 woongelegenheden

Centra voor kortverblijf Aantal WGH 1/01/2010 1.054 1/01/2011 1.271 1/01/2012 1.450 1/01/2013 1.640 1/01/2014 1.815 15/01/2015 2.016 Toename op 5 jaar tijd bijna verdubbeling Programmatiecijfer 01/012015 = 3.005 2/3 van de programmatie erkend of erkenning in aanvraag

Groepen van assistentiewoningen Aantal WE 1/01/2010 14.433 1/01/2011 14.990 1/01/2012 15.629 1/01/2013 16.696 1/01/2014 18.061 15/01/2015 19.211 Op 5 jaar tijd toename van 4778 Vertegenwoordigt een toename van 33%

Dagverzorgingscentra Aantal 1/01/2009 106 1/01/2010 112 1/01/2011 117    Aantal 1/01/2009 106 1/01/2010 112 1/01/2011 117 1/01/2012 131 1/01/2013 cado 19 gewoon 157 totaal 176 1/01/2014 170 189 15/01/2015 35 183 218 2Op 5 januari 2015 is er in 160 gemeenten (308 gemeenten) geen erkend dagverzorgingscentrum conform of niet-conform artikel 51 van de bijlage IX bij het besluit van de Vlaamse regering van 24 juli 2009. In deze gemeenten is het wel mogelijk dat er een vergunning is verleend voor de realisatie van een dagverzorgingscentrum. Volledigheidshalve vermeld ik daarom dat er op 5 januari 2015 75 gemeenten zijn waar er geen erkend of vergund dagverzorgingscentrum is. In deze gemeenten is er ook geen dossier lopende voor een erkenning (in onderzoek – besluit is nog niet getekend) en is er geen ontvankelijke aanvraag voor een voorafgaande vergunning. In deze gemeenten kan er dus nog een voorafgaande vergunning aangevraagd worden voor een dagverzorgingscentrum.

Jaar  UC gezinszorg 2010 16.341.913 2011 16.638.242 2012 16.966.775 2013 17.323.914 2014 17.633.631 Op 5 jaar tijd een toename van 1.291.718 uren (8%) Gemiddelde toename van 1,6% Geplande toename 4 % per jaar

Begroting

Begroting 2015 Geen aangroei gezinszorg ---) wel taakuitzuivering Aangroei woongelegenheden woonzorgcentrum en centra voor kortverblijf: 1.500 2 ,1 mio besparing in woonzorgcentra (op werkingskost --) net zoals op alle welzijns- en gezondheidsvoorzieningen in Vlaanderen)

3. Evoluties & trends

3. Evoluties & trends Economische situatie Staatshervorming Vermarkting Diversificatie Deregulering Responsabilisering

Evoluties & trends Economische situatie + groei zorgkosten Besparingen Beperkte groeimogelijkheden Druk om premies te verhogen Solidariteit onder druk Andere beleidsdomeinen onder druk? Bereidheid om via solidariteitsprincipe zorg te blijven betalen? Wat betaalt de overheid en wat betaalt de burger? Thuiszorg of residentiële zorg financieren? Cure of Care financieren? Zorg voor jet jonge kind of de oudere persoon? Lokaal zwembad of lokaal dienstencentrum? Onderwijs of zorg?

Evoluties & trends Staatshervorming Programmatie, erkenning & financiering zorgkost ROB, RVT, DVC, PVT, BW, revalidatie Tegemoetkoming hulp aan bejaarden Prijzenbeleid woonzorgvoorzieningen Overgangsprotocollen In eerste fase: focus op continuïteit Tweede fase: focus op harmonisering, bijsturing en innovatie

Evoluties & trends Vermarkting Toenemende competitie Vraag ‘level playing field’ = ‘gelijke’ kansen op toetreding tot de ‘markt’ Diversificatie van het zorgaanbod Toenemende vraag naar gepersonaliseerde zorg op maat Toenemende keuzemogelijkheden voor de zorgvrager Prof. Guus Schrijvers Zorginnovatie volgens het cappucinomodel- voor hetzelfde geld een betere gezondheidszoeg (2014) – gezondheidseconoom – oud-hoogleraard health bij het Universitair Centrum Utrecht: Marktwerking leidt niet tot kostenverlaging Er is een financieel macrokader nodig

Evoluties & trends Deregulering Toenemende kwetsbaarheid van de positie van de zorgvrager Verjuridisering, cherry picking/cream-skimming, …. Responsabilisering (sociaal ondernemerschap corporate governance – kwaliteitszorg) Transparantie - resultaatgerichte indicatoren Value for money Kwaliteit van leven, functionele mogelijkheden & tevredenheid van de zorgvrager

Vermaatschappelijking van de zorg 4. Kernwaarden Autonomie Competentiegericht Participatie Vermaatschappelijking van de zorg Gezond ouder worden Geïntegreerde zorg ondersteunend Waardigheid zorg

Kernwaarden Autonomie Eigen regie Eigen verantwoordelijkheid Goede vertegenwoordiging bij wilsonbekwaamheid Competentiegericht Empowerment Eigen kracht Leren, ook op hoge leeftijd

Kernwaarden Participatie Van tel zijn – mee-tellen Volwaardig meedoen (inkomen, huisvesting, mobiliteit, …) Vermaatschappelijking van de zorg Zorg voor elkaar in de gemeenschap Ageing in place Nabije zorg Leeftijdsvriendelijke gemeenten

Kernwaarden Gezond(-er) ouder worden Preventie Van ziekte naar gezondheid georiënteerd Gezondheidsdoelstellingen Triple aimmodel (Berwick et all. 2008) Geïntegreerde zorg Voorkomen en ontdoen van gefragmenteerde zorg Coördinatie, co-creatie, casemanagement Chronic care model (WHO) Netwerkzorg (Zorgnetmodel) Drie hoofddoelstellingen van het gezondheidszorgbeleid: Het verbeteren van de gezondheid van de bevolking Het verhogen van de kwaliteit van de zorg Het verlagen van de kosten van de zorg ---) voor alle niveau’s (macro, meso, micro) en voor alle partijen; patiënt, zorgprofessional, zorgvoorzieningen, zorgverzekering, overheid….

Kernwaarden Waardigheid ondersteunende zorg Rechten en verantwoordelijkheden Armmoedebestrijding Aandacht voor diversiteit Bejegening Ethisch verantwoord zorgbeleid Wonen, leven en zorg

Kernwaarden Finale doelstellingen van het Vlaams ouderenzorgbeleid Mensgericht Economisch volhoudbaar Maatschappelijk aanvaard én ingebed Oriëntatie op kwaliteit van leven Oriëntatie op zo lang als mogelijk zelfstandig Er is een groep kwetsbare mensen die een vangnet nodig hebben en niet vanuit eigen kracht hun zorg kunnen organiseren Deze groep kwetsbare mensen is zelfredzaam noch samenredzaam Vraagt om solidariteit van de gemeenschap om moderne en hoogwaardige zorg voorzien en te regelen

5. De bouwstenen

10 bouwstenen ouderen(-zorg) beleid Inclusief ouderenbeleid Staatshervorming Ondersteuning mantelzorg en vrijwilligerszorg Programmatie, vergunning & erkenning Zorginhoudelijke kader Personeelsbeleid Kwaliteitsbeleid Infrastructuur & inrichting Financierings-concept Zorgorganisatie-concept

10 bouwstenen Inclusief Vlaams ouderen(zorg)beleid Vlaams ouderenbeleidsplan Inclusief waar mogelijk, exclusief waar nodig Preventie 2. Staathervorming realiseren Continuïteit Inkanteling in Vlaamse Sociale Bescherming 3. Ondersteuning van mantelzorg- en vrijwilligerszorg Respijtzorg Informatie & ondersteuning Waardering Er is veel meer mantelzorg dan professionele zorg Discussie financiering van de mantelzorg Statuut van mantelzorg --) rechten aan koppelen (pensioen, sociale zekerheid, …) Wat als alle mantelzorgers dag niet z

10 bouwstenen Programmatie, vergunnings- en erkenningsbeleid Geïntegreerde programmatienorm Geïntegreerde indicatiestelling Erkenningskalender Link VAPH/PVT/BW 5. Zorginhoudelijke kader met erkenningsnormen RVT/DVC normen federaal inkantelen in WZ-decreet Regelluwte Elektronisch zorgdossier E-health, e-care, zorg-op-afstand, …. Onveiligheidsgevoel en eenzaamheid geen indicatie meer voor opname in een woonzorgcentrum Deze basisbehoeften dienen op een andere wijze, dan via institutionalisering worden opgevangen Rol familie, buurt, lokale bestuur, verenigingen, ….

10 bouwstenen Attractief personeelsbeleid Aangepaste personeelsnormen Aangepaste opleiding zorgberoepen Taakuitzuivering Integratie ICT – slimmer werken KB 78 Kwaliteitsbeleid Zelfregulering en certificering (versus controle en inspectie) Transparantie - verantwoording Link zorgdossier – objectieve kwaliteitscriteria

10 bouwstenen 8. Infrastructuur en inrichting VIPA – pistes onderzoeken: - nieuwe financieringswijze (investeringsforfait) Regelluwte Versoepeling stedenbouwkundige voorschriften Diverse doelgroepen onder een dak/site Flexibele en meervoudige inzet van infrastructuur

10 bouwstenen 9. Innovatief financieringsconcept Vlaamse Sociale Bescherming Indicatiestelling Zorgverzekering THAB Dagprijzenbeleid Sociale correcties Persoonsgericht financieringsmodel Cash of in kind? Met of zonder verantwoording? Inclusief thuiszorg? Link VAPH/PVT en BW

10 bouwstenen 10. Innovatief zorgorganisatieconcept Slimmer organiseren Complexe, langdurige zorg en ondersteuning Integratie eerstelijnszorg & woonzorg & PVT - BW Geen monodisciplaire benadering Samenwerking in netwerkconcept Geen one size fits all Eenvoudig, dichtbij en herkenbaar Rol huisarts (together we change) Rol ICT en gegevensdeling Productinnovatie: nieuwe zorgvorm of benadering (presentiebenadering) Procesinnovatie: buurtzorg – wijkteams - zorgpaden Systeeminnovatie: scheiden van wonen en zorg – zorgprogramma’s

2018 Om dit te realiseren hebben friskijker en dwarsdenkers nodig (ook van buiten de zorg) met eigenzinnige ideeën over de toekomstige ouderenzorg Ruimte bieden aan koplopers, verbinders en kantelaars

10 componenten van een persoonsgerichte geïntegreerde zorg en ondersteuning voor ouderen Omslag naar preventie en pro-actieve zorg Gezond ouder worden en blijven Goed leven met een of meerdere langdurige aandoen-ingen Onder-steuning voor complexe co-morbiditeit/ fraility Toegankelijke effectieve onder-steuning igv crisis Kwaliteitsvolle persoons-gerichte acute zorg Goede ontslag-planning en onder-steuning Effectieve rehabilitatie & revalidatie Persoons-gerichte, waardig-heidsonder-steunende langdurige zorg Onder-steuning, zelfbeschik-king op het einde van het leven Bron: The King’s Fund 2014

6. Prioritaire werkpunten Uitvoering besparingsmaatregelen cfr Vlaamse begrotingsdoelstellingen Vlaams dagprijzenbeleid (continuïteit en transparantie) Erkenningskalender Programmatie en beleid voorafgaande vergunningen Middelen voor uitbreiding woonzorgaanbod Middelen voor financiering zorgforfaits B, C, Cdem in ROB Heroriëntering animatiemiddelen naar bewoners met zwaar zorgprofiel Uitvoering resolutie Vlaams parlement VIPA Integratie RVT-regelgeving in woonzorgdecreet Realisatie Vlaams Sociale bescherming Ontwikkeling nieuw zorgorganisatieconcept voor langdurige zorg (link eerste lijnzorg en woonzorgdecreet) 1° inzake infrastructuursubsidiëring, binnen de budgettaire mogelijkheden, de rechtszekerheid te garanderen van initiatiefnemers van woonzorgvoorzieningen met een al goedgekeurd zorgstrategisch plan én een uiterlijk eind 2014 ingediend technisch-financieel plan of een al goedgekeurd technisch-financieel plan; 2° het fundamentele debat over infrastructuursubsidiëring in de ouderenzorg te voeren in het kader van de bevoegdheidsoverdrachten naar aanleiding van de zesde staatshervorming en daartoe het nodige overleg te plegen met alle betrokken actoren, met dien verstande dat een vorm van infrastructuursubsidiëring van initiatiefnemers van woonzorgcentra, centra voor kortverblijf en dagverzorgingscentra, ongeacht de rechtsvorm, gegarandeerd moet worden; 3° voor de ouderenzorg de invoering te onderzoeken van een generiek financieringsmodel voor woonzorgvoorzieningen, zonder onderscheid van rechtsvorm, op basis van voldoende simulaties en rekening houdende met de volgende principes: a) de financiële toegankelijkheid van de ouderenzorg wordt gevrijwaard voor de gebruikers, in het bijzonder voor de financieel zwaksten; b) de Vlaamse Gemeenschap komt tegemoet in de specifieke kosten, verbonden aan de zorg voor de gebruiker en de animatie, op grond waarvan een kwalitatieve en betaalbare zorg moet kunnen worden gegarandeerd; c) de gebruiker komt tegemoet in de huisvestingskosten bij woonzorgcentra en centra voor kortverblijf, zij het met sociale correcties van overheidswege; d) de overheidssubsidiëring van zowel zorgverlening en ondersteuning als infrastructuur wordt afhankelijk gemaakt van onder meer: i. het voeren van een uniforme en transparante boekhouding; ii. de naleving van een duidelijke begrenzing van eventueel aan derden verschuldigde vergoeding voor infrastructuur, zodat die marktconform is; iii. de naleving van kwaliteitsstandaarden inzake zorgverlening en infrastructuur, waarbij ook rekening wordt gehouden met het welzijn van de gebruikers, gemeten door middel van een geobjectiveerde bevraging van de gebruikers of hun familieleden; iv. de controle op de dagprijs en supplementen ten laste van de gebruiker; e) publieke middelen zijn beschikbaar; f) bij het onderzoek wordt uitdrukkelijk rekening gehouden met de mogelijke impact van het te ontwikkelen nieuwe systeem op de financiële toestand van bestaande en nieuwe initiatiefnemers, zodat nieuwe initiatieven ontwikkelingskansen blijven krijgen;

We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk Jan Rotmans, 2014